Door Lucas Seuren
Ik ben al een week niet meer op kantoor geweest. Sinds vorige week maandag is de vakbond van de universiteiten in het Verenigd Koninkrijk, de University and College Union, namelijk een staking begonnen aan mijn universiteit (Oxford) en 59 anderen. De problemen zullen Nederlandse collega’s bekend in de oren klinken. In de laatste tien jaar is de waarde van een academisch salaris, gecorrigeerd voor prijsinflatie, met 20% gedaald. Daarnaast wordt er fors gesneden in de pensioenen: de premies stijgen, terwijl de uit te keren pensioenen fors dalen. En wat staat daar tegenover? Een fors hogere werkdruk. De administratieve lasten nemen toe, er zijn veel meer studenten, en de wetenschappelijke output moet omhoog. Dr. Lee Jones van de Queen Mary University gaf een heldere samenvatting van de ‘zeven hoofdzonden’ van de marktwerking die het academisch werk zwaarder en onaantrekkelijker maken. Het moge duidelijk zijn dat de situatie niet houdbaar is.
Precair
Ondanks deze problemen staakt bij lange na niet iedereen. Dat is lang niet altijd uit onwil: afhankelijk van je positie, is staken een luxe. Zo heb ik een collega in York die het financieel niet aan kan. Ze heeft als promovendus een tijdelijke docentaanstelling, waarbij ze betaald wordt op basis van de uren die ze les geeft. Zonder die inkomsten kan ze gewoon niet rondkomen. Als ze nu staakt en niet werkt, betekent dat geen inkomen aan het eind van november, inkomen dat ze ook nodig heeft in de winter als er amper colleges zijn. En ze bevindt zich niet in een uitzonderlijke positie: dit is immers hoe het hoger onderwijs in het Verenigd Koninkrijk is opgezet. De junioren verzorgen een groot deel van het onderwijs en doet dat op basis van tijdelijke nul-uren contracten.
Zelf staak ik ook niet. Daar zijn twee redenen voor. Ten eerste mag ik niet staken, omdat ik geen lid ben van de vakbond. Als ik toch staak, kan mijn werkgever sancties treffen. Dat is natuurlijk simpel op te lossen: lid worden van de vakbond. Maar zelfs al werd ik lid, dan was de tweede reden er nog: deadlines. Begin januari moet ik een aantal onderzoeksvoorstellen indienen, en dat betekent dat ze intern ruim voor de Kerst goedgekeurd moeten zijn. En ik zeg moet, omdat als ik ze niet indien, ik sowieso na afloop van mijn huidige contract op straat sta. Verder wil de financier van mijn vorige onderzoeksproject een eindrapport, en dat moet ook voor de Kerst worden ingediend.
Steunen
Ondanks die praktische bezwaren steun ik de staking natuurlijk van harte. Mijn situatie is immers tekenend voor de slechte positie van wetenschappers: we gaan van tijdelijk contract naar tijdelijk contract, en zijn continu bezig met administratieve rompslomp. Gelukkig is er bij mijn stakende collega’s alle begrip voor mijn situatie. De vertegenwoordiger van de vakbond gaf dan ook een reeks suggesties om de staking vooruit te helpen.
De eerste is symbolisch: thuiswerken. Je zou denken dat het niet uit maakt, maar wie naar kantoor gaat breekt in feite de staking, “crossing the picket lines” zoals dat hier heet. En of je nu daadwerkelijk jezelf langs je stakende collega’s moet manuoevreren of dat je de achteringang neemt maakt niet uit. Door thuis te blijven laat je zien dat je de staking steunt. Het is soms lastig: mijn onderzoeksdata staan op het universiteitsnetwerk en daar kan ik zelfs met thuiswerksoftware (VPN) niet bij. Maar het is maar voor een paar dagen en voor mijn onderzoeksvoorstellen niet cruciaal.
De tweede is praktisch: geld. Wie staakt verliest inkomen – nog een reden dat voor veel jonge academici, op part-time contracten staken gewoon geen optie is – en dat wil je natuurlijk zo veel mogelijk beperken. De vakbond heeft daarvoor een stakingsfond, een fighting fund, waar leden aanspraak op kunnen maken. En sinds dit jaar geeft dat fonds prioriteit aan werknemers die weinig verdienen (minder dan 30.000 per jaar). Ook wie niet staakt kan geld aan dat fonds doneren om de stakers te helpen.
Daarnaast probeert vrijwel iedereen op allerlei manieren duidelijk te maken dat ze de staking ondersteunen. Mensen twitteren regelmatig, leggen aan studenten tijdens colleges uit waarom collega’s staken, of brengen warme dranken voor collega’s die in de kou staan (het regent hier veel sinds zondag is de vorst aangebroken). Op die manier proberen we allemaal, met de mogelijkheden die we hebben, duidelijk te maken dat de universiteiten niet op dezelfde voet verder kunnen gaan.
Afwachten
Of dit alles helpt is afwachten. De eerste grote beslissing die eraan komt is of de pensioenpremies verder omhoog gaan. De eerste stijgingen waren dit jaar, en die deden elke salarisverhoging al teniet. Volgens de huidige plannen stijgen de premies volgend jaar verder, waardoor we er financieel nog verder op achteruit zouden gaan. En dat terwijl er genoeg in kas is: de berekeningen zijn gewoon slecht uitgevoerd. De kern van de problematiek zal over de lange termijn gaan. Universiteiten moeten weer investeren in onderwijs en onderzoek, en niet in mooie gebouwen of, nog erger, campussen in China. Dit vereist minder dogmatisch, neoliberaal marktdenken en meer academische visie. Er komt een moment dat de universiteit zo onaantrekkelijk wordt dat je geen talent meer kunt aantrekken, wat de kwaliteit alleen nog maar verder schaadt. En waar sta je dan met je mooie, nieuwe campus van 1,25 miljard?
Foto: Staking Vlaamse studenten in Leuven, 1968. Ron Kroon, Wikimedia
Aangrijpend en inzichtelijk stuk. Ben het alleen niet eens met de stelling dat staken, afhankelijk van je positie, een luxe is. Staken is een grondrecht en wie dat recht niet durft te gaan halen – omdat je anders weldra op straat staat (figuurlijk of letterlijk) – die heeft zichzelf gechanteerd door in een onmenselijke, precariteit veroorzakende sector te gaan werken.
Wel lid worden van de vakbond! En geef maar aan dat niet al die deadlines haalbaar zijn. Opgebrand of ziek thuiszitten met de feestdagen mag er niet de prijs van zijn.
Kleine kanttekening: promovendi zijn hier geen werknemers, maar studenten. Ze kunnen wel staken voor hun onderwijstaken, maar hun promotiebeurs wordt dan niet verlengd, en na drie jaar moeten ze veelal bijbetalen om te mogen promoveren. Dat is weer een andere discussie. Het is hier nog veel slechter gesteld met de positie van jonge onderzoekers dan in NL.
En ik zal niet ontkennen dat we onszelf in een bijzonder onhandige sector hebben gemanuoevreerd (ik kijk af en toe niet voor niets op vacaturebanken :X). Vreemd genoeg hoorde ik daar als promovendus, en zeker als student, niks over: er werd me zelfs voorgehouden dat er probleemloos werk te vinden zou zijn. Het lijkt alsof academici er nu veel eerlijker over zijn en bereid zijn om eindelijk de problemen open aan de kaak te stellen.
Maar wellicht heb ik slechte adviseurs gehad.
Lucas, ik vind het heel moedig dat je dit zo deelt! Het is niet niks, deze situatie, en misschien moeten we daarom in Nederland temeer realiseren dat de bodem nog niet bereikt is: het is slecht, en het kan nog veel slechter worden.
De ‘seven deadly sins’ zijn de zeven hoofdzonden in het Nederlands, niet de ‘zeven dodelijke zonden’.
Dank voor de correctie.
Een duidelijke en alarmerende duiding van een ontpoord systeem. Er wordt imho wel weer heel snel de schuld gegeven aan ‘marktwerking’ en ‘neoliberalisme’. De huidige situaties in het VK en in Nederland zijn niet te vergelijken met een vrije markt. Verder lijkt het me duidelijk dat je academische beroepsopleidingen zoals rechten en medicijnen in elk geval gemakkelijk zou kunnen privatiseren. Er zijn ook genoeg private opleidingen voor hoogopgeleiden die bewijzen dat je hoogwaardig onderwijs als dienst kunt organiseren. Misschien moet het helemaal op de schop: eerst met een korte opleiding snel aan het werk en daarna doorleren.
Verder krijg je na stakingen hooguit een kluif toegeworpen, zie het basisonderwijs in Nederland. Het beste protest is ontslag nemen en naar het bedrijfsleven overstappen. Dus de markt volgen.
@Wouter: obvious troll = obvious. Laten we het hierbij, of wil je echt in discussie?
Je doet die analyse wel enorm tekort als je zegt dat de schuld snel bij neoliberalisme wordt gelegd. Ik snap dat het niet strookt met jouw ideeën en visie, maar het is een gedegen stuk, met goede argumenten waarin de ontwikkelingen van de laatste decennia goed beschreven worden.
Er zijn natuurlijk ook net zo goed voorbeelden van private universiteiten die slecht functioneren, die mensen uitbuiten, vooral uit de minder fortuinlijke sociale klassen. Net zo goed als een paar van de beste universiteiten ter wereld semi-publieke instanties zijn (ik werk er aan een). Privaat of niet zegt op zichzelf weinig over kwaliteit van wetenschap en onderwijs. Dat het kan wil niet zeggen dat het moet 😉 (tenzij je principes stellen van wel, maar daar valt weinig over te discussiëren natuurlijk).
Wat je voorstelt lijkt me overigens alles behalve gemakkelijk. Het gehele hoger onderwijs radicaal anders inrichten doe je niet van de ene op de andere dag. De gehele arbeidsmarkt moet daarbij ook om. Dat is een proces van decennia. Ik zeg niet dat het een slecht idee is – ik ben helemaal voor een betere leer-werk combinatie – maar laten we het realistisch aanpakken en dus klein beginnen 🙂
@Lucas, Lee Jones geeft inderdaad verschillende onderbouwde argumenten en ik deed hem inderdaad tekort door er weinig op in te gaan. Maar bijvoorbeeld het argument dat universiteiten in de praktijk niet netjes gaan concurreren op prijs, efficiency en kwaliteit lijkt me niet voldoende om te concluderen dat marktwerking niet KAN werken of is mislukt. In Nederland kun je ook niet zeggen dat marktwerking in de zorg onmogelijk is, omdat er een bureaucratische managementcultuur is ontstaan. Privéklinieken bewijzen dat je zorg als een bedrijf kunt aanbieden.
“Privaat of niet zegt op zichzelf weinig over kwaliteit van wetenschap en onderwijs”. De programma’s van publieke hogeronderwijsinstellingen in Nederland sluiten lang niet altijd goed aan op de wensen van studenten en ook lang niet altijd op de arbeidsmarkt. Starters bij grote bedrijven moeten vaak een intensief traineeprogramma doorlopen.
Tot slot is er nog de vraag of het moreel juist is om kostbare opleidingen (geheel) uit publieke middelen te betalen. Zoals Asscher zou zeggen: de postbode betaalt de opleiding van de notaris.
Ik ben het eens dat we realistisch moeten zijn, kleine stapjes, maar wel doorpakken. De samenleving en de bijbehorende arbeidsmarkt verandert de komende decennia ingrijpend. We hebben andere manieren van leren, opleiden en ervoor betalen nodig.
“lijkt me niet voldoende om te concluderen dat marktwerking niet KAN werken of is mislukt”
Klopt. En ik ben het met je eens over private zorg. Mijn moeder heeft daar bijvoorbeeld goed van geprofiteerd. Ik woon in het VK en laten we wel wezen, ze zijn hier allemaal zo blij met de NHS, maar het is geen stelsel voor de beste of meest efficiënte zorg.
“Zoals Asscher zou zeggen: de postbode betaalt de opleiding van de notaris.”
Behalve dan niet, want de notaris betaalt in de regel veertig jaar lang fors meer inkomstenbelasting (en andere belastingen) dan de postbode.
Dat politici dat soort onzin uitkramen is prima: politici moeten stemmen winnen, en dat gaat helaas zelden tot nooit fatsoenlijk inhoudelijk. Maar daar prikken we hier natuurlijk zo doorheen.
Maar goed, we kennen je positie hierover 🙂