• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Neerlandistiek. Online tijdschrift voor taal- en letterkunde

Neerlandistiek

Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek

  • Over Neerlandistiek
  • Contact
  • Homepage
  • Categorie
    • Neerlandistiek voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal

De rede: bron van geluk voor iedereen

25 november 2019 door Redactie Neerlandistiek Reageer

Door Olga van Marion en Ton van der Wouden

Adriaan Koerbagh (1633-1669) is wel de best bestudeerde onbekende Nederlandse filosoof van de vroege Verlichting. Binnen de kring rond Spinoza was hij misschien niet de meest genuanceerde, maar wel de moedigste. Zo schreef Koerbagh bewust in het Nederlands en wilde hij zijn filosofie delen met een groot publiek. In zijn woordenboek Bloemhof uit 1668 gaf hij een vrijmoedige uitleg van allerlei vaktechnische termen en leenwoorden, waaronder bijbelse begrippen.

Volgens de Amsterdamse overheid bevatte dit boek ‘verscheyde Godslastlijcke stellingen tegen Godt’. Koerbagh nam de wijk naar de vrijplaats Culemborg, waar hij in principe veilig was. Daar voltooide hij zijn belangrijkste werk, Een Ligt Schijnende in Duystere Plaatsen, met een systematische kritiek op de gevestigde kerkelijke orde. Toen hij verhuisd was naar een onderduikadres in Leiden werd hij verraden en uitgeleverd aan Amsterdam, waar hij werd veroordeeld tot tien jaar opsluiting gevolgd door tien jaar verbanning uit Holland, met daarbij een boete van 4000 gulden plus de proceskosten. Na een half jaar rasphuis overleed hij, vermoedelijk aan uitputting.

Sinds 15 november is er in het Spinozahuis in Rijnsburg een tentoonstelling over leven en werk van Koerbagh, samengesteld door de filosoof Hannah Laurens. Ter gelegenheid van deze tentoonstelling heeft Laurens ook een boekje gemaakt met een overzicht van het wijsgerig gedachtengoed van de radicale verlichtingsfilosoof, ingedeeld in vier hoofdstukken over (meta)fysica, kennistheorie, ethiek en de verhouding kerk en staat. Laurens beschouwt Koerbagh als een volbloed rationalist: ‘De rede is volgens Koerbagh de toegangspoort tot geldige kennis en van fundamenteel belang voor de realisatie van een welvarende staat. Bovenal is de rede een rekwisiet voor zelfverwezenlijking en persoonlijk geluk.’

Beknopte bibliografie

Jonathan Israel: Radical Enlightenment. Philosophy and the Making of Modernity, 1650-150. Oxford University Press 2001.

Bart Leeuwenburg: Het noodlot van een ketter. Adriaan Koerbagh 1633-1669. Vantilt 2013.

Olga van Marion: Verboden in de Gouden Eeuw. Schrijvers, drukkers en hun strategieën. In Marita Mathijsen (red.): Boeken onder druk. Censuur en pers-onvrijheid in Nederland sinds de boekdrukkunst. Amsterdam University Press 2011, 31-44.

K.O. Meinsma: Spinoza en zijn kring. Historisch-kritische studiën over Hollandsche vrijgeesten. Nijhoff 1896, 273-327. 

P.H. van Moerkerken: Adriaan Koerbagh. Een strijder voor het vrije denken. Van Oorschot 1948.

Marc van Oostendorp: Verwarring baren en onverstaanbaar spreken. Adriaan Koerbagh tegen de elite. In Rick Honings, Lotte Jensen en Olga van Marion (red.): Schokkende boeken! Verloren 2014, 123-130.

Ewoud Sanders: Woorden van de duivel. Een bloemlezing uit het enige verboden Nederlandse woordenboek. De Bijenkorf 1993.

Hannah Laurens: De rede: bron van geluk voor iedereen. Een inleiding tot de filosofie van Adriaan Koerbagh (1633-1669). Nijmegen: Vantilt, 2019. Bestelinformatie bij de uitgever.

Delen:

  • Klik om af te drukken (Wordt in een nieuw venster geopend) Print
  • Klik om dit te e-mailen naar een vriend (Wordt in een nieuw venster geopend) E-mail
  • Klik om te delen op Facebook (Wordt in een nieuw venster geopend) Facebook
  • Klik om te delen op WhatsApp (Wordt in een nieuw venster geopend) WhatsApp
  • Klik om te delen op Telegram (Wordt in een nieuw venster geopend) Telegram
  • Klik om op LinkedIn te delen (Wordt in een nieuw venster geopend) LinkedIn

Vind ik leuk:

Vind-ik-leuk Aan het laden...

Gerelateerd

Categorie: Artikel Tags: 17e eeuw, Adriaan Koerbagh, verlichting

Lees Interacties

Laat een reactie achterReactie annuleren

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.

Primaire Sidebar

Gedicht van de dag

Benzokarim • Trager en luider

Iedereen is searching for something
Ik vraag aan je, om hulp
Ik adem trager en luider
en stuur mijn schoenen naar buiten

➔ Lees meer

Bekijk alle gedichten

  • Facebook
  • YouTube

Chris van Geel

NESTZANG

Uit witte kistjes kruipen.

Prachtig zoals zich wat vastzit
losmaakt
en vliegt.
 

Bron: Vluchtige Verhuizing, postuum verschenen, 1975

➔ Bekijk hier alle citaten

Agenda

23 juni 2025: Boekpresentatie Nicoline van der Sijs

23 juni 2025: Boekpresentatie Nicoline van der Sijs

4 juni 2025

➔ Lees meer
2 oktober 2025: Symposium ‘Podium veur de Streektaol’

2 oktober 2025: Symposium ‘Podium veur de Streektaol’

2 juni 2025

➔ Lees meer
20 juni 2025: De wereld van Johan de Witt

20 juni 2025: De wereld van Johan de Witt

1 juni 2025

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle agendapunten

Neerlandici vandaag

Geen neerlandici geboren of gestorven

➔ Neerlandicikalender

Media

Podcast: Leve(n) lezen met Barbara Stok

Podcast: Leve(n) lezen met Barbara Stok

5 juni 2025 Door Redactie Jong Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
Get ready with… Heile van Beersel

Get ready with… Heile van Beersel

3 juni 2025 Door Remco Sleiderink Reageer

➔ Lees meer
De postkoloniale podcast met Martin Bossenbroek

De postkoloniale podcast met Martin Bossenbroek

31 mei 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle video’s en podcasts

Footer

Elektronisch tijdschrift voor de Nederlandse taal en cultuur sinds 1992.

ISSN 0929-6514
Bijdragen zijn welkom op
redactie@neerlandistiek.nl
  • Homepage
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Over Neerlandistiek
  • De archieven
  • Contact
  • Facebook
  • YouTube

Inschrijven voor de Dagpost

Controleer je inbox of spammap om je abonnement te bevestigen.

Copyright © 2025 · Magazine Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in

  • Homepage
  • Categorie
    • Voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal Neerlandistiek
  • Over Neerlandistiek
  • Contact
 

Reacties laden....
 

    %d