• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Neerlandistiek. Online tijdschrift voor taal- en letterkunde

Neerlandistiek

Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek

  • Over Neerlandistiek
  • Contact
  • Homepage
  • Categorie
    • Neerlandistiek voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal

Genks en Jiddisj

2 oktober 2019 door Marc van Oostendorp 2 Reacties

De afgelopen jaren heeft de zogeheten Citétaal een ongekende opgang gemaak, al is het alleen al in de media. Natuurlijk, overal gebruiken jongeren taalvormen die je straattaal kan noemen, maar in geen enkele stad is de cultus van de eigen straattaal zo groot als in Genk, in Belgisch Limburg.

Het opmerkelijke is dat die taalvorm zijn oorsprong heeft in alle steden in de mijnstreek, maar gaandeweg, en zeker het afgelopen decennium steeds meer geassocieerd is geraakt met Genk. Waarom dat zo is, is eigenlijk onduidelijk, maar inmiddels wordt zelfs vaker over ‘Genks’ gesproken dan over ‘citétaal’, schrijft Stefania Marzo in het nieuwe nummer van de International Journal of the Sociology of Language, dat helemaal aan de taal van mijnstreken over de hele wereld is gewijd.

Zich redden

De mijnen zijn onder andere interessant omdat er min of meer gesloten gemeenschappen werkten van mannen die weinig mogelijkheden hadden voor uitgebreid contact met de buitenwereld, maar die wel overal vandaan kwamen. In (Belgisch) Limburg is in de loop van de twintigste eeuw een betrekkelijk grote groep Italianen komen wonen. Zij vestigden in zogeheten cités, woongebieden die speciaal voor hen waren.

Van standaardtaal was op dat moment geen sprake. De Limburgers in België spraken niet of nauwelijks ABN, en de mijnwerkers spraken ook geen Italiaans, alleen hun locale dialecten die onderling sterk van elkaar verschilden. In zulke situaties ontstaat uiteindelijk altijd een gemeenschappelijke tussentaal, want mensen redden zich met elkaar.

Goossens

De afgelopen decennia zijn in eerste instantie vooral nakomelingen van die Italianen, die inmiddels helemaal Belg en Limburger geworden waren, zich gaan interesseren voor die taalkundige erfenis van hun voorouders. Ze zijn elementen ervan gaan integreren in hun taal, en die taal gaan gebruiken in, bijvoorbeeld, hiphop. Een voorbeeld is het nummer Wa make (Wat maak je? Een letterlijke vertaling van Che fai, hoe gaat het?) hierboven.

Maar die taal heeft vervolgens in de afgelopen jaren een steeds sterkere lokale basis gekregen, en wordt nu dus om de een of andere reden geassocieerd met Genk, en zelfs gezien als (modern) Genks dialect. (Het ironische is dat de grootste Limburgse dialectoloog ooit, Jan Goossens, in 1930 in Genk geboren is.)

Identiteit

Het doet een beetje denken aan het verhaal van het Joods Nederlands in Nederland: een dochter van een taal van migranten die hem lange tijd onderling bleven gebruiken omdat ze weinig contact hadden met de buren, het Jiddisch, en later een bron van woorden in het Nederlands dat nakomelingen die de nazaten van die migranten spraken (jatten, tof, goochem, je kent het rijtje wel). Tot het gaandeweg, na de Tweede Wereldoorlog langzaam geassocieerd raakte met één specifieke stad, het Amsterdams.

Het is ook niet lastig te begrijpen. Taalvormen worden altijd gebruikt om te laten zien tot welke groep je hoort en tot welke groep je wil horen. En zolang de stad waar je woont zo’n belangrijk onderdeel is van die identiteit, zal er daarom altijd een neiging zijn die vormen aan een bepaalde stad te verbinden. Zoals Amsterdam. Of Genk.

Delen:

  • Klik om af te drukken (Wordt in een nieuw venster geopend) Print
  • Klik om dit te e-mailen naar een vriend (Wordt in een nieuw venster geopend) E-mail
  • Klik om te delen op Facebook (Wordt in een nieuw venster geopend) Facebook
  • Klik om te delen op WhatsApp (Wordt in een nieuw venster geopend) WhatsApp
  • Klik om te delen op Telegram (Wordt in een nieuw venster geopend) Telegram
  • Klik om op LinkedIn te delen (Wordt in een nieuw venster geopend) LinkedIn

Vind ik leuk:

Vind-ik-leuk Aan het laden...

Gerelateerd

Categorie: Artikel Tags: citétaal, dialecten, identiteit, Limburgs

Lees Interacties

Reacties

  1. Liesbeth Lemmens zegt

    2 oktober 2019 om 08:19

    Even een aanvulling: behalve Italianen waren er in de mijnstreek ook grote groepen Turken (weet niet meteen welke van de twee groepen het grootst was/is) en in mindere mate ook Polen en Marrokanen. Ik kom uit de buurt, en wat we er zelf altijd typisch aan vonden, aan dat taaltje, is “die meisje”, mensen aanspreken met “joh”, “ik weet u huis wonen”, “ik zweer (die vrouw is zot)”.
    En het wordt ondertussen echt gecultiveerd 🙂 Voorbije zomer in Genk heb ik een winkel gezien die allemaal kleren verkocht met Genkse opschriften en ook de opschriften op de etalage waren in het Cités. https://www.instagram.com/genkseshtijl/?hl=nl

    Beantwoorden
    • Liesbeth Lemmens zegt

      2 oktober 2019 om 08:30

      Aja, en de cités waren voor iedereen die in de mijn werkte, ook autochtone Limburgers. En grote huizen voor de ingenieurs en mijndirecteur. In eerste instantie, toen de immigranten er nog maar pas waren en ook nog geen gezin bij zich hadden, waren het wel nog vaak barakken en een hoop geimmigreerde mannen in één huis gepropt. En zelfs in de jaren negentig werd er nog niet aan taalcursussen gedacht 😉

      Beantwoorden

Laat een reactie achterReactie annuleren

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie gegevens worden verwerkt.

Primaire Sidebar

Gedicht van de dag

J.A. Dèr Mouw • Ik werd al aardig knap

Ik werd al aardig knap, want ‘k leerde fransch.
Blij was ‘k! Als je dat kende, ja, dan was je
Een eind op streek, begreep ik, want dan las je
Verne in ’t oorspronk’lijke en Aimard’s romans.

➔ Lees meer

Bekijk alle gedichten

  • Facebook
  • YouTube

Chris van Geel

Bloemen voor de honger,

de donkerste, de blauwe,
van as, van grijs graniet,
zwart ijs,
een kamer zonder raam,
een telraam zonder kralen,
een kamer zonder mens,
gegeten knaagt de tijd
voorbij,
de tanden uit de kam,
de grafkrans leeggeschranst,
een steen.

Bron: uit de reeks ‘Slaapwandelen’; Vrij Nederland, 22 december 1962

➔ Bekijk hier alle citaten

Agenda

28 november 2025: De Sint-Nikolaasavond

28 november 2025: De Sint-Nikolaasavond

10 oktober 2025

➔ Lees meer
21 november 2025: Tekstselectie in het Nederlandse literatuuronderwijs

21 november 2025: Tekstselectie in het Nederlandse literatuuronderwijs

8 oktober 2025

➔ Lees meer
21 januari – 8 april 2026: Postacademische cursus Recente Nederlandse en Vlaamse letterkunde

21 januari – 8 april 2026: Postacademische cursus Recente Nederlandse en Vlaamse letterkunde

7 oktober 2025

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle agendapunten

Neerlandici vandaag

geboortedag
1847 Mathijs Koenen
sterfdag
2021 Anke van Reenen-Jongkind
2021 Wim Zaal
➔ Neerlandicikalender

Media

Docent Nederlands zijn als andertalige

Docent Nederlands zijn als andertalige

11 oktober 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
Openingszitting Colloquium IVN

Openingszitting Colloquium IVN

8 oktober 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
Wanneer is iets literatuur?

Wanneer is iets literatuur?

2 oktober 2025 Door Redactie Neerlandistiek 4 Reacties

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle video’s en podcasts

Footer

Elektronisch tijdschrift voor de Nederlandse taal en cultuur sinds 1992.

ISSN 0929-6514
Bijdragen zijn welkom op
redactie@neerlandistiek.nl
  • Homepage
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Over Neerlandistiek
  • De archieven
  • Contact
  • Facebook
  • YouTube

Inschrijven voor de Dagpost

Controleer je inbox of spammap om je abonnement te bevestigen.

Copyright © 2025 · Magazine Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in

  • Homepage
  • Categorie
    • Voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal Neerlandistiek
  • Over Neerlandistiek
  • Contact
%d