Door Marc van Oostendorp
Waar je bij minister van onderwijs Ingrid van Engelshoven kon vermoeden dat ze zomaar in het wilde weg wat aan het hakken is in de universiteiten omdat iemand tegen haar gezegd heeft dat dit nu eenmaal moest, en haar collega Arie Slob vorige week de euvele moed had te suggereren dat hij de leraren meer geld ging geven zonder dat dit waar bleek te zijn, leverde hun collega-minister Eric Wiebes gisteren in het Financieel Dagblad het ideologisch fundament achter het beleid van dit kabinet: “Onderwijs is een van mijn favorieten”, meldde hij, maar dat betekent niet dat de leraren hogere lonen moeten krijgen “want dat leidt niet tot een hoger verdienvermogen van de samenleving”. Zoals hij het ook onzin vond om op scholen nog Frans en Grieks te doceren: “Gaan we daar binnen twintig jaar nog de Chinezen mee verslaan?”
De Chinezen verslaan
Dat is kennelijk het ultieme doel van ons bestaan op aarde: de Chinezen verslaan. Wijsheid, aandacht voor het mooie en het goede, jezelf een leven lang blijven verdiepen en ontwikkelen als mens, steeds dieper doordringen in de mysterieën van het bestaan, dat alles valt natuurlijk in het niets bij het verslaan van de Chinezen. En daarbij bedoelen we natuurlijk niet: mooiere gedichten schrijven dan de Chinese dichters of hun kennis van de wijsbegeerte evenaren (er is geen aanwijzing dat de Chinezen het door Wiebes gepropageerde onderwijssysteem hanteren of dat zij net zo neerzien op de geesteswetenschappen als hij), maar ze verslaan door een “hoger verdienvermogen” te ontwikkelen.
De Chinezen verslaan
Want wat je wil met het onderwijs weerspiegelt wat je wil met het leven. Moeten kinderen worden opgeleid tot kritische burgers? Tot mensen die al hun kwaliteiten ten volle kunnen ontplooien en zo ten volle mens kunnen zijn? Tot evenwichtige mannen en vrouwen die kunnen helpen de grote problemen waar de wereld mee worstelt op te lossen? Of zien we de mens louter als een verdienvermogen in de strijd tegen de Chinezen?
De Chinezen verslaan
Ziedaar het neoliberalisme in een onversneden vorm. Wiebes denkt vermoedelijk dat hij volkomen nuchter naar de wereld kijkt: hem maak je niks wijs met al je rare praatjes over goed, waar en schoon! Dat kan allemaal alleen bestaan als we maar eerst de strijd tegen die verdraaide Chinezen hebben gewonnen. Want anders zitten wij hier allemaal geestelijk rijke en gelukkige mensen te zijn en lopen die Chinezen er alsnog vandoor met hun verdienvermogen!
De Chinezen verslaan
Om zo te denken moet je jezelf op de een of andere manier hebben wijsgemaakt dat hoeveel je verdient de enige manier is waaraan je kunt zien wat je van je leven hebt gemaakt – omdat het veel meetbaarder is dan altruïsme, schoonheidszin of waarheidsliefde. Dat je ook kunt menen dat die zaken niet een franje zijn, een hobby voor ’s avonds bij de open haard na een dag geslaagd zaken doen, maar de essentie van het leven, en dat het onderwijs primair gericht moet zijn op die essentie en niet op bijzaken zoals het al dan niet verslaan van de Chinezen, dat is Wiebes waarschijnlijk niet eens bekend.
Laat staan Van Engelshoven en Slob.
Ik dacht even dat het geciteerde interview een aflevering van het feuilleton ‘De verleden tijd van lijken’ was
Kan iemand Wiebes uitleggen dat je 1+ miljard Chinezen sowieso niet economisch de baas kunt als kikkerlandje van 17 miljoen?
Serieus, wat wil die man? Dat we iedereen dwingen een technische opleiding te volgen en ze vervolgens 16 uur per dag in een fabriek stoppen om BBP te genereren?
De vergelijking met gamen ook echt. Toen ik jong was ging ik voetballen of zo na mijn huiswerk, ook hartstikke interactief. Maar dat wil niet zeggen dat voetballend leren een goed idee is. Hetzelfde soort onzin hoor je hier over de zorg: technologie gaat alles oplossen. Maar de werkelijkheid is dat technologie huidige taken vaak helemaal niet adequaat kan vervangen. Onderwijs is niet anders: studies laten vaak genoeg zien dat digitaal echt niet per se beter is en soms zelfs slechter. Augmentation, not replacement.
Intelligentie en visie zijn duidelijk geen vereiste voor een kabinetspositie.
Intelligentie en visie zijn bij uitstek kwalificaties voor een kabinetspositie. Intelligentie kan worden gemeten met behulp van het IQ, als dat boven de 70 is, dan voldoe je niet aan de kwalificaties voor het ministerschap. Hetzelfde geldt voor visie. Een moderne visionair zet een punt op de horizon en kan niets anders zien dan die punt op de horizon. Lijkt me ook een aanbeveling voor een minister in dit kabinet. Nog precies achttien maanden en dan mogen we gelukkig weer naar de stembus.
Als we onze onvrede gaan afreageren op Wiebes, verliezen we het punt dat Van Oostendorp maakt uit het oog: dat het neoliberalisme een buitengewoon armoedige visie op onderwijs heeft. Enkele gevolgen hiervan: vormende onderwijsonderdelen (zoals literatuur in het schoolvak Nederlands) worden opgeofferd ten faveure van (voor de arbeidsmarkt) kwalificerende, vormende studies (zoals geesteswetenschappen) worden kapot bezuinigd omdat ze niet bijdragen aan het verdienvermogen (van grote bedrijven), geletterdheid en burgerschap worden ondermaats gerealiseerd op het vmbo en mbo (zie onder meer https://www.vn.nl/taalonderwijs-mbo/). Kortom: neoliberaal onderwijsbeleid leidt tot een gigantische culturele verarming en tevens een vergroting van de verschillen tussen een boven- en onderklasse. Het is een kanker die elke collectief-rechtvaardige sfeer uitvreet.
Hans Beukers: verwacht je er wat van, over achttien maanden? Elke stem op VVD/D66/CDA of populistisch-conservatief rechts is een bestendiging van neoliberaal economisch beleid – en dus van dito destructief onderwijsbeleid. Nederland stemt al decennia zo.
De Chinezen zullen nooit makkelijk te verslaan zijn, omdat al voor de invoering van de Champions League in hun defensie spelers stonden als Hek Tiek en Poe Ha.
Wiebes was toch aangezocht als minister om zijn ‘innovatieve’ ideeën? Wat is dan de winst van een game boven papieren boeken? Op elke stoep kunnen ze struikelstof zijn voor een verstrooide geleerde. Of door een ruit worden gegooid. Ik noem slechts deze twee interactieve kwaliteiten, omdat de door Wiebes gehekelde baksteen die ook bezit.
Of wil hij dat er over twintig jaar geen leraren meer in de klas zijn, alleen spraaktechnologieën?
De baksteen is in elk geval onschuldig want daarmee kan iets gebouwd, ook fundamenten. Daarnaast is het tragisch dat een minister van Economische Zaken geen heil ziet in Frans. Dé econoom van deze tijd is immers Thomas Piketty. Mogelijk leest Wiebes hem in vertaling.
En wanneer Grieks wordt opgeheven, mag Latijn dan ook weg? Dan zijn we tenminste verlost van het woord curriculum.
Goed stuk en op Twitter is het al een hit. Ik zou zeggen, insturen naar de NRC en morgen ook in de krant.
Dat het ook net een scheikundeboek moet zijn… Nee, dat boek zelf is niet “interactief”, in die zin dat het geen deuntje speelt als je het opendoet, maar als je nou ‘ns de opdrachten maakt die erin staan, dan ben je zomaar ineens een stuk interactiever bezig dan met zo’n game voor je snufferd. En in de lessen scheikunde worden er proefjes gedaan, hoe interactief wil je het hebben?
Ik vind het eerder oubollig, die gedachte dat onderwijs pas deugt als het op een hedendaags medium gebeurt. In de jaren 90 werden er daarom van die gigantische beeldbuizen door de scholen versleept, waarop je dan de klok zag wegtikken tot de schooltelevisie begon. Dat was dan ook “interactief”, stel ik me zo voor. In werkelijkheid was het voor de toen al volgeboekte leerkracht een welkom moment om de taken na te kijken en werd de leerlingen weer een half uur niks geleerd.
Inmiddels zouden we toch moeten weten dat het voor het leren juist goed is om erbij te schrijven, om iets te dóen met de stof, maar omdat leren op zichzelf natuurlijk niet tot een hoger verdienvermogen leidt en nog meer uurtjes naar een scherm kijken wél, is het wel helder welke kant ’t op zal gaan. De Chinezen zullen er misschien nog ‘ns om lachen.