• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Neerlandistiek. Online tijdschrift voor taal- en letterkunde

Neerlandistiek

Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek

  • Over Neerlandistiek
  • Contact
  • Homepage
  • Categorie
    • Neerlandistiek voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal

Zij is ’t venster waar de zon in brandt

25 november 2017 door Marc van Oostendorp Reageer

Een geschiedenis van het Nederlands in 196 sonnetten (151)
Het Nederlandse sonnet bestaat 452 jaar. Hoe is het de taal in die tijd vergaan?

Door Marc van Oostendorp

Illustratie: Susanne van der Kleij

De Zangeres

De kleine gitten speld in haar coiffure,
Die zeer eenvoudig is en zeer correct,
Maakt dat haar witte hoofd sensatie wekt,
Veel meer dan kostbaar vonkende parures.

Haar spinragdunne shawl van zwarte kant
Schaduwt chineesche bloemen langs de muren
Als ze in de pauze wandelt om het gluren
t’ Ontgaan der heeren naar haar rechterhand.

Een simple ring, een gladde gouden band
Maakt haar onschendbaar en moederlijk machtig:
Ze is een vorstin verpoozend in haar tuin.

Hoor, de muziek begint gedempt maar krachtig.
’t Publiek vervaagt tot schaduw stil en bruin,
Maar zij is ’t venster waar de zon in brandt.

(Willem de Mérode, uit: Kaleidoscoop)

Een gedicht beginnen met een kleine zwarte speld in iemands haar en eindigen met de brandende zon: Willem de Mérode kon dat. De zangeres begint met een octaaf dat helemaal in zwartwit is: een zwarte speld, op een wit hoofd, een zwarte sjaal die schaduwen werpt op de waarschijnlijk witte muren.  Het sextet begint daarentegen met een gouden ring en eindigt met de waarschijnlijk even gouden zon. In het midden is zelfs de schaduw niet meer zwart-wit, maar (bruin)gekleurd.

Gegluur

Ook met de taal gebeurt iets in de loop van het gedicht. In het begin is de woordenschat nog aanstellerig en buitenlands, met die coiffure en parures en die shawl. Ook de syntaxis is op zijn minst complex: de twee kwatrijnen bevatten ieder precies één zin, terwijl die zinnen in de laatste zes regels veel korter worden, zoals de woorden ook veel eenvoudiger worden.

Het mooie van dit sonnet is dat terwijl de taal aldus simpeler wordt, het beeld van de vrouw verhevener wordt. Coiffure en parures zijn oppervlakkigheden, en weliswaar wordt ons meteen verteld dat de zangeres er te ‘eenvoudig en correct’ voor is, maar ze verkeert inmiddels toch maar duidelijk temidden van zulk haargerei en van heren die naar haar de hand gluren waar inderdaad een trouwring zit.

Het is precies die trouwring die de zangeres onschendbaar en superieur maakt, ongeveer zoals geëmancipeerde moslima’s de hoofddoek interpreteren. Ze laat zien dat je aan bepaalde typen menselijk verkeer niet meedoet, en dat maakt haar vrij en superieur. De dames met hun parures, de heren met hun gegluur, verworden allemaal tot een bruine schim als de zangeres begint te zingen en niets er meer toe doet.

 

 

 

Delen:

  • Klik om af te drukken (Wordt in een nieuw venster geopend) Print
  • Klik om dit te e-mailen naar een vriend (Wordt in een nieuw venster geopend) E-mail
  • Klik om te delen op Facebook (Wordt in een nieuw venster geopend) Facebook
  • Klik om te delen op WhatsApp (Wordt in een nieuw venster geopend) WhatsApp
  • Klik om te delen op Telegram (Wordt in een nieuw venster geopend) Telegram
  • Klik om op LinkedIn te delen (Wordt in een nieuw venster geopend) LinkedIn

Vind ik leuk:

Vind-ik-leuk Aan het laden...

Gerelateerd

Categorie: Artikel Tags: 196 sonnetten, 20e eeuw, sonnet, Willem de Mérode

Lees Interacties

Laat een reactie achterReactie annuleren

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie gegevens worden verwerkt.

Primaire Sidebar

Gedicht van de dag

M. Vasalis • Thuiskomst van de kinderen

Als grote bloemen komen zij uit ’t blauwe duister.
Onder de frisheid van de avondlucht
waarmee hun haren en hun wangen
licht zijn omhangen,
zijn zij zo warm.

➔ Lees meer

Bekijk alle gedichten

  • Facebook
  • YouTube

Chris van Geel

BOSPLEK

Zoals een bloem openbarst, springbalsemien,
vielen onder het onverwacht opsteken van de wind
lang gespaardgebleven dorre bladeren.

Ik stond in een vlaag van gele regen,
te grote wemelende vlokken bruine aangevreten
dorre sneeuw.

Bron: Spinroc en andere verzen, 1958

➔ Bekijk hier alle citaten

Agenda

16 november 2025: Derde H.H. Ter Balktlezing

16 november 2025: Derde H.H. Ter Balktlezing

21 oktober 2025

➔ Lees meer
14 november 2025: Symposium Koning Willem-Alexanderleerstoel Luik

14 november 2025: Symposium Koning Willem-Alexanderleerstoel Luik

21 oktober 2025

➔ Lees meer
2-4 januari 2026: Gijsbreght van Aemster

2-4 januari 2026: Gijsbreght van Aemster

20 oktober 2025

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle agendapunten

Neerlandici vandaag

geboortedag
1887 Leonardus Michels
➔ Neerlandicikalender

Media

Literaire helden in de klas: Hugo Claus (1)

Literaire helden in de klas: Hugo Claus (1)

22 oktober 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
Docent Nederlands zijn als anderstalige

Docent Nederlands zijn als anderstalige

11 oktober 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
Openingszitting Colloquium IVN

Openingszitting Colloquium IVN

8 oktober 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle video’s en podcasts

Footer

Elektronisch tijdschrift voor de Nederlandse taal en cultuur sinds 1992.

ISSN 0929-6514
Bijdragen zijn welkom op
redactie@neerlandistiek.nl
  • Homepage
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Over Neerlandistiek
  • De archieven
  • Contact
  • Facebook
  • YouTube

Inschrijven voor de Dagpost

Controleer je inbox of spammap om je abonnement te bevestigen.

Copyright © 2025 · Magazine Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in

  • Homepage
  • Categorie
    • Voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal Neerlandistiek
  • Over Neerlandistiek
  • Contact
 

Reacties laden....
 

    %d