• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Neerlandistiek. Online tijdschrift voor taal- en letterkunde

Neerlandistiek

Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek

  • Over Neerlandistiek
  • Contact
  • Homepage
  • Categorie
    • Neerlandistiek voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal

Klankwetten op posterformaat (I.M. Johan Taeldeman)

1 november 2017 door Redactie Neerlandistiek 2 Reacties

Door Freek Van de Velde

In het najaar van 2011 heb ik in Gent een semester lang een aantal colleges historische taalkunde gegeven. Een tijdelijke vervanging van Jacques van Keymeulen. Genereus als altijd had Jacques me zijn lesmateriaal gegeven. Voor het vak historische fonologie kon ik terugvallen op materiaal dat hij goeddeels zelf weer van Johan Taeldeman had geërfd. Verder schoot ook mijn oud-promotor Joop van der Horst me ter hulp met zijn eigen collegenotities, want die gaf een vergelijkbaar vak in Leuven. Plus nog het handboek van Jef Van Loon uit 1986 en dat Cor van Bree uit 1987. In september 2011 zat ik dus in mijn studeerkamer, verschanst in een soort burcht met papieren torens vol notities van het type ‘skr. bhárami -> got. bairan ‘dragen” en ‘Clovis -> Hlodovech -> Lodewijk’. Omdat de historische fonologie zo’n goed doortimmerd domein van de taalkunde is, waar niet elke tien jaar zo nodig het warm water uitgevonden hoeft te worden, viel het goed mee om uit die kabbalistische krabbels een overzichtscollege te distilleren. Evengoed is het lastig om alle klankwetten in je hoofd te houden, en als jonge docent moet je natuurlijk wel zien dat je een niet te beunhazerige indruk wekt, dus met de vuisten op de slapen prentte ik me in dat ‘eo’ en ‘iu’ in het Gemeengermaans allofonen zijn van wat in het Indo-Europees een bifonematische combinatie ‘ew’ was, en dat de reden waarom de occlusief van ‘zoeken’ in het preteritum ‘zocht’ een fricatief geworden is, in de syncopewet van Sievers gelegen is. Verreweg het handigste hulpmiddel bij zo’n karwei is een schema waarin met pijlen het traject van de klinkers en medeklinkers door de geschiedenis heen gevolgd wordt: splits, mergers, fonemisering van allofonen, umlauten, allemaal in een overzichtelijk diagram. Zo’n diagram staat bijvoorbeeld in het boek van Van Loon op pagina 151-152.

Tussen het Gentse materiaal dat Jacques me gegeven had, zat ook zo’n schema. Een uitklapvel op krankzinnig groot formaat, dat je bij wijze van spreken alleen goed kon overzien als je minstens drie forse passen achteruit zette. Het was met de hand gemaakt, in een aandoenlijk schools handschrift. Zonder doorhalingen, alle pijlen kaarsrecht, met een liniaaltje getrokken. Duidelijk een in-het-net-overgeschreven versie. Dat schema was van de hand van Johan Taeldeman. Ik heb dat vel ingescand, wat door dat weinig handzame formaat nog een heel gedoe was, en aan de studenten gegeven, die daar hun voordeel mee konden doen op het examen.

Na 2011 heb ik het vak gegeven in Leuven. Zowel Jef Van Loon als Cor van Bree hebben nieuwe edities van hun boeken gemaakt, dus het lesmateriaal is na zes jaar niet meer helemaal hetzelfde. Maar één document blijft voor de studenten onveranderd: de grote klankwettenposter van Johan Taeldeman. Zo spreekt hij over het graf heen tot de studenten historische taalkunde, zelfs in het Brabantse binnenland. Zijn invloed reikt verder in het oosten dan heel wat ingweonismen waar hij zo goed van op de hoogte was.

Klik voor grotere weergave.
Klik voor grotere weergave.

Delen:

  • Klik om af te drukken (Wordt in een nieuw venster geopend) Print
  • Klik om dit te e-mailen naar een vriend (Wordt in een nieuw venster geopend) E-mail
  • Klik om te delen op Facebook (Wordt in een nieuw venster geopend) Facebook
  • Klik om te delen op WhatsApp (Wordt in een nieuw venster geopend) WhatsApp
  • Klik om te delen op Telegram (Wordt in een nieuw venster geopend) Telegram
  • Klik om op LinkedIn te delen (Wordt in een nieuw venster geopend) LinkedIn

Vind ik leuk:

Vind-ik-leuk Aan het laden...

Gerelateerd

Een rijk leven

Een rijk leven, wat betekent dat? Zoveel manieren om dat in te vullen: materieel, intellectueel, spiritueel, emotioneel. Madeleine de Vetten ging op haar 42e Nederlands studeren.

13 juli 2025

In "Artikel"

Een bedachtzaam en beminnelijk mens

Wie in een kring van taalkundigen de naam Cor van Bree laat vallen, krijgt als reactie ‘ik heb de band lek’.

10 april 2025

In "Artikel"

Marc en de meeuwen

Ik bedacht me dat Neerlandistiek misschien wel hetzelfde is voor Marc als Rottumerplaat voor Jan Wolkers.

14 juni 2024

In "Artikel"

Categorie: Artikel

Lees Interacties

Reacties

  1. Marcel Plaatsman zegt

    1 november 2017 om 16:36

    Dit is geweldig! Er zou ’n plein in Gent mee betegeld moeten worden.

    Beantwoorden
  2. Klaas Jac. Eigenhuis zegt

    2 november 2017 om 13:35

    Inderdaad respect voor zoveel vlijt en nauwkeurigheid.
    Helaas zijn alle 17 Indogermaanse klinkers verouderd. Wordt nog een klus om dit – met behoud van de didactische waarde – op te knappen!

    Klaas Jac. Eigenhuis

    Beantwoorden

Laat een reactie achterReactie annuleren

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie gegevens worden verwerkt.

Primaire Sidebar

Gedicht van de dag

J.A. Dèr Mouw • Ik werd al aardig knap

Ik werd al aardig knap, want ‘k leerde fransch.
Blij was ‘k! Als je dat kende, ja, dan was je
Een eind op streek, begreep ik, want dan las je
Verne in ’t oorspronk’lijke en Aimard’s romans.

➔ Lees meer

Bekijk alle gedichten

  • Facebook
  • YouTube

Chris van Geel

Bloemen voor de honger,

de donkerste, de blauwe,
van as, van grijs graniet,
zwart ijs,
een kamer zonder raam,
een telraam zonder kralen,
een kamer zonder mens,
gegeten knaagt de tijd
voorbij,
de tanden uit de kam,
de grafkrans leeggeschranst,
een steen.

Bron: uit de reeks ‘Slaapwandelen’; Vrij Nederland, 22 december 1962

➔ Bekijk hier alle citaten

Agenda

28 november 2025: De Sint-Nikolaasavond

28 november 2025: De Sint-Nikolaasavond

10 oktober 2025

➔ Lees meer
21 november 2025: Tekstselectie in het Nederlandse literatuuronderwijs

21 november 2025: Tekstselectie in het Nederlandse literatuuronderwijs

8 oktober 2025

➔ Lees meer
21 januari – 8 april 2026: Postacademische cursus Recente Nederlandse en Vlaamse letterkunde

21 januari – 8 april 2026: Postacademische cursus Recente Nederlandse en Vlaamse letterkunde

7 oktober 2025

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle agendapunten

Neerlandici vandaag

geboortedag
1884 Maximilianus van Moerdijk
sterfdag
1956 Ludovic Grootaers
➔ Neerlandicikalender

Media

Docent Nederlands zijn als andertalige

Docent Nederlands zijn als andertalige

11 oktober 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
Openingszitting Colloquium IVN

Openingszitting Colloquium IVN

8 oktober 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
Wanneer is iets literatuur?

Wanneer is iets literatuur?

2 oktober 2025 Door Redactie Neerlandistiek 4 Reacties

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle video’s en podcasts

Footer

Elektronisch tijdschrift voor de Nederlandse taal en cultuur sinds 1992.

ISSN 0929-6514
Bijdragen zijn welkom op
redactie@neerlandistiek.nl
  • Homepage
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Over Neerlandistiek
  • De archieven
  • Contact
  • Facebook
  • YouTube

Inschrijven voor de Dagpost

Controleer je inbox of spammap om je abonnement te bevestigen.

Copyright © 2025 · Magazine Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in

  • Homepage
  • Categorie
    • Voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal Neerlandistiek
  • Over Neerlandistiek
  • Contact
 

Reacties laden....
 

    %d