• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Neerlandistiek. Online tijdschrift voor taal- en letterkunde

Neerlandistiek

Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek

  • Over Neerlandistiek
  • Contact
  • Homepage
  • Categorie
    • Neerlandistiek voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal

Over Masscheroen en Macron

9 oktober 2017 door Gerrit Bloothooft 5 Reacties

Door Frans Debrabandere

Aan het Nederlandse woord masker beantwoordt in het Frans masque. Het gaat  terug op Laatlatijn masca ‘tovenares, spook, duivel’, met de grondbetekenis ‘zwart’. Het woord werd uitgebreid tot maskara, in Italiaans maschera ‘masker’, Spaans mascara ‘zwartsel, roet, masker’, Portugees mascara ‘vlek’. Dat werd ons woord masker. Een masker was dus oorspronkelijk een zwartgemaakt gezicht. Zwart stond in verband met tovenarij, de zwarte kunst, en met de duivel. We begrijpen uiteraard dat het Spaanse woord mascara ook de naam geworden is van de zwarte kleurstof voor wimpers en wenkbrauwen. Denk erom dat ook het woord grime, grimeren, net als grijm ‘roet’, teruggaat op Germaans grima ‘zwartgemaakt gezicht, masker’.

We vinden dat  woord ook terug in familienamen. Een Oudfranse afleiding was masqueron en dat werd in het latere Frans normaal Ma(c)queron, net zoals Pasque(s) in het Frans Pâque(s) werd. En u hebt het al wel door dat Macron, de naam van de huidige Franse president, een vereenvoudigde spelling is van Macqueron. En het is eveneens duidelijk dat Oudfrans masqueron in het Middelnederlands Masscheroen werd, toen nog maskeroen uitgesproken. We kennen die naam uit ‘Het spel van Masscheroen’ in ‘Mariken van Niemeghen’. Masscheroen is er namelijk de naam van een duivel, ‘de zwarte’. De Franse uitgang –on werd in het Nederlands  telkens –oen, bv. vision > visioen, garnison > garnizoen, Simon > Simoen, c(h)ampion > kampioen, saison > seizoen, Breton > Bretoen. Maar waarom zeggen de Nederlanders dan Breton? Vermoedelijk hebben ze het woord later ontleend.

(Eerder verschenen in Neerlandia 2017-3)

Delen:

  • Klik om af te drukken (Wordt in een nieuw venster geopend) Print
  • Klik om dit te e-mailen naar een vriend (Wordt in een nieuw venster geopend) E-mail
  • Klik om te delen op Facebook (Wordt in een nieuw venster geopend) Facebook
  • Klik om te delen op WhatsApp (Wordt in een nieuw venster geopend) WhatsApp
  • Klik om te delen op Telegram (Wordt in een nieuw venster geopend) Telegram
  • Klik om op LinkedIn te delen (Wordt in een nieuw venster geopend) LinkedIn

Vind ik leuk:

Vind-ik-leuk Aan het laden...

Gerelateerd

Categorie: Artikel, Naamkunde Tags: familienamen, naamkunde

Lees Interacties

Reacties

  1. Gerard van der Leeuw zegt

    9 oktober 2017 om 11:07

    Je zegt het prima: in Vlaanderen vind je nog vaak Bretoens.
    Ik moest ook denken (al heeft dat een heel andere etymologische afleiding) aan Moeskroen (Mouscron), halverwege Kortrijk en Rijsel

    Beantwoorden
  2. Klaas Jac. Eigenhuis zegt

    9 oktober 2017 om 11:49

    De etymologie van nl masker is behoorlijk gecompliceerd en volgens velen (ook moderne auteurs) onzeker [EWN 2007: 313]. Er spelen :

    1. Middeleeuws-Latijn (7e eeuw) masca, mascus ‘masker, geestverschijning’, als glosse bij Latijn larva [Weekley 1967: 902-903]

    2. Arabisch maskharah, maskvoorwerp van spot’ [Weekley l.c., Philippa 2008: 7]

    3. een germaans woord, dat de voorloper van M.e.-Latijn masca zou kunnen zijn (onduidelijk dus) [FWH]

    De betekenis ‘zwart’, waarvoor ook geen etymologische aanknopingspunten zijn, is secundair en betrekkelijk jong. Hetzelfde, denk ik (voorlopig), zal gelden voor de betekenis ‘vlek’ (macula).

    Klaas Jac. Eigenhuis

    Beantwoorden
    • Anton zegt

      9 oktober 2017 om 23:55

      SELECT * FROM ‘PLAATJES WEST-EUROPA’ WHERE ‘ONTSTAANSJAAR’ < 1900 AND 'OBJECT.DESCRIPTION' CONTAINS 'MASK' AND OBJECT.COLORMODE CONTAINS 'RGB'

      Beantwoorden
  3. Klaas Jac. Eigenhuis zegt

    12 oktober 2017 om 12:33

    Ik zag op het internet veel mooie plaatjes van maskers, maar hoe het nu met de etymologie van het woord zit, dat staat er niet bij.
    Ook bij de omschrijving van (Proto)Germaans *grima is het woord “zwart” er ten onrechte bijgesleept. Ik vind bijv. bij Jan de Vries alleen de (gereconstrueerde) betekenis “masker”. Zou je er het Griekse chríô ook bij willen betrekken ( op zoek naar een vöörgermaans woord), dan vallen er de eoorden “smeer” en “zalf”. Suggereren dat in het allereerste begin houtskool als zwartsel werd gebruikt, is volslagen onwetenscappelijk. Eerder is het dan nog modder van een onbepaalde kleur geweest.

    Je moet je natuurlijk niet laten leiden door later aan het woord toegekende betekenis(sen).

    Klaas Jac. Eigenhuis

    Beantwoorden
  4. Klaas Jac. Eigenhuis zegt

    13 oktober 2017 om 09:58

    Zoals prof. De Vaan de (recentste) etymologie van penalty ‘strafschop bij het voetbal’ naar pinántie behandelde (stap voor stap in strikt chronologische volgorde), zo zou je ook de etymologie van ons woord masker moeten doen. Een stuk lastiger dan de laatste 130 jaar van penalty > pinantie (let op dat Van Dale deze spelling nog niet geeft) want je moet er alle beschikbare etymologische woordenboeken bij napluizen. Maar als je dat dan doet merk je dat Debrabandere van de strikte chronologische volgorde afwijkt (of toch: niet verantwoordt) en dan ook nog eens een “basis zwart” verkondigt, die niet in de etym. boeken staat.

    Gisteren vernam ik van “De Van Rossems” dat de allereerste voetbalwedstrijd in Nederland te Enschede werd gespeeld. Dat hadden die Twentenaren nooit moeten doen, daar is alle ellende mee begonnen, chagrijnde Maarten ….

    Klaas Jac. Eigenhuis

    Beantwoorden

Laat een reactie achterReactie annuleren

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie gegevens worden verwerkt.

Primaire Sidebar

Gedicht van de dag

M. Vasalis • Thuiskomst van de kinderen

Als grote bloemen komen zij uit ’t blauwe duister.
Onder de frisheid van de avondlucht
waarmee hun haren en hun wangen
licht zijn omhangen,
zijn zij zo warm.

➔ Lees meer

Bekijk alle gedichten

  • Facebook
  • YouTube

Chris van Geel

BOSPLEK

Zoals een bloem openbarst, springbalsemien,
vielen onder het onverwacht opsteken van de wind
lang gespaardgebleven dorre bladeren.

Ik stond in een vlaag van gele regen,
te grote wemelende vlokken bruine aangevreten
dorre sneeuw.

Bron: Spinroc en andere verzen, 1958

➔ Bekijk hier alle citaten

Agenda

16 november 2025: Derde H.H. Ter Balktlezing

16 november 2025: Derde H.H. Ter Balktlezing

21 oktober 2025

➔ Lees meer
14 november 2025: Symposium Koning Willem-Alexanderleerstoel Luik

14 november 2025: Symposium Koning Willem-Alexanderleerstoel Luik

21 oktober 2025

➔ Lees meer
2-4 januari 2026: Gijsbreght van Aemster

2-4 januari 2026: Gijsbreght van Aemster

20 oktober 2025

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle agendapunten

Neerlandici vandaag

geboortedag
1887 Leonardus Michels
➔ Neerlandicikalender

Media

Literaire helden in de klas: Hugo Claus (1)

Literaire helden in de klas: Hugo Claus (1)

22 oktober 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
Docent Nederlands zijn als anderstalige

Docent Nederlands zijn als anderstalige

11 oktober 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
Openingszitting Colloquium IVN

Openingszitting Colloquium IVN

8 oktober 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle video’s en podcasts

Footer

Elektronisch tijdschrift voor de Nederlandse taal en cultuur sinds 1992.

ISSN 0929-6514
Bijdragen zijn welkom op
redactie@neerlandistiek.nl
  • Homepage
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Over Neerlandistiek
  • De archieven
  • Contact
  • Facebook
  • YouTube

Inschrijven voor de Dagpost

Controleer je inbox of spammap om je abonnement te bevestigen.

Copyright © 2025 · Magazine Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in

  • Homepage
  • Categorie
    • Voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal Neerlandistiek
  • Over Neerlandistiek
  • Contact
%d