• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Neerlandistiek. Online tijdschrift voor taal- en letterkunde

Neerlandistiek

Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek

  • Over Neerlandistiek
  • Contact
  • Homepage
  • Categorie
    • Neerlandistiek voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal

Der Nonchalantivsatz

15 mei 2017 door Redactie Neerlandistiek 2 Reacties

Von Philipp Krämer

Foto P. Blank, CC-BY 2.5

Fast wäre der diesjährige Koningsdag berührungslos an uns vorbeigezogen. Es gab ja genug andere Sorgen: Frankreich (erste Wahlrunde), Großbritannien (Neuwahl), USA (eigentlich alles, was mit Trump zu tun hat). Trotzdem lohnt es sich, kurz an den Feiertag zurückzudenken, nämlich wegen eines Artikels, der zum Koningsdag im NRC erschienen ist.

In ihrer Sprachkolumne schreibt Japke-d. Bouma, dass wir wieder zur Bezeichnung Koninginnedag zurückkehren sollten. Aber abseits dieser monarchischen Geschlechterfragen bietet die NRC-Artikel noch ein anderes schönes Phänomen, das nicht selbst Thema des Artikels ist: den Nonchalantivsatz. Im letzten Absatz finden wir davon gleich drei:

Wat zeg ik: we maken Máxima óók ons staatshoofd. Hebben we er twee, kan ons het schelen.

En als we dan toch bezig zijn, maken we er ook weer 30 april van. Kunnen de toeristen met een Lonely Planet van 2002 ook weer meedoen.

Van 27 april maken we dan Republikeinendag. Hebben die mensen ook eens een feestje.

Gemeint sind die Sätze, die alle mit einem Verb anfangen. Auf Deutsch funktionieren sie ganz genauso, man kann sie mehr oder weniger direkt übersetzen – auf Englisch wegen der strikten SVO-Stellung dagegen nicht. Das hat mit der relativ einfachen Art und Weise zu tun, wie sie zustande kommen:

Vor dem Verb könnte ein dan oder ein zo stehen, das den vorhergehenden Satz wieder aufgreift. Damit ist das Vorfeld vor dem Verb besetzt und das Subjekt tritt dahinter. Nur dass das Vorfeld wegfallen kann, weil der Inhalt des Weggelassenen ohnehin der vorherige Satz ist. Wenn kein Satz vorausgeht, wird die Konstruktion schwierig. (Aber nicht unmöglich, z.B. bei sowas wie „Haben wir das auch geschafft!“ wenn eine Aufgabe erledigt ist.)

Die spannende Frage ist eher: Was genau sagt diese Konstruktion eigentlich aus? Wie unterscheidet sie sich von einem Satz, in dem das Vorfeld explizit genannt wird? Die stilistische Konnotation wird anders. Ein wenig Ernsthaftigkeit geht verloren, die Aussage klingt ungezwungen, beiläufig, oder wie im ersten Beispiel wörtlich: „kann het ons schelen!“ – Was macht das schon, was soll’s. Deshalb also ein Nonchalantivsatz, oder wenn man lieber deutsche Terminologie möchte, ein Wurstigkeitssatz. Also eigentlich genau das, was den verbissenen Kämpfern gegen geschlechtergerechte Sprache so oft fehlt.

Een langere versie van deze blogpost verscheen gisteren op het weblog van de afdeling Nederlands van de Freie Universität Berlin.

Delen:

  • Klik om af te drukken (Wordt in een nieuw venster geopend) Print
  • Klik om dit te e-mailen naar een vriend (Wordt in een nieuw venster geopend) E-mail
  • Klik om te delen op Facebook (Wordt in een nieuw venster geopend) Facebook
  • Klik om te delen op WhatsApp (Wordt in een nieuw venster geopend) WhatsApp
  • Klik om te delen op Telegram (Wordt in een nieuw venster geopend) Telegram
  • Klik om op LinkedIn te delen (Wordt in een nieuw venster geopend) LinkedIn

Vind ik leuk:

Vind-ik-leuk Aan het laden...

Gerelateerd

Categorie: Artikel Tags: syntaxis, taalvergelijking

Lees Interacties

Reacties

  1. Maggy R zegt

    15 mei 2017 om 16:59

    Vinden we wel leuk, of heet dat “keihard” tegenwoordig? “Vet koel” is zooo 2012. Bij wijze van dan, hè?

    Beantwoorden
  2. Peter-Arno Coppen zegt

    16 mei 2017 om 08:47

    Syntactisch lijkt het me topic drop, waarbij een element met de betekenis ‘dan’ begrepen wordt als topic. Qua betekenis zou ik zeggen dat het iets met wenselijkheids- en waarschijnlijkheidsmodaliteit te maken heeft: er zit iets in van onwenselijkheid en klein nadeel of voordeel, afhankelijk van de modale ondersteuning. Met iets als ’tenminste’ krijg je klein voordeel bij algemeen nadeel, bij ‘kan ons het schelen’ wordt het klein nadeel bij algemeen voordeel. Met ’toch nog’ wordt het verrassing bij algemeen nadeel.

    Beantwoorden

Laat een reactie achterReactie annuleren

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie gegevens worden verwerkt.

Primaire Sidebar

Gedicht van de dag

Edwin de Groot • stem

hier vergaat een mens zonder moeite
enkel het veenmoeras houdt je met zure liefde
vast en goed tot in de eeuwigheid
maar het bos, het bos lost je gladweg op

➔ Lees meer

Bekijk alle gedichten

  • Facebook
  • YouTube

Chris van Geel

FIETS

Het waait zo hard dat ik mijn bel op het stuur hoor.

Bron: Barbarber, juli 1970

➔ Bekijk hier alle citaten

Agenda

13 november 2025: Letter en Geest-lezing: U wordt weggesleept

13 november 2025: Letter en Geest-lezing: U wordt weggesleept

10 november 2025

➔ Lees meer
24 november 2025: Herdenking veertigste sterfdag C. Buddingh’

24 november 2025: Herdenking veertigste sterfdag C. Buddingh’

10 november 2025

➔ Lees meer
21 november 2025: Trendsconferentie: Lezenswaardig – actuele perspectieven op lezen in het onderwijs

21 november 2025: Trendsconferentie: Lezenswaardig – actuele perspectieven op lezen in het onderwijs

5 november 2025

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle agendapunten

Neerlandici vandaag

geboortedag
1930 Nico Scheepmaker
1934 Willem van den Berg
sterfdag
1988 Mia Gerhardt
➔ Neerlandicikalender

Media

Een kantiaanse benadering van de oorsprong van taal

Een kantiaanse benadering van de oorsprong van taal

12 november 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
De Sint-Nikolaasavond en Koning Willem II

De Sint-Nikolaasavond en Koning Willem II

9 november 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
Dag van de biografie: Sander Bax

Dag van de biografie: Sander Bax

5 november 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle video’s en podcasts

Footer

Elektronisch tijdschrift voor de Nederlandse taal en cultuur sinds 1992.

ISSN 0929-6514
Bijdragen zijn welkom op
redactie@neerlandistiek.nl
  • Homepage
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Over Neerlandistiek
  • De archieven
  • Contact
  • Facebook
  • YouTube

Inschrijven voor de Dagpost

Controleer je inbox of spammap om je abonnement te bevestigen.

Copyright © 2025 · Magazine Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in

  • Homepage
  • Categorie
    • Voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal Neerlandistiek
  • Over Neerlandistiek
  • Contact
%d