• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Neerlandistiek. Online tijdschrift voor taal- en letterkunde

Neerlandistiek

Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek

  • Over Neerlandistiek
  • Contact
  • Homepage
  • Categorie
    • Neerlandistiek voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal

Schadetje

9 oktober 2014 door Marc van Oostendorp 7 Reacties

Door Marc van Oostendorp

Kleine Marie heet Marietje, kleine Els heet Elsje, kleine Nel heet Nelletje. En hoe heet nu kleine Hilde? Dat is lastig: Hildje klinkt niet goed, en Hildetje eigenlijk ook niet. Alleen als je de uitgang –ke in je repertoire hebt, heb je een uitweg: Hildeke.

Zoiets geldt ook voor andere woorden die eindigen op –de of –te. Een lichte straf is een strafje, maar wat is een lichte boete? Een korte straat is een straatje, maar wat is een korte kade? Het is net alsof er ergens wat blokkeert in je hoofd. Meestal kun je van ieder nieuw woord een verkleinwoord maken: als ik jullie vertel dat ik een kleine braal heb, weten jullie meteen dat zoiets een braaltje heet. Maar als ik het een brate noem, dan krijgen jullie een raar gevoel.

Wat is dat voor iets?

Het moet te maken hebben met het feit dat de combinaties -detje en -tetje niet goed in de mond liggen. Dat is te begrijpen: tje lijkt teveel op de en op te en mensen houden niet van die reeksen sterk op elkaar lijkende lettergrepen, zeker niet als ze onbeklemtoond zijn. Dat verklaart waarom ke wel kan: die lijkt te weinig op de of te. Maar waarom dat in dit geval tot zulke dramatische gevolgen leidt, terwijl je bijvoorbeeld wel kan zeggen biddende of de teloorgang, terwijl -dende of de te- toch ook niet echt lekker lopen: ik kan het in ieder geval niet verklaren.

Opvallend is daarbij dan ook nog dat je het rare gevoel kunt laten verdwijnen. Wanneer je een aantal keer Hildetje hebt gezegd, begint het gaandeweg steeds minder raar te klinken. Maar als je die hele Hilde dan een tijdje uit je hoofd zet en pas een maand later weer vertederd aan haar denkt, begint het gedoe opnieuw.

Het is alsof de verkleinwoordsuitgang bijzonder kieskeurig is. Het wil niet achter de verkeerde stam staan. Nu heeft die uitgang inderdaad toch al heel wat noten op zijn zang. Na een lange klinker met m wordt hij pje (raampje), na een p, t, k, f, s, g wordt hij je (raapje, raatje, haakje, raafje, gaasje, haagje), na een korte klinker met een m, n, of ng wordt hij etje (lammetje, mannetje, dingetje). Ook hier geldt weer: ook totaal nieuw gevormde woorden volgen die regels: een kloem wordt een kloempje, een kloep een kloepje, een plom een plommetje.

En na de of te wil het achtervoegsel dus helemaal niet staan. Alleen wanneer je zo’n verkleinde naam vaak herhaalt, wordt het er voor je gevoel een onderdeel van. En dan vervalt het bezwaar.

Delen:

  • Klik om af te drukken (Wordt in een nieuw venster geopend) Print
  • Klik om dit te e-mailen naar een vriend (Wordt in een nieuw venster geopend) E-mail
  • Klik om te delen op Facebook (Wordt in een nieuw venster geopend) Facebook
  • Klik om te delen op WhatsApp (Wordt in een nieuw venster geopend) WhatsApp
  • Klik om te delen op Telegram (Wordt in een nieuw venster geopend) Telegram
  • Klik om op LinkedIn te delen (Wordt in een nieuw venster geopend) LinkedIn

Vind ik leuk:

Vind-ik-leuk Aan het laden...

Gerelateerd

Categorie: Artikel Tags: fonologie, morfologie, taalkunde, verkleinwoorden

Lees Interacties

Reacties

  1. Aleid zegt

    9 oktober 2014 om 09:04

    Wat een herkenning! Mijn dochter heet Benthe, wat zich (dus) niet lekker laat verkleinen. Vaak gaan we dan maar helemaal over de top en maken er Benthetjetjetje van. Bij zoon Thijmen levert verkleinen overigens ook problemen op: Thijmentje zeg je ook niet snel. De toen tweejarige Benthe had daar al snel een oplossing voor, die we nog steeds gebruiken: Thijmie.

    Beantwoorden
  2. Hans van der Gugten zegt

    9 oktober 2014 om 11:04

    Ik vroeg mij na lezing af waarom de titel kadetje was.
    Dat kwam immers in je stuk niet voor.
    Ik scrolde omhoog en zag toen pas een beetje schade.

    Beantwoorden
  3. Hilde Vriens zegt

    9 oktober 2014 om 13:06

    Nou Marc, ik vraag me al de hele ochtend af of jij in je jonge jaren Marcje werd genoemd.
    Op mijn geboortekaartje staat 'Hillegonda', wij noemen haar 'Hilly'. Dus het was Hilly tot mijn naamsverandering. Omdat Hilde veel voorkomt in België vermoed ik dat Hildeke het meest gebruikelijk is. (Bv: Liedje voor Hildeke – Urbanus). Maar hier dus geen ervaringsdeskundigheid. 😀

    Beantwoorden
  4. Maarten van der Meer zegt

    9 oktober 2014 om 13:31

    Volgens de Nederlandse Voornamenbank komen momenteel de volgende Hildetje-achtige voornamen voor:

    Diedetje
    Doedetje
    Heddetje
    Juudetje
    Hoitetje
    Pietetje

    Elk van deze namen wordt door 'minder dan vijf' personen gedragen.

    Het lijken mij overigens bewust geconstrueerde namen, (onbeholpen) pogingen om Diede, Doede etc. te vervrouwelijken.

    Beantwoorden
  5. Greet zegt

    9 oktober 2014 om 17:17

    Tantetje klinkt vrij normaal.

    Beantwoorden
  6. Janneke zegt

    10 oktober 2014 om 12:14

    Wij noemden onze vriendin Hilde tijdens de Vlaamse studententijd 'Hildertje' – met ingevoegde r. Dat ligt wat beter in de mond…

    Beantwoorden
  7. Drabkikker zegt

    16 oktober 2014 om 11:50

    En dan hebben we het nog niet over de (her)verkleining van namen als Janneke gehad…

    Beantwoorden

Laat een reactie achterReactie annuleren

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie gegevens worden verwerkt.

Primaire Sidebar

Gedicht van de dag

J.A. Dèr Mouw • Ik werd al aardig knap

Ik werd al aardig knap, want ‘k leerde fransch.
Blij was ‘k! Als je dat kende, ja, dan was je
Een eind op streek, begreep ik, want dan las je
Verne in ’t oorspronk’lijke en Aimard’s romans.

➔ Lees meer

Bekijk alle gedichten

  • Facebook
  • YouTube

Chris van Geel

Bloemen voor de honger,

de donkerste, de blauwe,
van as, van grijs graniet,
zwart ijs,
een kamer zonder raam,
een telraam zonder kralen,
een kamer zonder mens,
gegeten knaagt de tijd
voorbij,
de tanden uit de kam,
de grafkrans leeggeschranst,
een steen.

Bron: uit de reeks ‘Slaapwandelen’; Vrij Nederland, 22 december 1962

➔ Bekijk hier alle citaten

Agenda

28 november 2025: De Sint-Nikolaasavond

28 november 2025: De Sint-Nikolaasavond

10 oktober 2025

➔ Lees meer
21 november 2025: Tekstselectie in het Nederlandse literatuuronderwijs

21 november 2025: Tekstselectie in het Nederlandse literatuuronderwijs

8 oktober 2025

➔ Lees meer
21 januari – 8 april 2026: Postacademische cursus Recente Nederlandse en Vlaamse letterkunde

21 januari – 8 april 2026: Postacademische cursus Recente Nederlandse en Vlaamse letterkunde

7 oktober 2025

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle agendapunten

Neerlandici vandaag

geboortedag
1884 Maximilianus van Moerdijk
sterfdag
1956 Ludovic Grootaers
➔ Neerlandicikalender

Media

Docent Nederlands zijn als andertalige

Docent Nederlands zijn als andertalige

11 oktober 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
Openingszitting Colloquium IVN

Openingszitting Colloquium IVN

8 oktober 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
Wanneer is iets literatuur?

Wanneer is iets literatuur?

2 oktober 2025 Door Redactie Neerlandistiek 4 Reacties

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle video’s en podcasts

Footer

Elektronisch tijdschrift voor de Nederlandse taal en cultuur sinds 1992.

ISSN 0929-6514
Bijdragen zijn welkom op
redactie@neerlandistiek.nl
  • Homepage
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Over Neerlandistiek
  • De archieven
  • Contact
  • Facebook
  • YouTube

Inschrijven voor de Dagpost

Controleer je inbox of spammap om je abonnement te bevestigen.

Copyright © 2025 · Magazine Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in

  • Homepage
  • Categorie
    • Voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal Neerlandistiek
  • Over Neerlandistiek
  • Contact
%d