• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Neerlandistiek. Online tijdschrift voor taal- en letterkunde

Neerlandistiek

Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek

  • Over Neerlandistiek
  • Contact
  • Homepage
  • Categorie
    • Neerlandistiek voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal

Kommarust, komma, en rust

14 maart 2013 door Marc van Oostendorp 2 Reacties

Door Marc van Oostendorp

Milfje Meulskens vertegenwoordigt de jeugd in de Nederlandse taalblogrepubliek. Zij is een creatie van twee jonge aanstormende taalkundigen en schrijft op haar blog over taal en af en toe over seks.

Zo ging het deze week over de komma. Milfje haalde een interessante kwestie aan: het verschil tussen de volgende twee zinnen.

Hier sta ik op de foto met mijn vrienden, Piet, en Jan.
Hier sta ik op de foto met mijn vrienden, Piet en Jan.

In de tweede zin zijn Piet en Jan Milfjes vrienden, in de eerste zin is dat niet het geval: er staat een groepje vrienden op de foto en daarnaast staan Piet en Jan.

Helaas gaat Milfje niet in op de vraag waar dat verschil nu eigenlijk vandaan komt. Hoezo geeft die komma voor en ineens een andere betekenis? Ze verwijst naar de website Taaladvies.net, maar daar word je ook niet echt wijzer van. Er worden dingen opgemerkt als:

Toch kan in bepaalde gevallen wel een komma voor en geplaatst worden. Over het algemeen is dat het geval als bij het hardop lezen een rust gehoord wordt (bijvoorbeeld in lange nevengeschikte zinnen).

En:

Soms voorkomt een komma dat er lees- of interpretatieproblemen ontstaan. Vergelijk:
– Het regeringsbeleid verklaart de instabiliteit van het land en de vele interne spanningen komen dan ook niet onverwacht.
– Het regeringsbeleid verklaart de instabiliteit van het land, en de vele interne spanningen komen dan ook niet onverwacht.
Als in deze zin een komma ontbreekt, kan de lezer op het verkeerde been worden gezet: bij eerste lezing lijkt en de vele interne spanningen een nevenschikking te vormen met de instabiliteit van het land.

De tweede opmerking lost natuurlijk niets op: hoezo wordt de lezer op het verkeerde been gezet? Waar komt dat verkeerde been dan precies vandaan?

Uit de eerste geciteerde opmerking blijkt volgens mij vooral dat de auteurs van Taaladvies.net niet goed luisteren. De komma geeft niet zozeer aan dat er een ‘rust’ (dat wil zeggen: een pauze) gehoord wordt, want in lopende spraak zitten niet zoveel pauzes en als ze er wel zijn, heeft dat met betekenis niet zoveel te maken: in alle vier de hierboven geciteerde zinnen (de twee over Piet en Jan en de twee over het regeringsbeleid) kun je een lange rust nemen voor of na en zonder dat dit aan de betekenis iets verandert.

Als de intonatie – de zinsmelodie – maar hetzelfde blijft. Om bij de zin over Milfjes foto te blijven: wanneer je vrienden, Piet en Jan alledrie op een hoge toon laat eindigen, krijg je vanzelf de interpretatie dat Piet en Jan geen vrienden zijn. Wanneer je de toonhoogte in het zinsdeel Piet en Jan laat aflopen, krijg je de betekenis dat zij twee Milfjes vrienden zijn.

De komma geeft daarmee dus een regieaanwijzing over hoe je de zin in je hoofd moet uitspreken (hij zegt: laat de toon niet regelmatig naar omlaag lopen). Omdat we die toonhoogte associëren met een bepaalde interpretatie, dáárom kan een komma ‘lees- en interpretatieproblemen’ oplossen.

Delen:

  • Klik om af te drukken (Wordt in een nieuw venster geopend) Print
  • Klik om dit te e-mailen naar een vriend (Wordt in een nieuw venster geopend) E-mail
  • Klik om te delen op Facebook (Wordt in een nieuw venster geopend) Facebook
  • Klik om te delen op WhatsApp (Wordt in een nieuw venster geopend) WhatsApp
  • Klik om te delen op Telegram (Wordt in een nieuw venster geopend) Telegram
  • Klik om op LinkedIn te delen (Wordt in een nieuw venster geopend) LinkedIn

Vind ik leuk:

Vind-ik-leuk Aan het laden...

Gerelateerd

Categorie: Artikel Tags: leestekens, spelling, taaladvies, taalkunde

Lees Interacties

Reacties

  1. Taalprof zegt

    14 maart 2013 om 08:10

    Het citaat zegt vooral ook dat de termen om te praten over zinsmelodie in het taalonderwijs (en als gevolg daarvan in de taaladviezen) ongebruikelijk zijn. Onterecht natuurlijk!

    Beantwoorden
  2. Milfje Meulskens zegt

    16 maart 2013 om 12:38

    Onderliggend is het denk ik een verschil in constituentschap: zijn er 3 zinsdelen: 'mijn vrienden', 'Piet' en 'Jan', of zijn er 2 zinsdelen: 'mijn vrienden' en 'Piet en Jan'. Intonatie bakent de grenzen van de zinsdelen af. Bij gebrek daaraan, in geschreven taal, heb je dan die komma nodig. Misschien is dat wel de hele functie van interpunctie (interfunctie): intonatie reguleren…!

    Beantwoorden

Laat een reactie achterReactie annuleren

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie gegevens worden verwerkt.

Primaire Sidebar

Gedicht van de dag

Fred Portegies Zwart • Atlas

Bestaan vangt aan met woorden ademhalen
opdat wat om ons heen is wordt verstaan.
Wat is en schijnt laat zich pas gadeslaan
als chaos wordt ontbonden door vertalen.

➔ Lees meer

Bekijk alle gedichten

  • Facebook
  • YouTube

Chris van Geel

PETIT BEURRE

Ik weet op een stil plekje een koekje te liggen,
verregend maar goed leesbaar.

Bron: Barbarber, augustus 1968

➔ Bekijk hier alle citaten

Agenda

21 november 2025: Tekstselectie in het Nederlandse literatuuronderwijs

21 november 2025: Tekstselectie in het Nederlandse literatuuronderwijs

8 oktober 2025

➔ Lees meer
21 januari – 8 april 2025: Postacademische cursus Recente Nederlandse en Vlaamse letterkunde

21 januari – 8 april 2025: Postacademische cursus Recente Nederlandse en Vlaamse letterkunde

7 oktober 2025

➔ Lees meer
28 november 2025: Symposium Werkgroep Bilderdijk

28 november 2025: Symposium Werkgroep Bilderdijk

5 oktober 2025

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle agendapunten

Neerlandici vandaag

sterfdag
1988 Cebus de Bruin
2007 Hugo Verdaasdonk
➔ Neerlandicikalender

Media

Openingszitting Colloquium IVN

Openingszitting Colloquium IVN

8 oktober 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
Wanneer is iets literatuur?

Wanneer is iets literatuur?

2 oktober 2025 Door Redactie Neerlandistiek 4 Reacties

➔ Lees meer
Webinar: vertaaltools en AI inzetten in een meertalige klas

Webinar: vertaaltools en AI inzetten in een meertalige klas

30 september 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle video’s en podcasts

Footer

Elektronisch tijdschrift voor de Nederlandse taal en cultuur sinds 1992.

ISSN 0929-6514
Bijdragen zijn welkom op
redactie@neerlandistiek.nl
  • Homepage
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Over Neerlandistiek
  • De archieven
  • Contact
  • Facebook
  • YouTube

Inschrijven voor de Dagpost

Controleer je inbox of spammap om je abonnement te bevestigen.

Copyright © 2025 · Magazine Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in

  • Homepage
  • Categorie
    • Voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal Neerlandistiek
  • Over Neerlandistiek
  • Contact
%d