Tag: taalpolitiek

Debat of sacochengevecht?

Posted on by

Over de vernieuwde visie op taalvariatie van de Taalunie

Door Wim Vandenbussche

Was Ons Erfdeel zwanger van profetische inzichten toen het in de zomer van 2018 een debat over taalvariatie organiseerde in de sacrale sferen van het Hollands College in Leuven? Een aantal Nederlandse vrienden hield toen vol dat het een praatavond zonder voorwerp was, drukdoenerij om niets in een wereld waarin elk weldenkend mens taalvariatie omarmt – ook nadat sommige Vlaamse interpellanten verhit van alomverslindende taalverloedering hadden gewaagd, en het eind van de standaardtaal met een vurig maar bevreesd hart tegemoet zagen. Die laatsten werden gesterkt in hun wanhoop toen de algemeen secretaris van de Taalunie kloek aankondigde dat een druk werkende commissie onder Vlaamse leiding hem dra zou vertellen wat hij nu precies over taalvariatie moest denken. De enen zagen vertwijfeling bij een taalpaus, de anderen leek het een weloverwogen toonbeeld van polderen. Niemand leek nog te weten dat de Taalunie in 2003 al eens een zeer helder advies over taalvariatie formuleerde.

Lees verder >>

Natiolecten en hun labels in naslagwerken

Posted on by

Door Miet Ooms en Reglindis De Ridder

Begin dit jaar publiceerde de Taalunie de visietekst over en het implementatieplan voor haar taalvariatiebeleid in de toekomst. Daarin stippelt ze haar taalvariatiebeleid uit, met aandacht voor corpus-, status- en acquisitieplanning. Corpusplanning impliceert de beschrijving van die variatie, statusplanning de acceptatie ervan door de taalgebruikers en acquisitieplanning de omgang met taalvariatie in het onderwijs. Dit implementatieplan is het vervolg op de beleidstekst uit 2003, waarin de Taalunie het idee van de monocentrische standaardtaal definitief inruilde voor een pluricentrische standaardtaal. Sindsdien bestaan er ‘natiolecten’: geaccepteerde varianten van de standaardtaal die in een bepaalde natie (Nederland, België, Suriname en de Caraïben) gebruikelijk zijn. In het nieuwe implementatieplan stelt de Taalunie dat de variatie binnen de standaardtaal al wordt beschreven en dat die lopende projecten zullen worden ‘voortgezet en – waar mogelijk – worden geïntensiveerd of uitgebreid’.

Wij vroegen ons af of taalprofessionals als vertalers, redacteurs, tekstschrijvers en taaldocenten in de praktijk te maken krijgen met die variatie, welke naslagwerken ze gebruiken en welke informatie ze op dit moment niet of moeilijk kunnen vinden. Daarom hebben we in maart een digitale vragenlijst laten invullen door vertalers, redacteurs, copywriters en taalleraren. In het totaal hebben we 203 reacties verzameld. Lees verder >>

Voor Nederlanders is taal zo vanzelfsprekend dat ze er vaak onverschillig mee omspringen

Posted on by

Door Luc Devoldere

(Dit stuk is een uitgebreide reactie op deze blogpost van Marc van Oostendorp.)

Beste Marc,

Je zegt dat Vlamingen klagen, de Nederlanders van alles verwijten en dan de handen niet uit de mouwen steken. Als het over taal gaat.

Je hebt een punt.

Laat mij hier gewoon uitleggen waarom wij heel anders denken, en vooral “voelen”, over taal dan jullie. Het meeste weet je, maar het is niet slecht het nog even op te schrijven. Je kunt dezelfde taal spreken en toch heel andere opvattingen over taal hebben, een andere verhouding hebben met taal.

Mijn boutade daarover gaat als volgt: Vlamingen zijn zo gevoelig voor taal dat ze er vaak verkrampt van worden; voor Nederlanders is taal zo vanzelfsprekend dat ze er vaak onverschillig mee omspringen. Het is een boutade. It’s the history, stupid. Lees verder >>

Nedersaksisch is niet opeens officieel ‘deel van het Nederlands’

Posted on by

Door Henk Wolf

Delen van Nederland waar Nedersaksisch wordt gesproken

In het oosten van Nederland en het noorden van Duitsland worden Germaanse dialecten gesproken die in de taalwetenschap traditioneel als Nedersaksisch worden benoemd. Die term is een paar decennia geleden wat algemener bekend geraakt, vooral door de streektaalbeweging in het Nederlandse deel van het verspreidingsgebied. In 1996 kreeg de naam zelfs een plaatsje in de wet, toen het Nederlandse parlement het Europees Handvest voor regionale talen en talen van minderheden goedkeurde. Dat is een document waarin nationale overheden beloven goed voor hun erkende kleine inheemse talen te zorgen. De Nederlandse regering erkende het Nedersaksisch als een van die talen.

Het Fries heeft altijd een veel specifiekere vorm van stimulering gekregen dan de andere erkende kleine inheemse talen van Nederland (Nedersaksisch, Jiddisch, Limburgs en Romani). De vorm van die stimulering hebben de Minister van Binnenlandse Zaken en het provinciebestuur van Friesland uitgewerkt in een serie schriftelijke afspraken, zogenaamde convenanten of bestuursafspraken. Nu was er afgelopen woensdag nieuws: de besturen van de provincies waar Nedersaksisch wordt gesproken, hebben voor die taal toen ook zo’n convenant met het Rijk gesloten.

“Deel van de Nederlandse taal”

De media hebben van de ondertekening van dat convenant iets heel vreemds gemaakt. Verschillende nieuwssites, omroepen en kranten melden namelijk dat het Rijk het Nedersaksisch “als deel van de Nederlandse taal” zou hebben erkend. Zelfs het Genootschap Onze Taal deed dat op z’n website. Hier een paar voorbeelden: Lees verder >>

Laat duizend bloemen bloeien? Een debat over taalvariatie in Vlaanderen en Nederland

Posted on by

Taalvariatie is de nieuwe mantra in de taalwetenschap. Niemand ontkent ze; ze is er, net zoals diversiteit in de samenleving. De vraag is: hoe gaan we ermee om?

Is de tussentaal in Vlaanderen nu een usurpator of een legitieme, want bestaande en door meer en meer mensen als vanzelfsprekend beschouwde variëteit van het Nederlands in België?

In Nederland kun je dezelfde vraag stellen over het Poldernederlands, en de streektalen. En wat met de instroom van Engelse woorden, en woorden uit andere talen? Zie ook de recente discussie in Vlaanderen over de plaats van de thuistaal in het onderwijs. Lees verder >>

Hoe gaat Zuid-Afrika om met meertaligheid?

Posted on by

Dit stuk verschijnt in het kader van de Nieuwsbrief Neerlandistiek voor de klas. Het bevat geen origineel onderzoek, maar is een vereenvoudigde weergave van recent onderzoek op het gebied van het Nederlands, speciaal bedoeld voor leerlingen van de middelbare school.

Door Marten van der Meulen

Zuid-Afrika is taalkundig gezien een ontzettend interessant land. Niet alleen omdat er Afrikaans wordt gesproken, een zustertaal van het Nederlands waarin veel woorden net even anders zijn. Ook omdat er een ingewikkelde en boeiende taalpolitiek wordt bedreven. In een recent overzichtsartikel legt een Zuid-Afrikaanse onderzoeker uit hoe de stand van zaken is, en waarom de situatie in de realiteit natuurlijk complexer is dan in de wet geregeld is. Lees verder >>

Taal in het hoger onderwijs. Ministers Van Engelshoven en Slob: grijp uw kans!

Posted on by

Door Marc van Oostendorp

Ik word soms een beetje mismoedig van de discussie over het Engels in het hoger onderwijs. Er wordt nu al een tijdje redelijk intensief gedebatteerd en erg snel vooruit komen we niet. Toch gloorde er bij mij ineens een sprankje hoop toen ik deze week een bericht las over een ophanden zijnde ‘visiebrief’ van minister Van Engelshoven over dit onderwerp.

En dat was niet omdat Van Engelshoven zo’n fijne naam is om te hebben in deze discussie.

Lees verder >>

Let’s talk about Nederlands

Posted on by

Door Marc van Oostendorp 

Goed zo! riepen allerlei eerzame en geleerde lieden toen de Groningse dichter Jan Pieter Rawie meldde dat hij zich niet zou laten ‘dwingen’ om een lezing over zijn werk te geven in het Engels. In deze video probeer ik uit te leggen waarom een dergelijke houding volgens mij uiteindelijk schadelijk is voor het Nederlands.

(Deze video bekijken op YouTube.)

Het Engels is geen lingua nullius

Posted on by

Door Marc van Oostendorp

Het onderzoeksgebied van de Britse taalkundige Robert Philipson is de rol van het Engels in de internationale wereld, en hij steekt daarbij zijn mening niet onder stoelen of banken. Hij is ertegen dat het Engels die rol vervult. Zware woorden schuwt hij daarbij niet; zo gebruikt hij regelmatig de term linguicism, die hij dan gelijk stelt aan racism, sexism en classism: de discriminatie van mensen vanwege hun moedertaal.

Ook in zijn nieuwste artikel, Myths and realities of ‘global’ English (€; gratis manuscript hier), neemt hij geen blad voor de mond. Hij zet de zaken op scherp en dat maakt zijn betoog interessant. Volgens Philipson is het niet alleen een ‘mythe’ dat het Engels een neutrale taal voor internationaal gebruik zou zijn, maar is die mythe het product van decennia, zo niet eeuwen van doelbewust beleid van de Britse en Amerikaanse overheden. Hij haalt bijvoorbeeld Churchill aan, die in 1946 in Amerika zei: Lees verder >>

4 november 2017: het Nationale Taaldebat

Posted on by

Komt het Nederlands in de verdrukking nu het Engels op de universiteit oprukt? Zijn er ook politici die niet hun betogen framen en spinnen? Kunnen en willen we wel genderneutraal praten (denk aan het gebruik van “reizigers” door de NS)? Doe mee aan het eerste Nationale Taaldebat op zaterdag 4 november. Het debat wordt geleid door Frits Spits en wordt live uitgezonden in het programma De Taalstaat (11.00 tot 13.00) op NPO Radio 1.

Het debat vindt plaats aan de Radboud Universiteit Nijmegen. U kunt zich hier aanmelden voor deelname.

Over streektaalgrenzen heen

Posted on by

Door Marcel Plaatsman

Als bierliefhebber bezoek ik regelmatig bierfestivals, als thuisdialectoloog voortaan ook taalconferenties. Gisteren was ik in Amsterdam voor een streektaalconferentie – dat is een soort festival met in plaats van bier lezingen, en in plaats van bierliefhebbers taalkundigen om mee te praten. Voor mij toch wel gefundenes Fressen, zoiets. Ik heb er ′n welbestede dag gehad.

De titel van de conferentie luidde: De wondere wereld van streektaalgrenzen en over de grenzen tussen dialecten, en over de grenzen tussen taal en dialect, gingen de lezingen, die werden afgesloten met een debat.

streektaalconferentieZoeken naar streektaalgrenzen

Het ochtendprogramma was gevuld met lezingen over dialectverschijnselen en hun verspreiding, met daarbij de vraag of die verschijnselen harde streektaalgrenzen konden opleveren. De actualiteit van het Catalaanse referendum gaf die vraag nog wat welkome urgentie. Kun je op basis van wat taalverschijnselen werkelijk grenzen trekken? Ja, je kunt kaarten tekenen, met isoglossen, met kruisverbanden, Wilbert Heeringa van de Fryske Akademy liet er prachtige zien. Maar zijn dat nu echt de taalgrenzen zoals we die voelen? Lees verder >>

Koen Jaspaert (1956-2017) als Algemeen Secretaris van de Nederlandse Taalunie

Posted on by

Door Elisabeth D’Halleweyn

Koen Jaspaert kende ik enkel van naam toen ik zitting nam in de driekoppig personeelsafvaardiging die in 1998 de beoogde nieuwe algemeen secretaris van de Nederlandse Taalunie moest ‘keuren’. Daar zat hij dan: een imposante man met priemende ogen, zware wenkbrauwen, kort stekelig haar maar wonderlijk zachte stem. ‘En?’ vroegen de collega’s na het gesprek. ‘We krijgen een geweldige nieuwe algemeen secretaris’, antwoordden we met volle overtuiging.

En dat bleek de waarheid.

Koen werd algemeen secretaris vanuit een diep verlangen zijn visie op taalbeleid in werkelijkheid te kunnen omzetten. Lees verder >>

Taalstemwijzer Tweede Kamerverkiezingen 2017

Posted on by

Door Marc van Oostendorp

Als u uw stem wilt laten bepalen door de visie op taalbeleid, kunt u daarvoor het onderstaande handige stroomdiagram gebruiken. Meer toelichting valt te lezen in mijn bespreking van de verkiezingsprogramma’s van de rechtse partijen, de linkse partijen, D66 en de ChristenUnie.

Alleen partijen die momenteel vertegenwoordigd zijn in de Tweede Kamer zijn meegenomen in dit overzicht. Een uitzondering is gemaakt voor de PVV, omdat deze geen enkel standpunt over taalbeleid verwoordt in het verkiezingsprogramma, en voor Nieuwe wegen (de partij van Jacques Monasch) omdat ik deze vergeten ben.

Klik voor een grote versie (ook handig als wallpaper).

De verkiezingsprogramma’s over taal: VVD, CDA, SGP, 50PLUS en VNL

Posted on by

Door Marc van Oostendorp

Wat zeggen de Nederlandse politieke partijen over taal? Vandaag is het de beurt aan de rechtse partijen die in de Tweede Kamer vertegenwoordigd zijn (gisteren waren de linkse partijen aan de beurt): VVD, CDA, SGP, 50PLUS en VNL. De PVV sla ik over omdat in het document dat deze partij als verkiezingsprogramma presenteert geen visie over taalbeleid uiteen wordt gezet.

Net als de linkse partijen zijn ook de partijen aan de rechterkant er over eens dat het Nederlands vooral een taal is voor vluchtelingen. Een heel positief beeld over de relatie tussen de mens en taal hebben de partijen over het algemeen niet. Je moet nieuwkomers dwingen om onze taal te leren, anders komt er niets van terecht. 50PLUS vraagt zelfs om een “volledige beheersing” van de Nederlandse taal voor iemand het Nederlandse paspoort waard is, zodat het er somber uitziet voor de redactie van Neerlandistiek als Henk Krol aan de macht komt.

De VVD breidt deze eisen als enige ook uit naar buitenlanders die hier komen omdat ze een Nederlandse partner hebben, of omdat ze hier hoogopgeleid werk komen doen: Lees verder >>

De verkiezingsprogramma’s over taal: ChristenUnie

Posted on by

Door Marc van Oostendorp

ChristenUnieD66 heeft in zijn verkiezingsprogramma, zo schreef ik vorige keer in deze reeks, alleen aandacht voor taal als instrument, en ziet Nederland daarbij als een tweetalig land met Nederlands en Engels. De ChristenUnie heeft een geheel andere visie. Ik wil niet zeggen dat hij diametraal tegenovergesteld is – de partijen zouden kunnen samenwerken en allebei hun idealen verwezenlijken –, maar het beeld van taal dat opdoemt uit dit programma is echt anders.

Het gaat het ChristenUnie niet zozeer om taal als instrument, maar vooral als teken van identiteit. Er worden dan ook veel meer talen genoemd: Papiaments, gebarentaal en Fries, allemaal talen die volgens de partij bescherming behoeven. Het Engels wordt anderzijds, maar een keer genoemd, en dan niet als taal waar vwo’ers natuurkunde in kunnen leren, maar als de taal die op de bovenwindse eilanden wordt gesproken. De ChristenUnie is voor zover ik kan zien de enige die zo precies probeert te benoemen welke talen er allemaal een min of meer officiële status moeten spelen: Lees verder >>

De verkiezingsprogramma’s over taal: D66

Posted on by

Door Marc van Oostendorp

attachment-1-46Taal ligt aan de basis van de samenleving: zonder taal zijn de ingewikkelde afspraken, contracten, regels, waarop de samenleving gebouwd is niet denkbaar. Taal is bovendien hét instrument bij uitstek van de politicus: alles wat hij maakt is gemaakt van taal (amendementen, resoluties, wetsvoorstellen), al zijn handwerk bestaat grotendeels uit taal (argumenteren, overtuigen, paaien, schelden).

Taal is macht, macht maak je met taal. Dus is een redelijke vraag: wat zegt de moderne politiek eigenlijk over taal? Wat voor taalpolitiek stellen de politieke partijen voor? Je kunt ervan uitgaan dat dit een weerspiegeling is van hoe er in de samenleving over taalzaken wordt gedacht, over de plaats van taal in onze samenleving.

Om die reden wil ik hier de komende weken de verkiezingsprogramma’s van de meest serieuze politieke partijen onder de loep nemen. Ik begin vandaag met D66, omdat ik dit weekeinde toevallig een lezing over taalpolitiek ga geven voor de Jonge Democraten, de jongerenorganisatie van die partij en daarvoor sowieso het verkiezingsprogramma las.  Lees verder >>

Afrikaans kom van vêr af

Posted on by

Door Michael le Cordeur

unnamedDaar heers ’n groot debat in Suid-Afrika oor die toekoms van Afrikaans as onderwystaal. In hierdie debat word daar dikwels vinger gewys na bruin mense en veral bruin leiers oor hul “stilswye” in die debat.

Die punt word veral gestel dat bruin mense die grootste komponent uitmaak van die totale Afrikaanssprekende gemeenskap.

Omdat ek nog altyd van mening was dat bogenoemde ’n aanvegbare stelling is, het ek en Wannie Carstens reeds in 2015 begin praat oor ’n gedenkboek opgedra aan prof. Adam Small met die tema: Die bydrae van bruin sprekers van Afrikaans tot die ontwikkeling van Afrikaans as taal.

Ek het talle skrywers uit hoofsaaklik die bruin gemeenskap genader om betrokke te raak. Die reaksie uit die bruin gemeenskap het ons wildste drome oortref en ons moes streng keuring toepas om die boek tot 36 hoofstukke te beperk. Lees verder >>

Geert Wilders en het Engels

Posted on by

Door Marc van Oostendorp

foto_wilders_shoot1De klacht van Johan Oosterman over het Engels in de Nijmeegse universiteitsbibliotheek, gisteren op Neerlandistiek, deed me aan Geert Wilders denken.

Als je een marsmannetje was en je kwam de politieke situatie in Nederland eens peilen  – hoe wanhopig kun je zijn als marsmannetje –, zou je verwachten dat het Engels inmiddels een punt zou zijn van heftige tweetstorms, grote media-aandacht, duidelijke meningen van alle politieke partijen en grote grimmigheid.

De heftigheid van het huidige politieke klimaat wordt wel geweten aan een kennelijk plotseling gevoelde kloof tussen hoger- en lageropgeleiden. Lees verder >>

Liever tussentaal dan standaardtaal

Posted on by

Door Marc van Oostendorp

Processed with Snapseed.
ik moe netjes schrijven.

Je zou maar leraar in Vlaanderen zijn. Hoe moet je dan ooit je mond open doen? Er worden allerlei eisen gesteld aan de taal van de gemiddelde docent: eisen die deels tegenstrijdig zijn en alleen al daardoor niet uitvoerbaar.

In Vlaanderen is taal nog altijd een zwaar gepolitiiseerd onderwerp. Er zijn nog tal van politici die zich graag profileren op een gepeperde mening over taal en zoals dat dan gaat is die mening lang niet altijd empirisch getoetst.

Hoe die leraren daarmee omgaan, dat is het onderwerp van het proefschrift waarop Steven Delarue vorige maand in Gent promoveerde. Het is een interessant soort onderzoek, waarvan er niet veel gebeurt: het onderzoekt het taalbeleid niet op het niveau op het gemaakt wordt, dat van de ambtenaren en de politici, maar op het niveau waarop het moet worden uitgevoerd – dat van de leraren. Voor zijn onderzoek heeft Delarue er tientallen gesproken: zowel voor het vak Nederlands als voor andere vakken, en in allerlei hoeken van Vlaanderen.

Het papieren beleid blijkt onuitvoerbaar.  Lees verder >>

Gelijke rechten voor alle talen

Posted on by

Door Marc van Oostendorp

taalrechten
Illustratie: M. van Oostendorp

Wie het nieuwe nummer van Language Problems & Language Planning (LPLP) doorneemt, merkt weer eens hoeveel dingen er op deze wereld niet geregeld zijn. Dat nummer is namelijk geheel en al gewijd aan de gelijkheid der talen: moeten alle talen gelijke rechten hebben?

In de praktijk is dat natuurlijk niet zo: met het Engels kun je natuurlijk op veel meer plaatsen terecht dan met het Beloetsjie, een minderheidstaal uit het grensgebied tussen Iran en Pakistan. Is dat erg? En zo ja, wat valt eraan te doen? In Friesland zijn er mensen die zich boos maken omdat er vanwege bezuinigingen steeds meer Friezen buiten de provincie voor de rechter komen – waar ze geen recht hebben om Fries te spreken. Is die boosheid terecht? Lees verder >>

Mag je frisisten beledigen?

Posted on by
Door Marc van Oostendorp


Kun je je als taalwetenschapper ook met goed fatsoen mengen in taalpolitieke strijd? Voor de frisiste Tony Feitsma (1928-2009) was dit nauwelijks een vraag. Haar leven was gewijd aan het Fries en moet tot de nok gevuld zijn geweest met de Friese taal en de Friese letteren: vol onderzoek, maar ook vol strijd.

Over zo iemand kun je natuurlijk makkelijk een boek vullen en dat hebben vier frisisten onlangs dan ook gedaan: Wittenskip en beweging, waarin ze studies door deskundigen verzamelden over allerlei aspecten van het werk.

Het is een interessant boek, maar ook een beetje een gemiste kans.
Lees verder >>

De maantalen en zonnetalen zijn al door Abram de Swaan ontdekt

Posted on by
Door Marc van Oostendorp

Ik moest deze week vaak aan Abram de Swaan denken. Dat kwam doordat er een nieuw artikel verscheen in het wetenschappelijk tijdschrift PNAS, waar onder andere NRC Handelsblad uitgebreid aandacht aan besteedde.

Het artikel is niet van De Swaan en er wordt ook in het geheel niet naar hem verwezen; maar het geeft een uitwerking aan een theorie die de Amsterdamse socioloog jaren geleden al naar voren bracht: die van het wereldtalenstelsel.

Volgens De Swaan kun je de talen van de wereld zien als een ingewikkeld planetenstelsel: sommige talen zijn als manen die draaien om andere talen, die dus planeten zijn.
Lees verder >>