Een van de mooie dingen aan de mens is dat hij zich ineens vragen kan stellen over taal. Waarom klinkt de ene zin natuurlijk, terwijl een andere, die ogenschijnlijk hetzelfde is opgebouwd, dat niet doet? Zo stelde de taalliefhebber Carola Janssen me onlangs een vraag namens haar zoon: Hoe zit dat precies? Alle werkwoorden die een zintuiglijke waarneming uitdrukken, kunnen … [Lees meer...] overIk kan niets ruiken stinken
syntaxis
6 december 2024: 15de Dag van de Nederlandse Spraakkunst
Op vrijdag 6 december 2024 vindt aan de Universiteit Gent de 15de editie plaats van de Dag van de Nederlandse Spraakkunst (vroeger: Dag v/d zinsbouw), een kleinschalig colloquium dat expliciet als doel heeft om discussie over de grammaticale studie van het Nederlands te stimuleren over de theoretische en methodologische schotten heen. Op het programma staan drie … [Lees meer...] over6 december 2024: 15de Dag van de Nederlandse Spraakkunst
“Reizigers worden verzocht …” is niet per se fout!
Daar gaan we weer Ik ben een grote fan van Aleid Truijens. Zij zet zich voortdurend in voor de kwaliteit van het onderwijs, met name het onderwijs in de Nederlandse taal. In haar recente column van 29 juli 2024, getiteld `Kinderen beter leren lezen en schrijven – in welk beroep heb je zoveel invloed?` (voor Volkskrant-abonnees.) benadrukt ze dat leraren een prachtige taak … [Lees meer...] over“Reizigers worden verzocht …” is niet per se fout!
Ik kan ’t nîet wachten
In het lied ‘Ik kan ’t nie wachten’ van de Drentse groep Skik somt de zanger Daniël Lohues een reeks verplichtingen op die hij moet vervullen, maar het ontbreekt hem aan tijd om welke activiteit dan ook uit te voeren, wat in de tekst herhaaldelijk tot uiting komt in de verzuchting: In het Nederlands zouden we zeggen: ‘Maar ik heb er de tijd niet voor’. Wat is er nu … [Lees meer...] overIk kan ’t nîet wachten
Blij dat ik zo niemand ken
Bij mijn stukje over de ontleding van "Welkom in Europa!" op de Facebookpagina van Neerlandistiek staan ruim tachtig reacties. Dat is voor dat forum een heleboel, helemaal als je rekent dat het een nogal technisch verhaal was en ik niet meer heb gedaan dan op basis van een oppervlakkige beschouwing heel voorzichtig een voorlopige voorkeur voor een analyse te geven. Voor … [Lees meer...] overBlij dat ik zo niemand ken
“Welkom in Europa!”: wat is de woordsoort van “welkom”?
Wat is de woordsoort van welkom in de zin "Welkom in Europa!" uit het songfestivalliedje Europapa? Die vraag stelde kortgeleden een stagelopende student in de Facebookgroep Leraar Nederlands. Dat leverde een aantal wrevelige reacties op van zittende leraren, die vonden dat de stagiair wel even had mogen googelen. Ze plaatsten screenshots van online-naslagwerken, maar zonder … [Lees meer...] over“Welkom in Europa!”: wat is de woordsoort van “welkom”?
Nog niet begonnen, of de ambities botsen al
Deze kop -- verder te nummeren als voorbeeldzin (1) a. -- werd gebruikt op de voorpagina van de NRC van zaterdag 18 mei jl., als prominente aankondiging voor een artikel verderop in de krant. Ze werd verduidelijkt door de onderkop: ‘Het coalitieakkoord zit vol tegenstrijdige plannen’. De kop was de aandachttrekker, de ondertitel verschafte de nodige context. Een … [Lees meer...] overNog niet begonnen, of de ambities botsen al
Ik ging in mijn boekje keken
N.a.v. Berthold van Maris n.a.v. Ronny Boogaart en Henk Wolf Connie Palmen sprak in een interview van “ergens graag bij hadden willen horen” en dat bracht enkele auteurs in Neerlandistiek tot een bijdrage over dat hadden. Ronny Boogaert en Henk Wolf schreven er beiden afzonderlijk over op 17 maart j.l. Dat leidt vervolgens tot een bijdrage van Berthold van Maris in de … [Lees meer...] overIk ging in mijn boekje keken
De stalenros
In de Facebookgroep Leraar Nederlands plaatste op 10 april iemand een kindergedicht met daarbij een paar regels begeleidende tekst. Daarin kwam de volgende zin voor: Uiteraard viel me de woordgroep "de stalenros" op. Mijn eerste gedachte was deze: de schrijver kende het woord ros voor "paard" niet, daardoor herkende ie de beeldsprakige woordgroep "stalen ros" niet en heeft … [Lees meer...] overDe stalenros
Historische taalkunde en syntaxis na het kolonialisme
Stel dat we ervan overtuigd zijn dat het belangrijk is om het vak te 'dekoloniseren', dat wil zeggen minder vanzelfsprekend alleen te laten gaan over witte mensen met hun witte taal, wat betekent dat dan in de collegezaal? Ook daarop proberen hoofdstukken in het boek Decolonizing linguistics een antwoord te geven. Twee van die hoofdstukken gaan over deeldisciplines waaraan … [Lees meer...] overHistorische taalkunde en syntaxis na het kolonialisme
Zij mogen minder mest uitrijden om zo de waterkwaliteit te verbeteren
In de Trouw van 2 april stond een zin die me een aantal dagen heeft beziggehouden. Dat is de volgende: Die zin komt uit de pen van Jelle Brandsma, die hem gebruikte in een artikel over het Europees mestbeleid. Heel wat krantenlezers zullen er geen been in hebben gezien - en lezen eroverheen - maar een gekke zin is het, om minstens twee redenen. De interpretatie van … [Lees meer...] overZij mogen minder mest uitrijden om zo de waterkwaliteit te verbeteren
Sit der yn “datst de wedstryd winne silst” in klitysk foarnamwurd?
Okkerdeis fette Marc van Oostendorp op Neerlandistiek in nijsgjirrich stik fan Astrid van Alem gear. Dêr nimt se de tried yn op fan in lang rinnende diskusje oer bynwurdbûging yn it Frysk. Wat ding oft it ûnderstreke stobbeleintsje -st yn bygelyks ... datst der moarn by bist is, dat witte wy nammentlik noch altyd net krekt. Dat jildt ek foar de wat gruttere stobbeltsjes -ste en … [Lees meer...] overSit der yn “datst de wedstryd winne silst” in klitysk foarnamwurd?
dat auchs tich waal ens vegetarisch uts
Een reden waarom het fijn is om taalkundige te zijn: je mag nadenken over de hele kleine dingen die samen ons mens-zijn uitmaken. Vervoegde voegwoorden bijvoorbeeld. Dat laat Astrid van Alem zien in een artikel dat ze schreef voor het tijdschrift Natural Language and Linguistic Theory. Heel veel Germaanse dialecten op het Europese vasteland vervoegen soms voegwoorden. In het … [Lees meer...] overdat auchs tich waal ens vegetarisch uts
“Dachtend dat het normaal was”
Verraden zulke verleden tijden ook iets over ons taalsysteem? Een jaar of twintig geleden heb ik een artikel gepubliceerd over Nederlandse gebiedende wijzen in de verleden tijd. Hoewel die zeker niet heel gebruikelijk zijn en ook lang niet alle Nederlandstaligen ze accepteren, komen ze zeker voor. Er zijn verschillende typen, zoals een voltooide variant, een variant met … [Lees meer...] over“Dachtend dat het normaal was”
Een infinitief in de verleden tijd?
De redactie van Neerlandistiek kreeg de afgelopen dagen twee bijdragen binnen over dezelfde constructie. Omdat de bijdragen elkaar aanvullen plaatsen we ze allebei. Hieronder het artikel van Ronny Boogaart. Dat van Henk Wolf staat hier. Vorige week zaterdag vertelde Connie Palmen in een interview met De Volkskrant over de ‘wond’ die ze herkende in haar twee grootste liefdes. … [Lees meer...] overEen infinitief in de verleden tijd?
Het ergens bij hadden willen horen
De redactie van Neerlandistiek kreeg de afgelopen dagen twee bijdragen binnen over dezelfde constructie. Omdat de bijdragen elkaar aanvullen plaatsen we ze allebei. Hieronder het artikel van Henk Wolf. Dat van Ronny Boogaart staat hier. Op 9 maart stond er in de Volkskrant de weergave van een lang gesprek tussen de journaliste Sara Berkeljon en schrijfster Connie Palmen. … [Lees meer...] overHet ergens bij hadden willen horen
Inleiding in de morfologie (8/10): Morfologie en syntaxis
Deze weken publiceer ik hier een tiendelige inleiding in de woordstructuur van het Nederlands voor studenten (Nederlandse) taalwetenschap. Vandaag: de relatie tussen de interne structuur van woorden en de syntaxis. … [Lees meer...] overInleiding in de morfologie (8/10): Morfologie en syntaxis
Moderne taalkunde voor de brugklas
De taalwetenschap van 50 jaar geleden Lang leve de plenaire vergaderingen uit de vroege jaren zeventig. Het beeld dat weleens opduikt over de toenmalige afdelingen Nederlands, met hun honderden studenten met allemaal lange haren en vol kritiese gedachten over van alles behalve het eigen gedrag, is dat het vak zich toen ook langzaam van het voorgezet onderwijs … [Lees meer...] overModerne taalkunde voor de brugklas
Je wast jou
Voornaamwoorden! Je kunt er een leven aan wijden. Neem alleen de wederkerende voornaamwoorden. Hoeveel hebben we er daar wel niet van! 'Ik was me', 'ik was mezelf', 'ik was mij', 'ik was mijzelf', en dan hebben we alleen nog maar de eerste persoon enkelvoud gehad. In een nieuw overzichtsartikel zetten Guido Vanden Wyngaerd en Eric Hoekstra ze allemaal op een rijtje (ook voor … [Lees meer...] overJe wast jou
in den monde tweer of drier
Kleine hoeveelheden in het Middelnederlands Dat het Nederlands een paucalis heeft, dat weten niet veel mensen. Wel natuurlijk dat het een singularis heeft, enkelvoud, zoals in een kanarie zit op een tak en kanaries zitten op een tak, maar een paucalis? Dat is een vorm die gaat over weinig kanaries, en dat is dus een vorm die tussen enkelvoud en meervoud in zit. Gertjan … [Lees meer...] overin den monde tweer of drier
Iedereen verouderd, op Piet Paardekooper na
De taalwetenschap van 50 jaar geleden In sommige opzichten was de taalwetenschap van vijftig jaar geleden echt fijner dan die van nu. Piet Paardekooper (1920-2013) leefde bijvoorbeeld nog en schreef artikelen zoals Op je oudste broer op één na na – ja, puzzel gerust even op die titel – die ging over de Nederlands constructie op X na. Zoals gebruikelijk deed Paardekooper … [Lees meer...] overIedereen verouderd, op Piet Paardekooper na
Niet de vogels voeren: het voornaamwoord het als subject
In de eerste maand van het jaar verbleef ik acht dagen in het plaatselijke ziekenhuis, dat in het eerste decennium van deze eeuw op enkele honderden meters afstand van mijn woning in de weilanden werd gebouwd. Vanuit de ramen aan de noordkant van het gebouw kon ik de hele dag door mensen over het pad tussen het ziekenhuis en de overgebleven weilanden zien wandelen, vergezeld … [Lees meer...] overNiet de vogels voeren: het voornaamwoord het als subject
Hoe zit het Nederlands als systeem in elkaar?
In het Nederlands taalgebied worden vele talen en dialecten gesproken. En zelfs binnen het Standaardnederlands bestaat variatie: niet iedereen gebruikt dezelfde klanken, woorden, en grammatica. Taalkundigen brengen met behulp van systematische interviews en digitale hulpmiddelen die variatie in kaart. Vervolgens gaan ze op zoek naar wetmatigheden: welke patronen zien we in de … [Lees meer...] overHoe zit het Nederlands als systeem in elkaar?
De tijd dat je achter tralies zit
In het eerste hoofdstuk van zijn boek 13 ongelukken. De zieke ziel brengt de filosoof Rein Gerritsen verslag uit van zijn bezoek aan een Dienst Justitiële Inrichtingen, waar hij informatie heeft gegeven aan een groep bewakers. Op bladzijde 26 zegt de auteur het volgende in een context waarin hij duidelijk maakt dat ex-gedetineerden, ook als zij onschuldig veroordeeld … [Lees meer...] overDe tijd dat je achter tralies zit
Constructies als bakvorm: schalen met, sporen met, stoeien met
Soms word je getroffen door een wending die, hoe herkenbaar en doorzichtig ook, niettemin als heel nieuw aandoet. Zo trof me recent de combinatie van het werkwoord schalen met het voorzetsel met. Na wat freewheelen met Ad Foolen en Jos Rombouts, voor wie deze constructie eveneens nieuw was, kwamen enkele bevindingen uit de bus. Schaal is een woord dat sowieso trendy is, … [Lees meer...] overConstructies als bakvorm: schalen met, sporen met, stoeien met
