Wat we nog niet weten over het werkwoord (9 en slot) Door Marc van Oostendorp De Nederlandse taal wordt al honderden jaren onderzocht, en toch is er van alles wat we nog niet weten. Onze taal behoort zelfs tot de best bestudeerde ter wereld, vooral sinds aan het gigantische naslagwerk Syntax of Dutch wordt gewerkt. In dat boek worden de inzichten uit de taalkundige … [Lees meer...] overVladimir speelt nieuwe piano
syntaxis
Het houdt te maken met weervoorspellingentaal
Door Marc van Oostendorp"De kustprovincies houden dan ook tot en met vanavond te maken met zware windstoten tot ca. 80 km/uur", meldde het KNMI onlangs, en ergens in Nederland gingen een paar wenkbrauwen omhoog – wenkbrauwen die uiteindelijk bij mij terecht kwamen. Wat was hier aan de hand?Het klinkt raar, die zin, en in het bijzonder de constructie "te maken houden met". … [Lees meer...] overHet houdt te maken met weervoorspellingentaal
Het verband tussen hè en hé.
Door Marc van Oostendorp Waarom zeg je 'hé Susanne!' als Susanne binnenkomt? Volgens een nieuw artikel van Gertjan Postma en Tobias Scheer is dat om de wereld te repareren. Het artikel gaat in eerste instantie niet over hé, maar over hè. Postma en Scheer zeggen dat dit woord drie licht van elkaar verschillende betekenissen kan hebben: Richard: Dat klopt, want … [Lees meer...] overHet verband tussen hè en hé.
Lachen jullie maar
door Gaston DorrenIn de gebiedende wijs laten we het onderwerp meestal weg, maar niet altijd, schrijft Hans Bennis in zijn boek Korterlands (net verschenen, met veel plezier gelezen). Voorbeeld: de zin Doe jij eens niet zo raar is even correct als Doe eens niet zo raar. Bennis noemt dat op bladzijde 144, in het kader van een hele redenering. Ik ruk het hier even uit zijn … [Lees meer...] overLachen jullie maar
Mijn vader en moeder
Door Marc van OostendorpNeem nu mijn broer en beste vriend. Je hebt dan niet twee personen in gedachte – mijn broer én mijn beste vriend –, maar één: mijn broer die tevens mijn beste vriend is. Die eerste interpretatie is zelfs heel onwaarschijnlijk; de zin in (1) lijkt mij in ieder geval niet zo goed, het moet echt die in (2) zijn, of anders die in (3):Mijn broer en beste … [Lees meer...] overMijn vader en moeder
Beste team
Door Marc van Oostendorp"Beste team", stond er boven een e-mail en ineens besefte ik dat ík zo laf ben dat ik geneigd ben zulke constructies te vermijden. Ik zou er dan beste team-leden boven zetten of zelfs beste allemaal.Dat beste team niet goed klinkt, komt deels doordat team een collectief beschrijft – beste groep klinkt ook een beetje raar. Aan de andere … [Lees meer...] overBeste team
Laat jij maar zitten
Door Marc van OostendorpEen gesprek met Hans Bennis over de taalkunde achter ingekort Nederlands. (Hier is het interview; het boek Korterlands van Hans Bennis kunt u hier bestellen.) … [Lees meer...] overLaat jij maar zitten
Het eten van veel taartjes
Wat we nog niet weten over het werkwoord (10)Door Marc van OostendorpZoals water kan overslaan in ijs, zo kan een werkwoord ineens overslaan in een zelfstandig naamwoord. Stel, je vindt het fijn om taartjes te eten. Dan kun je dat natuurlijk op verschillende manieren zeggen:Ik word gelukkig als we veel taartjes eten.Ik vind het fijn om veel taartjes te eten.Ik houd van veel … [Lees meer...] overHet eten van veel taartjes
Ertijdens
Door Marc van OostendorpEen tijdje geleden twitterde iemand een vraag die sindsdien in mijn hoofd is blijven zitten: Copywritersproblemen. Waarom bestaat wel 'waarop', 'waaronder', 'waarin', enz, maar niet bijv. 'waartijdens'? #moeluk @taaldieren— Laura Schweig (@LauraMaaktTekst) 10 februari 2015Ja, hoe zit dat? De literatuur heeft er niet veel over te zeggen. Ja, voorzetsels … [Lees meer...] overErtijdens
Zij laten hun vernuft bewonderen aan ons
Wat we nog niet weten over het werkwoord (8) Door Marc van Oostendorp Wat is het verschil tussen zingen, zien en lezen? Dat blijkt een van de vele dingen te zijn die we nog niet blijken te weten over het werkwoord wanneer we het onlangs verschenen deel Verbs and verb phrases van The syntax of Dutch lezen. De auteurs van dit deel, Hans Broekhuis, Riet Vos en Norbert Corver, … [Lees meer...] overZij laten hun vernuft bewonderen aan ons
Kilometers onder de grond hamelen
Wat we nog niet weten over het werkwoord (7) Door Marc van Oostendorp In het Nederlands zetten we vraagwoorden bij voorkeur aan het begin van de zin. In plaats van je eet wat? (met het lijdend voorwerp achteraan, waar het ook staat in je eet boterhammen), zeg je Wat eet je? Het onderwerp je verandert daar ook van plaats, maar dat laten we nu even buiten beschouwing. Die … [Lees meer...] overKilometers onder de grond hamelen
Naar het schijnt
Wat we nog niet weten over het werkwoord (6)Door Marc van OostendorpAls twaalfjarige kwam ik als kind ooit verrukt terug van school. We hadden net de laatste les ontleden gehad. Ik zou, dacht ik, nu in staat moeten zijn om iedere willekeurige zin uit elkaar te trekken en weer op de juiste manier in elkaar te monteren. Ik nam een krant en begon bij het eerste artikel. Hoeveel … [Lees meer...] overNaar het schijnt
Verschenen: Syntax of Dutch. Verbs and Verb Phrases, Volume 1 &2
In februari 2015 verschijnen twee nieuwe delen van Syntax of Dutch, het zevendelige naslagwerk dat zich richt op één enkel kernaspect van de Nederlandse grammatica: de syntaxis (de leer van de zinsbouw en woordgroepen). Tot dusver verschenen vier delen. De eerste twee behandelen de zelfstandig naamwoorden en zelfstandignaamwoordgroepen, het derde deel behandelt de bijvoeglijk … [Lees meer...] overVerschenen: Syntax of Dutch. Verbs and Verb Phrases, Volume 1 &2
Zo voorkwam ik alles te begrijpen
Wat we nog niet weten over het werkwoord (5) Door Marc van Oostendorp Als ik beweer dat ik morgen zal komen, beweer ik morgen te komen. Zoveel is zeker: het lijdend voorwerp van de ene zin ('ik beweer') kan zelf weer een zin zijn met een persoonsvorm (zal in 'ik zal morgen komen') of zonder ('morgen te komen'). Het eigenaardige, zegt Hans Broekhuis in het … [Lees meer...] overZo voorkwam ik alles te begrijpen
Wat we nog niet weten over het werkwoord (4)
Door Marc van OostendorpSommige werkwoorden zijn promiscu in hun onderwerpskeuze. Neem de volgende voorbeelden:Ik rijd met mijn auto op de weg.Deze auto rijdt snel / lekker.Deze weg rijdt snel / lekker.Het onderwerp van rijden kan degene zijn die rijdt (eerste zin), maar ook waarmee gereden wordt (tweede zin) en de plaats waarop gereden wordt (derde zin). Die laatste twee … [Lees meer...] overWat we nog niet weten over het werkwoord (4)
Het meisje kreeg de sleutels overhandigd
Wat we nog niet weten over het werkwoord (3) Door Marc van Oostendorp De lijdende vorm, wie is er niet groot mee geworden? Alleen ging het op school voor zover ik me herinner nooit over de krijgen-passief. De gebruikelijkste lijdende vorm is die met worden: van Joost slaat Henkie maak je Henkie wordt door Joost geslagen. In het omvangrijke, binnenkort te … [Lees meer...] overHet meisje kreeg de sleutels overhandigd
Wat we nog niet weten over het werkwoord (2)
Krijgen als lijdende vormDoor Marc van OostendorpHet Nederlands is een van de best onderzochte talen ter wereld, en toch is er van alles en nog wat dat we niet begrijpen. Neem het werkwoord krijgen, bijvoorbeeld in de volgende zin:- Marc krijgt een pdf'je (van Hans). [1]Marc is in die zin het onderwerp, toch? Ja, volgens de schoolgrammatica wel. Maar volgens … [Lees meer...] overWat we nog niet weten over het werkwoord (2)
Wat we nog niet weten over het werkwoord (1)
Door Marc van Oostendorp2015 wordt het jaar van het Nederlandse werkwoord. Ergens in de komende maanden verschijnt Hans Broekhuis' indrukwekkende, vijftienhonderd pagina's dikke Verbs and verb phrases, het nieuwe deel van zijn Syntax of Dutch.Vijftienhonderd pagina's over werkwoorden, waarschijnlijk de uitvoerigste beschrijving ooit gemaakt voor enige taal, en nog is lang niet … [Lees meer...] overWat we nog niet weten over het werkwoord (1)
De kerstdag dat ik lekker ging indringers keuren
Door Marc van Oostendorp Een bijzin is als een collegezaal en werkwoorden zijn als eerstejaarsstudenten: ze willen allemaal achterin zitten. Vandaar dat je zegt dat je Piet Josje de kinderen wel had willen helpen leren zwemmen: vijf werkwoorden op een kluitje. In Nederland slaagt slechts een enkel woordje erin dat geklit van die werkwoorden te doorbreken; een … [Lees meer...] overDe kerstdag dat ik lekker ging indringers keuren
Jammer dat er niemand heeft gedraaid
Door Marc van Oostendorp Je stoel draaien is belangrijk in het tv-programma The Voice of Holland. Als de kandidaten auditie doen voor deze zangwedstrijd, zitten de coaches met hun gezicht van ze af. Pas als een coach vindt dat iemand voldoende kwaliteit heeft, drukt hij op zijn knop en draait zijn stoel. Wat heeft hij dan gedaan? Volgens veel internetgebruikers, … [Lees meer...] overJammer dat er niemand heeft gedraaid
Wetenschappelijke prijs KANTL 2015
Deadline nadert In 2015 wordt de wetenschappelijke prijs van de KANTL uitgereikt voor een taalkundige studie met als thema “Semantisch-syntactische studie van voorzetsel- en achterzetselgroepen in de Nederlandse zin (historisch of synchronisch)”. De prijs bedraagt 1240 euro, deadline voor inzenden is 10 december 2014.Meer informatie is te vinden op de KANTL-website:- … [Lees meer...] overWetenschappelijke prijs KANTL 2015
Die doet woone in Rome
Door Leonie Cornips In de Provinciale Zeeuwsche Courant viel vorig jaar te lezen: ‘Eens in de zoveel tijd valt bij een onzer verslaggevers een verzoek om medewerking in de bus van het fameuze Meertens Instituut, dat diepgaand onderzoek doet naar zaken als regionale verschillen in de viering van Pasen of de manier waarop men in de diverse landsdelen een spijkerbroek … [Lees meer...] overDie doet woone in Rome
Achtste dag van de Nederlandse zinsbouw: 28 november
De achtste dag van de Nederlandse zinsbouw (DNZ8) komt stilaan in zicht! Op vrijdag 28 november komen we samen in Utrecht om te discussiëren rond enkele interessante topics op het gebied van de Nederlandse syntaxis. Op het programma van dit jaar staan: ingebedde V1-bijzinnen, adverbiale bepalingen en lange-afstandsafhankelijkheden. Het gedetailleerde programma met abstracts en … [Lees meer...] overAchtste dag van de Nederlandse zinsbouw: 28 november
De burgers dreigt een vreselijk lot
Door Marc van Oostendorp Een nieuwe stap in de ontwikkeling van het werkwoord dreigen werd deze week mogelijk gemaakt door een koppenmaker van de Volkskrant: 'Burgers Aleppo dreigt vreselijk lot' schreef deze boven een artikel over de situatie in Syrië. Over het werkwoord dreigen hebben Nederlandse taalkundigen tamelijk veel geschreven (zie hier bijvoorbeeld wat … [Lees meer...] overDe burgers dreigt een vreselijk lot
Een vraag stellen we op welke manier precies?
Door Marc van Oostendorp Een vraag stellen – hoe doe je dat? In het Nederlands zet je meestal het bevraagde zinsdeel vooraan, onmiddellijk voor het werkwoord. Dus de vraag die hoort bij "Petra haat pinda's" is "wat haat Petra?", de vraag die hoort bij "ik hou van jou" is "van wie hou je?" en de vraag die hoort bij "je doet dat zo" is "hoe doe je dat?" Maar dat is niet de … [Lees meer...] overEen vraag stellen we op welke manier precies?