Door Marc van Oostendorp Dit jaar bestaat de beroemdste zin uit de taalkundige literatuur 60 jaar: 'Colourless green ideas sleep furiously'. In 1957 verscheen Syntactic Structures, het boekje dat Noam Chomsky in één klap beroemd maakte. Er verschijnt binnenkort een boek waarin een aantal syntactici het verschijnen van dat boekje vieren en sommige van die artikelen staan … [Lees meer...] overZestig jaar kleurloze groene ideeën
syntaxis
Was ik nog maar 17 revisited
Door Marc van Oostendorp Het leuke van bloggen over taal is dat je wordt gelezen door taalgevoelige mensen. Toen ik vorige week een stukje schreef met als titel Was ik nog maar 17, bedoelde ik daar niets mee, behalve mijn verlangen de wereld in te slingeren tijdelijk veel jonger te zijn dan ik nu eenmaal ben. Maar al snel reageerde de Twitteraar Christopher Bergmann … [Lees meer...] overWas ik nog maar 17 revisited
Der Nonchalantivsatz
Von Philipp Krämer Foto P. Blank, CC-BY 2.5 Fast wäre der diesjährige Koningsdag berührungslos an uns vorbeigezogen. Es gab ja genug andere Sorgen: Frankreich (erste Wahlrunde), Großbritannien (Neuwahl), USA (eigentlich alles, was mit Trump zu tun hat). Trotzdem lohnt es sich, kurz an den Feiertag zurückzudenken, nämlich wegen eines Artikels, der zum Koningsdag im … [Lees meer...] overDer Nonchalantivsatz
Luister even wat ik vraag!
Door Marc van Oostendorp Een tweet van het radioprogramma De Taalstaat ('Luister nu alvast wat er morgen in De Taalstaat zit') deed me denken aan Ome Willem. Luisteren met een lijdend voorwerp! Het staat nog steeds niet in Van Dale. (Bekijk mijn zondagochtendminicollege op YouTube.) … [Lees meer...] overLuister even wat ik vraag!
Ik zal een lijstje maken en hem voorleggen
Door Marc van Oostendorp Er schijnen schoolmeesters te zijn die vinden dat samentrekkingen niet zo netjes zijn, maar ik ken ze gelukkig niet persoonlijk. Als ze bestaan en dit lezen, kunnen ze hieronder hun commentaar schrijven en dan mogen andere mensen ze in het openbaar uitlachen, want er is natuurlijk niets tegen zinnen als de volgende: Ik zal een kippetje braden en … [Lees meer...] overIk zal een lijstje maken en hem voorleggen
Is er een verschil tussen Je bent aan het zeuren en Je zit te zeuren?
Door Marten van der Meulen Synoniem. Dat woord heb je vast weleens gehoord. Het betekent, dat iets hetzelfde betekent. Van heel veel woorden wordt gezegd dat ze synoniem zijn. Je hebt zelfs een heel synoniemenwoordenboek of thesaurus om dat soort woorden in op te zoeken. Het lijkt makkelijk om synoniemen te bedenken: content en tevreden, awkward, gênant en ongemakkelijk of … [Lees meer...] overIs er een verschil tussen Je bent aan het zeuren en Je zit te zeuren?
Vet kutte dingen
Door Marc van Oostendorp Twitter schijnt op zijn laatste benen te lopen, maar tot het zo ver is, hebben de taaltwitterati wel weer een productief weekeindje. Het begon met een tamelijk onschuldige vraag die alleen aan Onze Taal gericht was: @onzetaal Het is 'supermooi'. Maar is het ook 'hypermooi', of komt er dan een spatie tussen? #mooi #hyper @roosvant — Menno … [Lees meer...] overVet kutte dingen
Nog meer over na en naar
Door Marc van Oostendorp Gisteren mocht ik met mijn beroemde collega Nicoline van der Sijs in Utrecht een lezing geven over na en naar. In de zestiende eeuw waren dat twee vormen met de betekenis: je kon zowel ik ga na de stad als ik ga naar de stad zeggen, en zowel ik doe dit naar het ontbijt als ik doe dit na het ontbijt. In de zeventiende eeuw is toen bedacht dat die … [Lees meer...] overNog meer over na en naar
Wijlend in de spiegel-rust van dieper meren
Een geschiedenis van het Nederlands in 196 sonnetten (119) Het Nederlandse sonnet bestaat 452 jaar. Hoe is het de taal in die tijd vergaan? Door Marc van Oostendorp Ons verheugend over de geneugten van het deelwoord zaten wij gebogen over de vliedende verzen van Karel van de Woestijne. Je kunt je zinnen er zo veel compacter mee maken – waarom gebruiken we op Twitter … [Lees meer...] overWijlend in de spiegel-rust van dieper meren
Waarom ‘het houten mooie stoeltje’ niet goed voelt
Door Marc van Oostendorp Wat zou jij zeggen: 'de kleine rode stoel' of 'de rode kleine stoel'? Vrijwel iedereen kiest hier voor de eerste vorm – de tweede klinkt vreemd. Ook in andere talen is dat de volgorde die de voorkeur geniet: 'the small red chair' is beter dan 'the red small chair'. (In het Frans ligt het daar wat anders omdat sommige bijvoeglijk naamwoorden voor het … [Lees meer...] overWaarom ‘het houten mooie stoeltje’ niet goed voelt
Zag mij!
Door Marc van Oostendorp Elektronische post uit het oosten van Nederland! Hoe staat de taal er daar voor, volgens onze correspondent ter plaatse? Mijn zoon (7) en mijn dochter (13) hoor ik iets zeggen dat mijn dochter (19) niet zegt: 'Zag mij!'. Of 'zag mijn gezicht!' Ze geven ermee aan dat de gezichtsuitdrukking of de handeling alweer in het verleden ligt. Eigenlijk dus: … [Lees meer...] overZag mij!
Knapen wat spreken Arawak
Door Marc van Oostendorp Of er in Guyana nu nog sprekers zijn van de verre nazaat van het Nederlands, het Berbice-Nederlands, daarover hoorden we de laatste jaren tegenstrijdige berichten. De taal ontstond in de zestiende en de zeventiende eeuw op plantages in dat gebied, de Barbiesjes, waar slaven met hun slavendrijvers probeerden te praten en was dus een mengtaal van … [Lees meer...] overKnapen wat spreken Arawak
Taalwetenschap: terug naar het klooster
Door Marc van Oostendorp Misschien berusten alle twisten tussen verstandige mensen wel op een misverstand, en nog preciezer: op verwarring tussen wat de woorden die de twistenden gebruiken precies betekenen. Je zou misschien verwachten dat taalkundigen een uitzondering op die regel zouden zijn, met hun speciale belangstelling voor woorden. Maar zo zit het natuurlijk niet in … [Lees meer...] overTaalwetenschap: terug naar het klooster
By die deur uit met agtersetsels
Door Suléne Pilon Marc van Oostendorp skryf onlangs op Neerlandistiek dat agtersetsels en rondomsetsels naas voorsetsels in Afrikaans, soos ook in Nederlands die geval is, voorkom. Ponelis (1979: 176 – 177) lys ook ʼn aantal voorbeelde van wat hy as Afrikaanse agtersetsels beskou. Dit is egter nie ʼn uitgemaakte saak dat agtersetsels en/of rondomsetsels wel in Afrikaans gebruik … [Lees meer...] overBy die deur uit met agtersetsels
Hy loop by die deur uit
Door Marc van Oostendorp Wat wij Nederlanders te weinig vieren: dat wij rondomzetsels ('circumposities') hebben zoals naar...toe en dingen kunnen zeggen als 'ik loop naar mijn doel toe', met naar voor mijn doel en toe erachter. In welke andere taal vind je zoiets? In het Afrikaans. In die taal vind je eigenlijk nog meer rondomzetsels: niet … [Lees meer...] overHy loop by die deur uit
Nogal vele woorden
Door Marc van Oostendorp Er is al vaker geschreven over het verschil tussen veel en vele, maar de 33 pagina's die de Utrechtse taalkundige Eddy Ruys eraan wijdt in het wetenschappelijke blad Glossa laten ineens allerlei nieuwe kanten van dit paar zien. Er is om te beginnen een verschil tussen niet-telbare stofnamen zoals wijn en telbare woorden als flessen: … [Lees meer...] overNogal vele woorden
Ik ben de enige die m’n best heeft gedaan
Door Marc van Oostendorp Er gaat een bijzondere fascinatie uit van woorden als zijn en haar. Waarnaar verwijzen zulke woorden? Je kunt het vaak wel afleiden uit de context, maar hoe doe je dat precies? Waarnaar verwijst bijvoorbeeld het woordje haar in de volgende zin? Ik ben de enige die haar best heeft gedaan. [1] Het antwoord is, natuurlijk, naar ik, immers volgens deze … [Lees meer...] overIk ben de enige die m’n best heeft gedaan
Is het nodig om te gebruiken?
Door Marc van Oostendorp Een belangrijk deel van de moeilijkheid van het Nederlands wordt veroorzaakt door kleine woordjes. Zoals om, het onderwerp van een nieuw artikel van de Groningse taalkundige Gosse Bouma. Soms lijkt het niet uit te maken of je dat woord wel of niet gebruikt: De Indiërs proberen te investeren in Oeganda. De Indiërs proberen om te investeren in … [Lees meer...] overIs het nodig om te gebruiken?
Wees alsjeblieft beleefd
Door Marc van Oostendorp Wie het gezelliger wil maken, grijpt niet onmiddellijk naar de gebiedende wijs. Wie met zinnen strooit als Ruim de keuken op, wordt niet onmiddellijk als beleefd gezien. Toch zijn er wel verschillen, laat een groep Nijmeegse onderzoekers onder aanvoering van Helen de Hoop zien in een artikel in de onlangs verschenen bundel Linguistics in the … [Lees meer...] overWees alsjeblieft beleefd
De vragenschaal
Door Marc van Oostendorp Er zijn graden van vraagachtigheid. De vraagachtigste vraag is er een die met een vraagwoord begint: Waar haalt Abraham de mosterd? [1] Iets minder vraagachtig is de ja/nee-vraag, die met de persoonsvorm begint: Haalt Abraham zijn mosterd nu eens op? [2] En de minst vraagachtige vraag heeft de vorm van een bewering: Abraham is toch … [Lees meer...] overDe vragenschaal
Het eeuwige gevecht tussen als en dan
Door Marc van Oostendorp Moet je nu groter als zeggen of groter dan? Daarover kun je lang bakkeleien zonder dat een van de bakkeleiers er gelukkig van wordt. Je kunt je ook afvragen waaróm er eigenlijk variatie is, en waarom precies tussen die twee vormen. En dan kom je tot verrassende inzichten: dat het Nederlands zich bijvoorbeeld beweegt in de richting van het Duits, maar … [Lees meer...] overHet eeuwige gevecht tussen als en dan
Keert weêr de kroonprins
Een geschiedenis van het Nederlands in 196 sonnetten (105) Het Nederlandse sonnet bestaat 452 jaar. Hoe is het de taal in die tijd vergaan? Een nuttige term die geloof ik in de traditionele zinsontleding ontbreekt is wat in de wetenschappelijke literatuur wel topic wordt genoemd. Je kunt een Nederlandse zin niet goed begrijpen zonder die term, maar je moet enige … [Lees meer...] overKeert weêr de kroonprins
Was für ein faszinierende Konstruktionen!
Door Philipp Krämer Wat een mooie landschappen vind je toch in Nederland! (D.J.Bergsma, CC-BY-SA 4.0) Bescheidenheit ist eine Zier, weiter kommt man ohne ihr. So sagt es der Volksmund, ohne Rücksicht auf Verluste im Kasussystem. Ganz unbescheiden darf ich ein Kompliment zitieren, das meine Blog-Kolleg/inn/en und mich sehr gefreut hat. Ein Kollege aus den … [Lees meer...] overWas für ein faszinierende Konstruktionen!
En maar schommelen en maar kijken
Door Marc van Oostendorp Zolang de wereld nog niet vergaan is, zullen er hopelijk studies verschijnen zoals die Hans Broekhuis en Norbert Corver een tijdje geleden op Internet zetten: studies waarin een kleine, alledaagse constructie zorgvuldig wordt nageplozen. Broekhuis en Corver geven allerlei voorbeelden, en slagen er dan ook nog in net te doen of Annie M.G. Schmidt en … [Lees meer...] overEn maar schommelen en maar kijken
Wakker liggen van wijlen
Door Freek Van de Velde Wil je weten waar je collega's-neerlandici van wakker liggen, dan moet je aan de borreltafel van een neerlandistisch colloquium bezorgd informeren hoe het met ze gaat. Afgelopen week was ik op de Dag van de Nederlandse Zinsbouw (daar moet u beslist een keertje heen. Oergezellig),en daar liep ik Ton van der Wouden tegen het lijf, die ik bezorgd vroeg hoe … [Lees meer...] overWakker liggen van wijlen