Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek
Door Khalid Mourigh
In dit gratis webinar (27 oktober 2020) heb ik kort iets verteld over wat straattaal is en waarom het wordt gebruikt. Voor lezingen, workshops en informatie over straattaal kunt u contact met mij opnemen via mijn website of mail@khalidmourigh.nl
Door Marc van Oostendorp
Er gaan in de taalkunde af en toe stemmen op om taal niet als een object te beschouwen, en ook niet als een verzameling kennis die een spreker heeft, maar als iets wat een spreker doet, als een activiteit (of een praktijk).
Taal is in die opvatting veel minder vastomlijnd dan je zou denken als je de traditionele taalbeschouwing ziet met haar grammatica’s en haar woordenschatten. In het leven van alledag op menige plaats in de wereld, zo is de redenering, gebruiken mensen allerlei talen en taalvormen door elkaar, mengen ze naar hartelust, spreken ze straattalen; de westerse neiging om je aan één strenge taalnorm te houden en die te willen vastleggen is niet meer dan een culturele anomalie die een groot deel van de taalwetenschap in haar greep heeft.
Lees verder >>
Door Khalid Mourigh
In eerdere blogs heb ik een aantal aspecten van straattaal besproken: hoe het Sranan Tongo het straattaalvocabulaire beïnvloedt, hoe sprekers spelen met lettergrepen en medeklinkers, welke rol het Marokkaans-Nederlandse accent speelt, hoe sprekers Nederlandse woorden een nieuwe betekenis geven en hoe ze innoveren met plaatsnamen en etnoniemen. Hopelijk hebben deze blogposts de lezer op zijn minst duidelijk gemaakt dat straattaal, zoals alle talen en dialecten, aan structuur gebonden is. Het is dus veel te gemakkelijk om te zeggen dat straattaal simpelweg “slecht” Nederlands is en dat er sprake is van algemene taalverloedering.
Lees verder >>Door Khalid Mourigh
Misschien wel het meest bekende stereotype over straattaal of misschien wel over “allochtoon” Nederlands is het gebruik van de lidwoorden. Vraag je een Nederlander een allochtoon na te doen, dan krijg je steevast het gebruik van het lidwoord de of die, zoals in “die meisje”. Stond de inmiddels vergeten Ali Osram immers niet bekend om zijn veelvuldig gebruik van die in plaats van dat? In het bovenstaande fragment gebruikt hij “die meisje”.
Lees verder >>Door Kristel Doreleijers
Voor wie het nog niet wist: Nederland heeft een nieuw onofficieel volkslied! De bijna vijftien jaar oude hit Het land van (2005) is in september opnieuw uitgebracht door het bekende hiphopduo uit Diemen, Lange Frans en Baas B. Een nieuwe ode aan Nederland, dus. Na een jarenlange ruzie hebben de twee vrienden van weleer elkaar opnieuw gevonden, zo blijkt uit de remake met als nieuwe titel Het land van vriendschap. Voor wie het oorspronkelijke liedje niet kent of het zich niet goed kan herinneren (vorig jaar nummer 864 in de top 2000): luister maar even en spits dan vooral de oren rond 2:00 minuten. Want rond die tweede minuut deden Lange Frans en Baas B iets wat menig Neerlandicus/-a destijds zal hebben aangesproken. Ze prezen het rijke Nederlandse dialectologische landschap!
Lees verder >>Straattaalblog 7
Door Khalid Mourigh
Marokkaanse Nederlanders zijn in het algemeen slechte ondernemers, samenwerken valt ze zwaar. Toch excelleren ze de laatste jaren in één branche: de viszaken. Overal waar ik kom zie ik, anders dan voorheen, Marokkaanse Nederlanders vis verkopen. Zonder uitzondering is de vis van hoge kwaliteit. Riffijnen, die oorspronkelijk uit het Middellandse Zeegebied komen, hechten veel waarde aan de versheid van hun waar.
Lees verder >>Straattaalblog 6
Door Khalid Mourigh
Hoewel straattaal bekend staat als een combinatie van voornamelijk Surinaamse woorden en het Marokkaans-Nederlandse accent, zal het de lezer niet verbazen als ik zeg dat straattaal een variant van het Nederlands is.
Lees verder >>
Door Khalid Mourigh
Volgens René Appel was in 1999 het Sranan Tongo zo dominant in straattaal omdat Surinaams Nederlandse jongeren de populaire cultuur domineerden. Hun kledingstijl, hun haarstijl, hun raps én hun manier van praten domineerden de scene. Inmiddels is daar enige verandering in gekomen en moeten Surinaams Nederlandse jongeren het podium delen met vooral Marokkaanse Nederlanders. En dat is eigenlijk wel vreemd. Zijn zij immers niet regelmatig het onderwerp van negatief nieuws?
Lees verder >>
Door Khalid Mourigh
Eerder schreef ik dat de meeste woorden in straattaal uit het Sranan Tongo afkomstig zijn; waggie ‘auto’, mattie ‘vriend’, os(so) ‘huis’ en torrie ‘verhaal’ zijn voor grootstedelijke jongeren inmiddels net zo Hollands als stroopwafels en kaas. Het lexicon is ook het eerste waar mensen aan denken bij straattaal. Toch vormt het gebruik van ‘vreemde’ woorden maar een deel van het verhaal. Lees verder >>
Door Khalid Mourigh
Alweer twintig jaar geleden schreef René Appel het eerste wetenschappelijke artikel over straattaal waarin hij een aantal veelgebruikte woorden signaleerde, zoals doekoe ‘geld’, loesoe ‘weg’, chick(ie) ‘meisje’, osso ‘huis’, faja ‘erg/vies’, kill ‘jongen’, fatoe ‘grapje’, tata ‘nederlander’. Veel van die woorden zijn inmiddels gemeengoed geworden en sommige, zoals fittie, hebben zelfs Van Dale gehaald:
Lees verder >>
Door Khalid Mourigh
Iedereen die met jongeren te maken heeft, als ouder, als leraar of als agent, kent het fenomeen straattaal. Lukraak strooien tieners en volwassenen met exotische woorden die voor ouderen onverstaanbaar zijn. Hun gesprekken zijn onnavolgbaar. Hoe kunnen wij straattaal toch proberen te begrijpen? In dit eerste blog ga ik in op de belangrijkste, maar zeker niet de enige, bron van de woorden in straattaal: het Sranan Tongo, oftewel Surinaams.
Daarvoor gaan we een straattaalbericht lezen dat de politie vorig jaar publiceerde.
Lees verder >>Door Marc van Oostendorp
Zouden er wetenschappers zijn die niet af en toe het verzoek krijgen om scholieren te helpen met hun profielwerkstuk? Ik probeer altijd aan dat soort verzoeken te voldoen, althans als de leerlingen in kwestie het me niet al te lastig maken om ze te bereiken.
In mijn geval gaan de meeste verzoeken vermoedelijk over straattaal en ik vermoed daarom dat dit al jarenlang hét taalkundig onderwerp is voor profielwerkstukken over taal. Ik weet bijvoorbeeld helemaal niet veel over het onderwerp, mijn grootste claim to fame op dit gebied is eigenlijk dat ik 20 jaar geleden op één kamer zat met René Appel toen hij het fenomeen min of meer ontdekte als onderwerp van wetenschappelijk onderzoek. Dus als een scholier bij mij terecht komt om er meer over te weten, moeten ze wel heel wanhopig zijn.
Er is nu een nieuw boekje over straattaal, Straatpraat, van de psychologe Jiska Duurkoop. Ik heb daarover goed nieuws en slecht nieuws. Lees verder >>
Een reis langs straattaal door de eeuwen heen: van bonefluijter en zwabberkappetijn tot kill en smatje. Van het Archief van de Amsterdamse Notarissen tot aan het Smibanese woordenboek van vandaag. Gefilmd door Come Amsterdam & Swinkels & Swinkels, in opdracht van het Stadsarchief Amsterdam.
Met Soort Kill, Kiddo Cee, Leonie Cornips, Ewoud Sanders, Ronald Ockhuizen e.a.
(Hier gepubliceerd met toestemming van Reid, Geleijnse en Van Tol)
Door Marc van Oostendorp
Dat Marokkaanse jongeren in Nederland graag hun taal kruiden met woorden uit het Berber en het Arabisch, dat weet vermoedelijk iedereen. Maar waarom doen ze dat eigenlijk?
De reden is aantoonbaar niet dat ze niet beter weten. Wanneer een Marokkaanse jongere een officiële brief moet schrijven, komt hij heus niet ineens met wollah aanzetten. Maar waarom doen ze het dan wel? In het meeste onderzoek tot nu toe wordt ervan uitgegaan dat de jongeren het doen om hun identiteit uit te drukken of vorm te geven: door dat soort woorden te gebruiken laat je zien wie je bent, wie je wilt zijn, tot welke groep je hoort. Je creëert een onderlinge band door te laten merken dat je Marokkaanse woorden kent.
Maar in een interessant nieuw artikel in Nederlandse Taalkunde laat de hoogleraar Berber-talen Maarten Kossmann zien dat ook nog een andere factor een rol kan spelen: Marokkaanse jongeren gebruiken dat soort woorden ook om een wat lichtere toets aan te slaan – om te laten merken dat ze wat ze zeggen licht ironisch is. Lees verder >>
Door Leonie Cornips en Vincent de Rooij
Eind 1997 brak er in Nederland een moral panic los over de vermeende verloedering van het Nederlands van jongeren van vooral Surinaamse, Turkse, Marokkaanse of Antilliaanse afkomst. In een artikel van Frans van Deijl in Het Parool van 24 december 1997, werd dit taalgebruik door middelbare schooldocenten aangeduid als ‘smurfentaal.’ Met deze benaming wilden ze aangeven dat het hier ging om een lexicaal verarmde variant van het Nederlands. Een variant die bovendien voor buitenstaanders onverstaanbaar was door het mengen van Nederlands, Arabisch, Turks, Surinaams en garant zou staan voor achterblijvende leerprestaties. Lees verder >>
Door Marc van Oostendorp
Er is een nieuwe uitdrukking, geheel en al van Nederlandse bodem, niks geen Engels. Ton den Boon schreef er zaterdag al over in zijn onvolprezen taalrubriek in Trouw (hier op Blendle, dus €) en op het Meldpunt Taal werd het een paar dagen eerder ook al opgemerkt: helemaal de moeder. De melder had de volgende zin van de website van het Eindhovens Dagblad gehaald (het ging over die jongens die voor een vlog op de dak van een trein waren gesprongen):
Wat is de geschiedenis van deze constructie? Lees verder >>
Ik herinner me smurfentaal. Aan het eind van de jaren negentig kwam er ineens aandacht – in eerste instantie in Het Parool – voor het feit dat jongeren, vooral jongeren uit etnische minderheidsgroepen, een eigen taalgebruik hadden ontwikkeld. De journalist gebruikte daar die term smurfentaal voor omdat hij dacht dat het om een vereenvoudigd soort taalgebruik ging; dat die jongeren zich maar een beetje onbeholpen uitdrukten.
De Amsterdamse taalkundige en schrijver René Appel raakte als een van de eerste geïnteresseerd in het fenomeen. De naam smurfentaal was wel erg denigrerend en daarom stelde hij een andere term voor: straattaal, ook omdat sommige jongeren dat zelf gebruikten. Die term is sindsdien, in ieder geval in de vakliteratuur, blijven hangen.
In een onlangs verschenen artikel bespreken Leonie Cornips, Jürgen Jaspers en Vincent de Rooij de geschiedenis van de term sindsdien. Ze laten zien hoe het woord, ondanks Appels goede bedoelingen, in de loop van de tijd vooral in de populaire pers een aantal negatieve connotaties krijgt. Ook wijzen ze op het opvallende feit dat in Vlaanderen niet alleen de term straattaal niet bestaat, maar dat er eigenlijk geen equivalente term is om de verschijnselen die in Nederland zo genoemd worden, te beschrijven.
Dat geldt ook voor het refrein. Het enige dat daar enigszins in character lijkt, is het feit dat roken als een bewijs wordt gezien voor het stoere karakter van de zanger:
Christelijke huisvrouwen geilen op hun eigen echtgenoot, had er in juli in NRC Handelsblad gestaan. Een lezer had zich daaraan gestoord en de ‘ombudsman’ van de krant, Sjoerd de Jong, schreef er daarom gisteren een stukje over (Opiniebijlage, pagina 25).
De Jong rekent in zijn stukje voor dat het gebruik van het woord geil in de krant de afgelopen decennia een beetje is gestegen – al is zijn empirische basis daarvoor een beetje wankel (in de eerste helft van 1992 stond het woord twee keer in de krant, in de eerste helft van 2002 elf keer, en in de eerste helft van dit jaar weer elf keer). Dan volgt een bespiegeling over de verruwing van het taalgebruik in de hele samenleving en het probleem van de journalist die aan de ene kant niet te nuffig wil doen, maar aan de andere kant ook geen opzichtige ‘straattaal’ gebruiken. De Jong noemt dat laatste ‘een burgerlijke vorm van antiburgerlijkheid’.
Eén ding meldt De Jong niet: behalve straattaal is geil ook een keurig woord (in de gewenste betekenis) dat we al bij Vondel en in zestiende-eeuwse vertalingen van de bijbel tegenkomen.
Lees verder >>
Door Marc van Oostendorp
Sommige zeventiende-eeuwse wetenschappers waren ontevreden met de bestaande talen, die rommelig in elkaar staken, vol kronkels zaten en waarin de structuur van het woordenboek geen enkel verband hield met de structuur van de werkelijkheid; als je de woorden alfabetisch rangschikte kwamen er woorden naast elkaar te staan die geen enkel verband met elkaar hielden.
Ze lieten het er niet bij zitten. Ze bedachten nieuwe, ‘filosofische’, talen die gemakkelijk te leren zouden zijn en waarmee wetenschappers in heel Europa op een efficiënte manier konden communiceren. Een van hen, Gottfried Wilhelm von Leibniz, dacht zelfs dat zo’n filosofische taal een instrument zou kunnen zijn om het denken aanzienlijk te verbeteren: wat de microscoop was voor het oog, was een verbeterde taal voor het rationele denken en zoals de formule ‘a2 + a3‘ in zekere zin makkelijker te begrijpen en in gedachten te manipuleren is dan ‘de som van het kwadraat van een getal en de derdemachtswortel van datzelfde getal’, zo zou de juistheid of onjuistheid van zinnen in de armetierige bestaande talen zoals het Latijn veel gemakkelijker kunnen worden aangetoond als ze werden omgezet in een filosofische taal. Lees verder >>
Recente reacties