Door Marc van Oostendorp Laten we ons even verplaatsen in de peuter die geconfronteerd wordt met het werkwoord hoeven. We zitten sowieso in een fase in ons leven dat we iedere dag tal van nieuwe woorden leren, en dan is daar ineens hoeven. Je ene moeder zegt bijvoorbeeld tegen je andere: Je hoeft dat niet te doen. Op de een of andere manier moet je uitvissen hoe dat in … [Lees meer...] overHoeven leren
semantiek
X hebben aan Y
Door Robert Chamalaun Vorige week was ik met een groep leerlingen op kamp in de Ardennen. Het mooie van dit soort kampen is ook dat leerlingen zich vrijer voelen in hun taalgebruik dan in een klassensituatie. Zo hoorde ik tijdens een van de vele wandelingen verschillende leerlingen verzuchten dat ze haat hadden aan het bos, de bergen, het eten en wat al niet meer. Het was … [Lees meer...] overX hebben aan Y
‘Elke jongen leest een ander boek’
Door Marc van Oostendorp Hoe bepaal je wat een zin betekent? Het moet ongeveer zo gaan: je zoekt in het gigantische woordenboek in je hoofd op wat ieder van de woorden betekent, je bekijkt hoe die woorden zich in de zin tot elkaar verhouden – wat het onderwerp is en wat het lijdend voorwerp, bijvoorbeeld – en dan stel je de betekenis van de zin vast. De betekenis … [Lees meer...] over‘Elke jongen leest een ander boek’
tragisch / triest
Verwarwoordenboek Vervolg (33) Door Jan Renkema In het Verwarwoordenboek worden zo’n 500 woordparen behandeld met vaak onduidelijke verschillen: afgunst-jaloezie, bloot-naakt, geliefd-populair, plaats-plek, enz. Talrijke lezers hebben woordparen aangedragen met het verzoek om ook die te behandelen. Vandaar deze wekelijkse rubriek. Mocht u ook een ‘verwarpaar’ behandeld … [Lees meer...] overtragisch / triest
Deze appel is roder dan die andere
Door Marc van Oostendorp Galileo Galilei onderscheidde al twee soorten bijvoeglijk naamwoorden. Sommige geven een absolute waarde aan; in het Nederlands is zwanger daar het spreekwoordelijke voorbeeld van ('je kunt niet een beetje zwanger zijn'). Andere kun je op een schaal zetten: je kunt wel 'een beetje groot' zijn, zoals je trouwens ook groter kunt zijn … [Lees meer...] overDeze appel is roder dan die andere
Drie winnaars voor deze race: mogelijkheden tellen
Door Marc van Oostendorp Er is een interessant verschil tussen boeken en winnaars, merkte de Amerikaanse taalkundige Itamar Francez onlangs op in een nieuw artikel. Je kunt dat verschil zien als je zinnen zoals de volgende twee met elkaar vergelijkt: Op dit moment kunnen er drie winnaars van deze race zijn. Op dit moment kunnen er drie boeken op tafel liggen. De … [Lees meer...] overDrie winnaars voor deze race: mogelijkheden tellen
Op, aan, in
Door Marc van Oostendorp Ik had nog nooit gehoord van de op-aan-in-schaal, maar dankzij een fraai overzichtsartikel (€) in Language and Linguistic Compass van de Utrechtse semanticus Joost Zwarts zal ik het niet snel meer vergeten. Dat artikel gaat over de betekenis van ruimtelijke voorzetsels: wat bedoelen we als we in of achter zeggen? En wat zegt dat over de manier waarop we … [Lees meer...] overOp, aan, in
Herinnering: Nascholing opleiding Nederlandse Taal en Cultuur Leiden
De sturende kracht van taal – avondlezingen 17 en 31 mei 2017 Taal is nooit neutraal. We gebruiken taal voor onze communicatie, maar de interpretatie van uitingen wordt maar gedeeltelijk bepaald door de betekenis van de woorden die de spreker gebruikt. Een spreker bedoelt meer, en soms zelfs iets anders, dan hij letterlijk zegt en schrijvers van verhalen en gedichten zetten … [Lees meer...] overHerinnering: Nascholing opleiding Nederlandse Taal en Cultuur Leiden
Getalsincongruentie in vergelijkingen
Door Fabian Stolk Kijk, de taalkunde ligt, voor een deel, op straat. Ik ben al een tijdje bezig met linguïstisch veldwerk, in die zin dat ik interessante deskundigen op het gebied van de taal- en communicatiekunde in het wild aanspreek met een probleem dat ik met me meezeul omdat ik de kennis niet in huis heb om een begin van een oplossing te vinden. Zo sprak ik onlangs op de … [Lees meer...] overGetalsincongruentie in vergelijkingen
Wanneer is nu?
Door Marc van Oostendorp Lijkt de betekenis van nu meer op die van ik of meer op die van hij? Dat is een van de fascinerende vragen die Daniel Altshuler opwerpt in zijn nieuwe, gratis te downloaden studie Events, states and times, waarin hij ingaat op de manier waarop er in verhalen met de tijd wordt omgegaan. Op het eerste gezicht lijkt nu meer op ik dan op hij. Ik verwijst … [Lees meer...] overWanneer is nu?
Je bent als granaatappels
Door Marc van Oostendorp Sinds ik naar verluidt ben doorgedrongen tot de top-100 van bekendste neerlandistische bloggers aller tijden (tot nu toe), word ik op straat weleens aangesproken. Ik liep onlangs door het Utrechtse stadje U., toen er ineens een neerlandicus op een fiets kwam aangesneld, die afstapte en mij toeriep dat hij een probleem voor me had. Ik was zo … [Lees meer...] overJe bent als granaatappels
Vet kutte dingen
Door Marc van Oostendorp Twitter schijnt op zijn laatste benen te lopen, maar tot het zo ver is, hebben de taaltwitterati wel weer een productief weekeindje. Het begon met een tamelijk onschuldige vraag die alleen aan Onze Taal gericht was: @onzetaal Het is 'supermooi'. Maar is het ook 'hypermooi', of komt er dan een spatie tussen? #mooi #hyper @roosvant — Menno … [Lees meer...] overVet kutte dingen
Is water hetzelfde als H2O?
Door Marc van Oostendorp Als ik jong was geweest – ik ben nu heel oud, maar ook ik had ooit een bos krullen en puisten – had ik Als dan dus daarom van Sjoerd van der Niet verslonden. Sterker nog, als ik het lees, voel ik het weer kriebelen op mijn kruin én op mijn wangen. De opwinding van het wonder van de menselijke taal, zoals het beleefd wordt in de taalfilosofie is weer … [Lees meer...] overIs water hetzelfde als H2O?
Waarom ‘het houten mooie stoeltje’ niet goed voelt
Door Marc van Oostendorp Wat zou jij zeggen: 'de kleine rode stoel' of 'de rode kleine stoel'? Vrijwel iedereen kiest hier voor de eerste vorm – de tweede klinkt vreemd. Ook in andere talen is dat de volgorde die de voorkeur geniet: 'the small red chair' is beter dan 'the red small chair'. (In het Frans ligt het daar wat anders omdat sommige bijvoeglijk naamwoorden voor het … [Lees meer...] overWaarom ‘het houten mooie stoeltje’ niet goed voelt
Nogal vele woorden
Door Marc van Oostendorp Er is al vaker geschreven over het verschil tussen veel en vele, maar de 33 pagina's die de Utrechtse taalkundige Eddy Ruys eraan wijdt in het wetenschappelijke blad Glossa laten ineens allerlei nieuwe kanten van dit paar zien. Er is om te beginnen een verschil tussen niet-telbare stofnamen zoals wijn en telbare woorden als flessen: … [Lees meer...] overNogal vele woorden
Het getal vijftig overtreft het getal veertig
Het aantal bekoringen van de semantiek is eindeloos Door Marc van Oostendorp Een van de onbetwistbare wetenschappelijke helden van de twintigste eeuw is Gottlob Frege (1848-1925), de vader van de semantiek van menselijke taal én van de grondslagen van de wiskunde. Een man die toen hij op het punt stond een doorwrochte studie te publiceren een brief kreeg van een of andere blaag … [Lees meer...] overHet getal vijftig overtreft het getal veertig
boord / kraag
Verwarwoordenboek Vervolg (16) Door Jan Renkema In het Verwarwoordenboek worden zo’n 500 woordparen behandeld met vaak onduidelijke verschillen: afgunst-jaloezie, bloot-naakt, geliefd-populair, plaats-plek, enz. Talrijke lezers hebben woordparen aangedragen met het verzoek om ook die te behandelen. Vandaar deze wekelijkse rubriek. Mocht u ook een ‘verwarpaar’ behandeld … [Lees meer...] overboord / kraag
Raar directeur zijn
Door Marc van Oostendorp Wat is het verschil tussen de radio en de walkietalkie? Over die intrigerende vraag gaat het proefschrift dat Maartje Schulpen vorige maand in Utrecht verdedigde. Dat er een verschil is blijkt uit de vergelijking tussen zinnen als de volgende: Martha luisterde naar de radio en Alice ook. Martha luisterde naar de walkietalkie en Alice … [Lees meer...] overRaar directeur zijn
verzet / weerstand
Verwarwoordenboek Vervolg (15) Door Jan Renkema In het Verwarwoordenboek worden zo’n 500 woordparen behandeld met vaak onduidelijke verschillen: afgunst-jaloezie, bloot-naakt, geliefd-populair, plaats-plek, enz. Talrijke lezers hebben woordparen aangedragen met het verzoek om ook die te behandelen. Vandaar deze wekelijkse rubriek. Mocht u ook een ‘verwarpaar’ behandeld … [Lees meer...] oververzet / weerstand
13 maart 2017, Bilzen: Lezing ‘Zwarte gaten in taal’
Dany Jaspers, voorzitter van de Vereniging voor Limburgse Dialect- en Naamkunde (VLDN) en verbonden aan de KU Leuven campus Brussel, houdt op 13 maart 2017 een lezing voor alle belangstellenden in Bilzen. Adres: 3e etage, De Ganshof, Hospitaalstraat 15, Bilzen, België Toegang per lezing: 3 euro (Bilisiumabonnees genieten gratis toegang) De systematiek achter zwarte … [Lees meer...] over13 maart 2017, Bilzen: Lezing ‘Zwarte gaten in taal’
beest / dier
Verwarwoordenboek Vervolg (14) Door Jan Renkema In het Verwarwoordenboek worden zo’n 500 woordparen behandeld met vaak onduidelijke verschillen: afgunst-jaloezie, bloot-naakt, geliefd-populair, plaats-plek, enz. Talrijke lezers hebben woordparen aangedragen met het verzoek om ook die te behandelen. Vandaar deze wekelijkse rubriek. Mocht u ook een ‘verwarpaar’ behandeld … [Lees meer...] overbeest / dier
Negatie / ontkenning
Verwarwoordenboek Vervolg (13) Door Jan Renkema In het Verwarwoordenboek worden zo’n 500 woordparen behandeld met vaak onduidelijke verschillen: afgunst-jaloezie, bloot-naakt, geliefd-populair, plaats-plek, enz. Talrijke lezers hebben woordparen aangedragen met het verzoek om ook die te behandelen. Vandaar deze wekelijkse rubriek. Mocht u ook een ‘verwarpaar’ behandeld … [Lees meer...] overNegatie / ontkenning
beker / mok
Verwarwoordenboek Vervolg (12) Door Jan Renkema In het Verwarwoordenboek worden zo’n 500 woordparen behandeld met vaak onduidelijke verschillen: afgunst-jaloezie, bloot-naakt, geliefd-populair, plaats-plek, enz. Talrijke lezers hebben woordparen aangedragen met het verzoek om ook die te behandelen. Vandaar deze wekelijkse rubriek. Mocht u ook een ‘verwarpaar’ behandeld … [Lees meer...] overbeker / mok
Een nieuw sonnet over –ig
Door Jenny Audring Zeg schat, wil jij die jurk wel zeker aan? Hij spant wat bij de taille en de bips Hou jij je adem in? Je ziet een beetje pips Een groot’re maat zou je vast beter staan. Zeg jij nou dat ik dik ben, echtgenoot? Niet dik, mijn duifje, dikkig slechts een beetje. Wat mollig, stevig, ferm, gezellig, weet je En verder zijn je botten ietsje … [Lees meer...] overEen nieuw sonnet over –ig
En maar schommelen en maar kijken
Door Marc van Oostendorp Zolang de wereld nog niet vergaan is, zullen er hopelijk studies verschijnen zoals die Hans Broekhuis en Norbert Corver een tijdje geleden op Internet zetten: studies waarin een kleine, alledaagse constructie zorgvuldig wordt nageplozen. Broekhuis en Corver geven allerlei voorbeelden, en slagen er dan ook nog in net te doen of Annie M.G. Schmidt en … [Lees meer...] overEn maar schommelen en maar kijken
