Tag: REMLT

Column 100: Voer voor boekhistorici #3: de Historie vanden reus Gilias

Geplaatst op door

Door Willem Kuiper

In 1903 publiceerde Gerrit Jacob Boekenoogen (1868-1930) de Historie vanden reus Gilias als deel IV van de prachtige, door hem in samenwerking met de Maatschappij der Nederlands(ch)e Letterkunde begonnen en gedragen, reeks Nederlandsche volksboeken. Eerder bezorgde hij de delen I-III, achtereenvolgens Den droefliken strijt van Roncevale, Historie van Floris ende Blancefleur en Historie van den Ridder metter Swane. Later zou hij nog tekenen voor de delen VI: Historie van Jan van Beverley, IX: Exempel van een soudaensdochter, X: Historie van den jongen geheeten Jacke en XI: Historie van den verloren sone. Liefdewerk oud papier in de allerbeste zin van het woord.
Recentelijk realiseerde ik mij dat deze Historie vanden reus Gilias (nog) niet geëxcerpeerd was voor het Repertorium van Eigennamen in Middelnederlandse Litereraire Teksten (REMLT). Via de on-line catalogus van de KB Den Haag vond ik op de website Early European Books, gedrukte bronnen tot 1700 een gedigitaliseerd facsimile van één van de twee bewaard gebleven exemplaren van dit boekje: KB Den Haag 190 D 21. Het andere exemplaar wordt in de Bibliotheca Thysiana van de UB Leiden bewaard: THYSIA 1935.

Ik weet dat het Internet vooral gebruikt wordt om naar heel andere plaatjes te kijken, maar mij maak je gelukkig met een oud boek in kleur en hoge resolutie. En dat geluk wordt er nog groter op als ik dat boek mag downloaden. Want dat mag lang niet altijd. On-line ziet het er oogverblindend uit, je kunt er zelfs in zoeken, maar je kunt er niet uit kopiëren. Soms mag je zo’n digitaal boek als pdf-bestand downloaden, maar als je het dan opent, is het vaak zwart-wit en zichtbaar onscherper. En dan voel je je als Jacob die naast Lea wakker wordt in plaats van naast Rachel (Genesis 29, 25).
Lees verder >>

Verhuisbericht voor gebruikers van het Repertorium van Eigennamen in Middelnederlandse Literaire Teksten (REMLT)

Geplaatst op door

Door Willem Kuiper

Voor wie nog niet eerder kennis maakte met het REMLT, het Repertorium van Eigennamen in Middelnederlandse Literaire Teksten is een multimediale encyclopedie van eigennamen die voorkomen in Nederlandstalige literaire – dus niet in ambtelijke of wetenschappelijke (artes) – teksten, geschreven gedurende de late Middeleeuwen. De geschreven literatuur in de Nederlandse volkstaal begint ruwweg in de dertiende eeuw. Het REMLT hanteert als eindgrens circa 1600. Alles wat er in die periode geschreven is aan epiek (in verzen en proza), lyriek, drama en genres daartussenin zoals bijvoorbeeld strofische gedichten en refreinen, komt in aanmerking voor opname in het REMLT. Onder eigennamen wordt verstaan de individualiserende naam van een mens, een dier, een engel, een duivel, een reus, een dwerg, een fee, een man, een vrouw, een kind, een stad, een land, een burcht, een huis, een herberg, een wapen, een schip enzovoort.
     In de loop van 1992 werd op het (P.J.) Meertens Instituut KNAW te Amsterdam de kiel van dit project gelegd, dat op 1 januari 1993 officieel van start ging. Maar bij gebrek aan (snel) resultaat werd de op 5 jaar begrote onderneming na ruim 6 jaar gestaakt. Het onvoldragen casco werd vervolgens naar de Leerstoelgroep Historische Nederlandse Letterkunde UvA versleept om daar te worden afgebouwd.
Lees verder >>

Een schoone historie van den Ridder met dat Kruyce als feuilleton in Neder-L

Geplaatst op door
Door Willem Kuiper

In het ‘Festschrift’ Want hi verkende dien name wale, dat mij 28 mei j.l. werd aangeboden bij gelegenheid van het bereiken van de pensioengerechtigde leeftijd (in 2013), hebben 29 binnen- en buitenlandse collega’s een bijdrage geschreven met als centraal thema het Repertorium van Eigennamen in Middelnederlandse Literaire Teksten (REMLT), waaraan ik geholpen door Hella Hendriks nog dagelijks werk om het nóg vollediger, nóg beter en nóg bruikbaarder te maken. In de bijdrage van oud-collega Rob Resoort, ‘Barend en Meliadus’, wordt de aandacht gevestigd op een obscure, uit het Frans vertaalde ridderroman: De Historie van Den ridder met dat Kruyce, Genaemt Prins Meliadus, den eeniggeboren Zoon van den Keyzer Maximiliaen uit Duytsland, en wordt de vraag gesteld: “Of ‘mijn’ Meliadus in het repertorium mag, is dus aan Willem, maar als Jan van Parijs en Valentijn en Ourson erin staan, mag Meliadus misschien ook, zowel als bron als eigennaam.”
     Maar natuurlijk. Het REMLT staat open voor alle van oorsprong middeleeuwse romans die in het Nederlands geschreven of vertaald zijn, ook als die vertaling bewaard is gebleven in een druk van (ver) ná de Middeleeuwen. Dat laatste is zeer zeker het geval met Den Ridder met dat Kruyce. In zijn standaardwerk De Nederlandse volksboeken  beschrijft Luc. Debaene een exemplaar uit de KB Den Haag (sign. 190 D 19): De Historie van Den ridder met het kruyce, Genaemt Prins Meliadus, den eeniggeboren Zoon van den Keyzer Maximiliaen uit Duytsland. Heel Wonderlyk en Vermakelyk om te Lezen. t’Antwerpen, gedrukt Voor Abraham Cornelis, Boekverkooper aan den Overtoom. 1769. Dit is een herdruk van een druk uit 1765, waarvan een exemplaar bewaard wordt in de UB Leiden onder signatuur BKNOOG 132. Dit blijken niet de oudste drukken te zijn. In dezelfde UB Leiden bewaart men onder signatuur 1224 E 35 ook een druk van Michiel de Groot uit Amsterdam. Zonder jaar weliswaar, maar van Michiel de Groot weet ik dankzij de UvA doctoraalscriptie van Simone Jongema dat hij drukte tussen 1656 en 1680. Zal ook de eerste druk niet geweest zijn, maar scheelt toch al weer zo’n honderd jaar. Oudere of andere drukken zijn (bij mijn weten) niet bekend of bewaard gebleven. Inmiddels heb ik dankzij Matthijs Holwerda, Hoofd Diensten Bijzondere Collecties van UB Leiden, digitale opnamen van zowel de druk van Michiel de Groot als de Antwerpse uit 1765 ontvangen en kan ik nu een editie (princeps?) van deze roman bezorgen en de eigennamen excerperen, identificeren en annoteren.
Lees verder >>

Uitnodiging Boekpresentatie Een bundel opstellen voor Willem Kuiper

Geplaatst op door
Woensdag 28 mei a.s., bijna een jaar na zijn pensionering als universitair docent en onderzoeker bij de Universiteit van Amsterdam en het Huygens Instituut voor Nationale Geschiedenis, zal Willem Kuiper, vaste columnist van Neder-L, tijdens een feestelijke bijeenkomst een bundel in ontvangst nemen met artikelen van vrienden en collega’s. De bundel (waarvan de titel nog even geheim blijft) staat in het teken van het digitale onderzoekinstrument dat Willem de medioneerlandistiek heeft geschonken en waaraan hij nog steeds werkt: het Repertorium voor Eigennamen in Middelnederlandse Literaire Teksten, kortweg REMLT, door Frits van Oostrom in zijn literatuurgeschiedenis Stemmen op Schrifteen ‘reuzenproject’ genoemd.

De bundel is geredigeerd door Marjolein Hogenbirk en Roel Zemel en verschijnt bij de Stichting Neerlandistiek VU/Nodus Publikationen.
De presentatie is op woensdag 28 mei van 15:00-18:00 in Utrecht, Lutherse kerk, Hamburgerstraat 9. Wilt u hierbij aanwezig zijn, dan kunt u zich nog tot 24 mei aanmelden bij Marjolein Hogenbirk, M.Hogenbirk@uva.nl.

Tijdens de feestelijke middag kunt u het boek aanschaffen voor € 19,50. U kunt het boek ook bestellen via dit e-mail adres.

Op deze middag wordt ook het boek Kennis in beeld. Denken en doen in de Middeleeuwen gepresenteerd. Het is samengesteld door Andrea van Leerdam, Orlanda S.H. Lie, Martine Meuwese en Maria Patijn. Dit boek is uitgegeven door Uitgeverij Verloren en is eveneens te koop (€25).

Mededeling voor gebruikers van het Repertorium van Eigennamen in Middelnederlandse Literaire Teksten (REMLT)

Geplaatst op door

Tijdens het voorbereiden van een update van het Repertorium van Eigennamen in Middelnederlandse Literaire Teksten (REMLT), die ik morgen on-line zal zetten, ben ik erachter gekomen dat de site “vulgate.org” niet meer actief is.

Middeleeuwse, en dus ook Middelnederlandse, literaire teksten maken intensief gebruik van eigennamen die afkomstig zijn uit het Oude en Nieuwe Testament. De spelling van die eigennamen wijkt echter (sterk) af van de spelling die wij nu hanteren. Zo hebben wij het over ‘Noach’, terwijl de bouwer van de fameuze ark gedurende de Middeleeuwen ‘noe’ heette, uit te spreken met twee lettergrepen: Noë.

Mede hierom ben zijn wij er een aantal jaren geleden toe overgegaan om alle bijbelse eigennamen te voorzien van een link naar een on-line editie van de middeleeuwse Bijbel: de zogeheten Vulgaat. Daarbij werd gekozen voor de site “vulgate.org”, omdat die tweetalig was (Latijn met een regel voor regel Engelse vertaling) en heel helder in zijn opmaak.

Helaas, de site is niet meer. Geen idee of dit een tijdelijke dan wel een permanente afwezigheid is. Vooralsnog laat ik alle links naar “vulgate.org” in de voetnoten staan. Maar als de site off-line blijft, zal ik op zoek (moeten) gaan naar een andere on-line Vulgaat, bij voorkeur met een parallelle vertaling, want zonder de Vulgaat heeft men geen goede ingang tot kennis en gebruik van de Bijbel gedurende de Middeleeuwen.
     

Column 90: 100 % DNA match Jacob van Maerlant

Geplaatst op door
Door Willem Kuiper

Elke woensdagmiddag werken Hella Hendriks en ik een aantal uren aan het Repertorium van Eigennamen in Middelnederlandse Literaire Teksten (REMLT). Verspreid over de week editeer, lees, of excerpeer ik teksten die tot het corpus behoren of eraan kunnen bijdragen. Jan van Stijevoorts refreinenbundel uit 1524 bijvoorbeeld. In die refreinen lees je zinnen als: ik houd nog meer van jou dan A van B hield, of C van D, of E van F. A tot en met F zijn doorgaans literaire personages, en zo kun je je een betrouwbare indruk vormen van hoe er in het begin van de zestiende eeuw gedacht werd over antieke en middeleeuwse literaire helden. Refreinen vormen een heel rijke bron voor de receptie van literaire kennis.
Lees verder >>