Tag: popularisering

De geniale eenvoud van de taalkunde

Geplaatst op door

Door Marc van Oostendorp

Hoe komt het dat talen zo eenvoudig zijn? Dat is de op het eerste gezicht verrassende vraag die de taalkundige Hedde Zeijlstra stelt in zijn boek De geniale eenvoud van taal. De vraag is op het eerste gezicht verrassend omdat we niet geneigd zijn aan talen als eenvoudig te denken: als voorbeelden geeft Zeijlstra zelf de twaalf naamvallen van het Baskisch, of de zestien woordgeslachten van het Swahili. Tegelijkertijd moeten die talen wel eenvoudig zijn – ze worden immers door alle kinderen die in de juiste omstandigheden (de Pyreneeën, de buitenwijken van Nairobi) opgroeien moeiteloos geleerd.

Het is die paradox die Zeijlstra probeert op te lossen in dit boek. Hij grijpt daarvoor terug op de inzichten die er de afgelopen decennia vooral de taalkundige school rondom Noam Chomsky (1928) heeft opgeleverd. Nu heeft die school op zijn beurt de naam nogal technisch en ingewikkeld te zijn. Wanhoop niet! Zeijlstra laat in dit boek zien dat niet alleen de taal, maar ook de taalkunde betrekkelijk eenvoudig is.

Lees verder >>

Kennis over taal voor ons allemaal: LOT-populariseringsprijs

Geplaatst op door

Ook dit jaar looft de Landelijke Onderzoekschool Taalwetenschap (LOT) weer een stimuleringsprijs uit. Deze prijs is bedoeld voor de wetenschapper met het beste plan om een taalwetenschappelijk onderwerp bij het grote publiek onder de aandacht te brengen. Taalwetenschappers (junior of senior) die hun werk willen vertalen naar een populariseringsactiviteit, kunnen hiervoor een plan indienen bij LOT. Wil je bijvoorbeeld je bevindingen in een populair-wetenschappelijk artikel bespreken, een korte video of spel maken over je onderzoek, een pilot ontwikkelen voor een app, of heb je een ander idee om kennis over taal naar een breder publiek te brengen? Schrijf hiervoor een opzet en mail je inzending vóór 22 oktober naar lot@uu.nl. De prijs van 1000 euro zal worden uitgereikt op het Taalgala van LOT, Anéla en AvT, dat plaatsvindt in Utrecht op 2 februari 2019. De volledige oproep is te vinden op de website van LOT. We hopen op vele reacties!  

Etymologisch snacken

Geplaatst op door

Door Marc van Oostendorp

Wie een beeld van de Nederlandse taalcultuur aan het begin van de 21e eeuw wil schetsen, kan niet om Wim Daniëls heen. Die man verenigt in zijn persoon en zijn werk zo’n beetje die hele cultuur. Dat blijkt ook weer uit zijn nieuwste boek Koken met taal, dat verscheen bij Thomas Rap.

Daniëls is een aardige man: iemand die hard werkt, geen kapsones heeft en met iedereen kan praten. Dat klopt alvast, want de Nederlandse taalcultuur in onze tijd is in veel opzichten best een aardige. Zeker als je hem vergelijkt met die in andere landen: er wordt veel minder gemopperd, ik ken bijvoorbeeld eigenlijk geen bekende taalschrijvers die op gemopper hun carrière hebben gebouwd (de laatste was wijlen J.L. Heldring, en zelfs die deed dat op een verlichtere manier dan menig auteur in Franse, Britse, Spaanse kranten). Ook zijn er veel minder waanwijze zelfbenoemde deskundigen die ongestraft de grootst mogelijke onzin mogen beweren. Mensen die in Nederland over taal aan het woord worden gelaten zijn misschien geen Stephen Hawkings van de linguïstiek, maar hebben meestal toch wel een idee waar ze het over hebben. Lees verder >>

Over populariseren praten

Geplaatst op door

Door Marc van Oostendorp

Vorige week was ik bij de geweldige podcast Onder mediadoctoren, waarin Vincent Crone en Linda Duits al zestig afleveringen lang doen aan de best mogelijke wetenschapscommunicatie. En deze keer ging het ook over wetenschapscommunicatie en popularisering, dus we konden ons uitleven in metacommunicatie.

 

Was ik nog maar 17!

Geplaatst op door

Door Marc van Oostendorp

 

Als kind vond ik naslagwerken al het fijnst. Nooit ben ik gelukkiger geweest – nooit, in al die jaren niet, terwijl ik daarin toch af en toe ook heus gelukkig was – dan toen ik zomaar ineens voor mijn verjaardag een driedelige encyclopedie kreeg, helemaal voor mij alleen: al die kennis! Al die afbeeldingen! Allemaal op mijn boekenplank! Maar ook de Bosatlas koesterde ik, en het woordenboek.

Toen ik de Atlas van de Nederlandse taal in handen had, voelde ik me ineens weer kind. Wat werd ik jaloers – nog niet eens op het sterrenteam van auteurs, Mathilde Jansen, Fieke van der Gucht, Nicoline van der Sijs en Johan De Caluwé –  als wel op de mensen die nog niet zo veel van onze taal weten en dit in handen krijgen. Lees verder >>

Voortbouwbaarheid voor iedereen

Geplaatst op door

Door Marc van Oostendorp

Omdat ik tegenwoordig bredepublikoloog ben, mag ik af en toe aan deze of gene komen vertellen, wat voor een wezen het Brede Publiek precies is, en hoe je het kunt temmen.

Deze keer was ik uitgenodigd om iets te vertellen voor een groep aspirant-leraren. Dat bracht me even in verwarring, want van lesgeven weet ik dan weer niets. Je kunt me midden in de nacht wakker maken om eens een lekker feitje over stemhebbende fricatieven te twitteren, maar met didactiek heeft dat niet zoveel te maken.

Of toch wel? Lees verder >>

Een leerboek dat denkt dat het geen leerboek is

Geplaatst op door

Door Marc van Oostendorp

“Aangezien dit geen studieboek is”, schrijft de Britse taalkundige Ian Roberts in het nawoord van zijn boek The Wonders of Language. Or How To Make Noises and Influence People, “heb ik zo min mogelijk literatuurverwijzingen door mijn tekst gestrooid.”

Verder heeft hij het in dit boek af en toe over zijn poes. Maar dat zijn dan ook precies de enige aanwijzingen dat The Wonders of Language inderdaad geen leerboek is.

Roberts doet in zijn boek alles, alles waarvan ik zou zeggen dat je het niet doet in een boek voor een algemeen publiek. Om te beginnen is hij de hele tijd bezig met van alles uit te leggen. Het hoofdstuk over fonologie – dat ik er nu maar een beetje willekeurig uitkies – begint bijvoorbeeld aldus: Lees verder >>

Het vrolijke taalverraad van Milfje Meulskens

Geplaatst op door

Door Marc van Oostendorp

Taalkundigen zitten ook wel eens aan de tequila. Zij praten dan over de vraag wat ze eigenlijk ontdekt hebben in het leven. Een van ons had in de Amazone een taal gevonden met een klank waarvoor nog geen symbool bestond in het Internationaal Fonetisch Alfabet. Een ander dat menselijke hersenen rta moeilijker vinden dan tra, zelfs als er in die hersenen alleen talen zitten waarin je zowel rta als tra kunt zeggen. Een derde kwam aanzetten met het feit dat Nederlandse dialecten waarin je een v zegt in ik geloov in ringen op de landkaart liggen.

Het was heel gezellig, maar geen van deze ontdekkingen heeft Milfjes eerste soloboek gehaald, Opzienbarende ontdekkingen over taal.

Gelukkig, er gloort hoop! Lees verder >>

Te verschijnen: Opzienbarende ontdekkingen over taal

Geplaatst op door

(Persbericht Van Dale)

Iedereen gebruikt taal, maar hoe werkt het? Dat onderzoeken taalwetenschappers en zij doen aan de lopende band spectaculaire ontdekkingen. Wist je bijvoorbeeld dat sprekers van talen met veel woorden voor geur, ook daadwerkelijk beter kunnen ruiken? Of dat vogels op dezelfde manier leren zingen als wij taal leren?

Bloggers en taalwetenschappers Sterre Leufkens en Marten van der Meulen (samen Milfje Meulskens) geven in dit boek een breed overzicht van ontdekkingen uit de taalkunde – en dit is nog maar het topje van een ijsberg aan waanzinnig taalwetenschappelijk onderzoek, zo massief dat er wel honderd Titanics op stuk zouden kunnen lopen. (Hier is een voorproefje.) Lees verder >>

Toch weer eens Dèr Mouw lezen!

Geplaatst op door

Door Marc van Oostendorp

coverWanneer ik het eerder dit jaar verschenen Handig literatuurboek van Willem Wilmink zou moeten samenvatten, zou ik de volgende zin aanwijzen uit dit 470 pagina dikke boek: “Iets dergelijks is mezelf overkomen met de negentiende-eeuwse dominee-dichter Van Charante.”

Dat is het! Daar zit het allemaal in! Niet alleen de stijl van Wilmink, die het persoonlijke (‘is mezelf overkomen’) moeiteloos combineert met grote geleerdheid (Van Charan-wie?). Het lijkt me ook de toverformule voor enthousiasmerend schrijven over literatuur, en dan vooral over oudere literatuur. Je moet weten waar je het over hebt; maar je moet ook niet bang zijn je eigen eigenaardigheden in te brengen.

Blijkens dit boek, dat bestaat uit door Guus Middag uit de nalatenschap bij elkaar geplaatste artikelen, blijkt dat Wilmink die balans keurig wist te bewaren. Lees verder >>

Sophie Reinders op Faces of Science

Geplaatst op door

Vanaf vandaag is het promotieonderzoek van de Nijmeegse onderzoeker Sophie Reinders toegevoegd aan de populair-wetenschappelijke website ‘Faces of Science’. In een filmpje geeft Sophie uitleg over haar onderzoek naar vriendenboekjes – alba amicorum – uit eind 16e en begin 17e eeuw die bijgehouden werden door adellijke vrouwen. Via deze boekjes bestudeert Sophie de belevingswereld van deze vrouwen: wat vonden zij belangrijk en hoe droegen de boekjes zelfs bij aan de veiligheid van deze vrouwen in roerige tijden?

De nadelen van populariseren

Geplaatst op door
Door Marc van Oostendorp


Er zijn weinig onderzoekers die openlijk twijfelen aan het nut van populariseren. Ik ken ze wel: mensen die denken dat we vooral zoveel mogelijk onderzoek moeten doen, en hoogstens af en toe communiceren met wetenschappers in andere vakgebieden. Die vinden dat je wanneer je met het publiek praat altijd teveel moet versimpelen en dat dit de toch al fragiele aanzien van ons vak bij de échte wetenschappers nog verder doet afbrokkelen.

De meerderheid vormen ze niet. Het officiële beleid van veel instanties – NWO, de universiteiten – is om contact met het publiek aan te moedigen: het wordt doorgaans gezien als de belangrijkste manier waarop geesteswetenschappen voor de samenleving nuttig kunnen worden gemaakt, kunnen worden ‘gevaloriseerd’.

Productie

Je zou zeggen: alle reden om je als jonge onderzoeker op dit o zo belangrijke onderdeel van het wetenschappelijk bedrijf te storten. Maar daar kun je toch ook grote twijfels bij hebben: het is de vraag of het wel zo goed is voor je wetenschappelijke loopbaan.

Daarover verscheen afgelopen week een interessant artikel in The Journal of Neuroscience.

Lees verder >>

Kaarten colleges Marc van Oostendorp voor Universiteit van Nederland

Geplaatst op door

Over de Universiteit van Nederland 

De beste hoogleraren van Nederland geven gratis college op internet. Elke werkdag komt er een nieuwe college online, en elke week een nieuwe hoogleraar. Later dit jaar komen er vijf colleges online over taal, verzorgd door de taalkundige (en Nederl-L-redacteur) Marc van Oostendorp. Die colleges worden op donderdagavond 22 oktober opgenomen.

Hoe werkt het?

De opnames van de colleges kun je bijwonen. En dat is een aanrader. Vier avonden per maand nemen we colleges op in AIR, Amsterdam. Tijdens zo’n avond nemen we vijf colleges van een kwartier op, gevolgd door Q&A; en meet and greet (want tegen die tijd is de hoogleraar een rockster).

Kaarten voor het college van Van Oostendorp kun je hier bestellen.

Achter iedere valorisatie een A-publicatie?

Geplaatst op door
Door Marc van Oostendorp


Al een paar weken is Filip Devos, de hoofdredacteur van het tijdschrift Over Taal, aan het lobbyen om popularisatie onder de aandacht te krijgen van de politiek. (Hij heeft ook een petitie aan de leden van het Vlaamse parlement, die ik alleen maar niet getekend heb omdat ik het een beetje vreemd vind om me in de zaken van een ander land te mengen. Maar als jullie die scrupules niet hebben, of Vlaming zijn: tast toe.)

Ik moest aan Filip denken toen ik de diesrede las die André Lardinois vorige week in Nijmegen uitsprak en die gaat over het belang van de geesteswetenschappen. Het gaat in die rede ook even om valorisatie, een begrip dat weliswaar wat breder is dan ‘popularisatie’ – het kan ook het ontwikkelen van een technologische innovatie betreffen – maar in dit geval toch als equivalent kan worden opgevat:

Lees verder >>

Petitie gericht aan de leden van het Vlaams Parlement en aan de academische overheden

Geplaatst op door

Popularisering van onderzoek bevindt zich op de driesprong van de academische taken. Waarom wordt het dan zo karig beloond? Is popularisering niet bij uitstek de brug tussen onderzoek, onderwijs en maatschappij?

Naar aanleiding van enkele stukken van de Gentse taalkundige Filip Devos <hier> is er een petitie gestart waarin de leden van het Vlaamse Parlement en de leiding van Vlaamse universiteiten gevraagd wordt om zich te herbezinnen op onder andere de waarde van popularisering voor het academische bedrijf en de manier om deze waarde beter tot uitdrukking te brengen.

Teken de petitie op http://www.petities24.com/wetenschapspopularisering

Steeds meer te eenvoudige uitleg

Geplaatst op door
Door Marc van Oostendorp


Ik heb een collega die het niet goed vindt wat ik hier doe. Ik leg de zaken te eenvoudig uit, vindt hij. Het is juist zaak de mensen duidelijk te maken dat alles veel ingewikkelder is dan ze denken, niet om ze te vereenvoudigen.

Het is een bekend probleem, misschien vooral in de geesteswetenschappen. Ik heb het ooit Ringbaums dilemma genoemd, naar een personage in de roman Changing Places van David Lodge. In die roman komt een letterkundige voor die Ringbaum heet en enorm eerzuchtig is. Nu moet hij meedoen aan een spelletje waarin je punten kunt winnen door boeken te noemen die jij nooit gelezen hebt en zoveel mogelijk andere deelnemers aan het spel wel. Ringbaum raakt hierdoor enorm met zichzelf in de knoop. Wanneer hij toegeeft een klassieker niet gelezen te hebben, kan hij veel punten winnen en bevredigt zo zijn eerzucht; maar tegelijkertijd staat hij te kijk als een ongeletterde.

Lees verder >>

Goede ideeën veranderen de wereld

Geplaatst op door
Of over hoe te leren van je fouten
Door Sophie Reinders
Voordracht gehouden op het symposium “Luid zingend op een ijsschots de zomer tegemoet”, ter gelegenheid van de 60ste verjaardag van Nicoline van der Sijs.

Toen ik gevraagd werd om op dit congres iets over mijn onderzoek en de toekomst van de geesteswetenschappen te vertellen, zei ik meteen ‘ja, leuk!’. Dit verzoek kwam net voor de protesten aan de universiteiten écht losbarstten, voor de Maagdenhuisbezetting 2.0, Rhetink UvA en voordat honderden mensen met honderden meningen zich mengden in honderden debatten in alle media over ‘de Nieuwe Universiteit’, de toekomst van kleine universitaire studies, de discussies over rendement, managementlagen en hoe het voortaan allemaal wel en allemaal niet moest. Ik verdronk een beetje in die zee van discussies en meningen. Hoe moest ik daar nu nog iets aan toevoegen, iets zinnigs over zeggen? Feit was wel dat ik gedwongen werd opnieuw na te denken over de waarde van mijn vak. Niet voor mezelf, maar voor de samenleving en voor de toekomst. Ik besloot daarom het vandaag enerzijds dicht bij mijn eigen onderzoek te houden, maar vooral ook over de waarde van de geesteswetenschappen als geheel te spreken.
Ik ben historisch letterkundige. Ik heb gestudeerd aan de Universiteit van Amsterdam en werk nu aan de Radboud Universiteit in Nijmegen aan een proefschrift over vrouwenalba amicorum, vriendschapsboekjes van adellijke meisjes uit de late zestiende en vroege zeventiende eeuw.

Lees verder >>

Red de specialist

Geplaatst op door
Door Marc van Oostendorp

Dit is een verkorte versie van een presentatie die ik gisteren gaf op een symposium ter ere van de dertigste verjaardag (of zoiets) van Nicoline van der Sijs.

Van alle bedreigde wetenschappelijke plantensoorten is de specialist misschien nog wel het meest bedreigd. Wie geeft er nog iets om de vrouw die haar leven wijdt aan zeventiende-eeuwse Armeense liedjes, de man die alles weet van het middelnederlandse voegwoord, het meisje dat een diepgaande kennis heeft van allerlei zeer technische syntactische theorieën?

De dreiging kruipt uit allerlei hoeken tegelijk op de specialist af.
Lees verder >>

Taalkundigen: nerds, ontdekkingsreizigers, bruggenbouwers en Noam Chomsky

Geplaatst op door
Door Marc van Oostendorp

Medici zijn in populaire films en boeken onveranderlijk helden of schurken. Ze redden de mensheid of toch op zijn minst het zielige kleine meisje, of ze leiden ons allen naar de ondergang of doen toch op zijn minst sadistische dingen met degene die toevallig in hun klauwen komt. Medicijnen zijn een heftig vak.

En taalwetenschap? Omdat ik woensdagavond de film My fair lady zou inleiden voor de taalkundefilmclub van de Universiteit Leiden ben ik dat de afgelopen weken eens nagegaan. Professor Higgins in die film is vermoedelijk de bekendste filmtaalkundige ooit, en hij verenigt de meeste karakteristieken van de taalwetenschapper in de film.
Er zijn er denk ik vier.
Lees verder >>

Gerrit Komrij-prijs 2014

Geplaatst op door
 
Door Bas Jongenelen

Het studiejaar / schooljaar / theaterseizoen / etc. is weer begonnen, tijd om na te denken over de Gerrit Komrij-prijs. In 2012 is deze prijs in het leven geroepen om de beste popularisering van de oudere Nederlandse letterkunde in het zonnetje te zetten. De prijs kan gewonnen worden door een teksteditie, een tv-programma, een biografie, of wat dan ook.

Eerdere winnaars waren Ingrid Biesheuvel en Rick Honings & Peter van Zonneveld. Wie moet kans maken op de Gerrit Komrij-prijs 2014? Wie verdient die spuuglelijke bokaal of medaille? U mag het laten weten in de commentaren hieronder.

Het aantal relaties tot een broodje ham is onbeperkt

Geplaatst op door
Het wonder van de taal in meer dan 50 interviews

Door Marc van Oostendorp

De jaren tachtig! Dat waren nog eens tijden in de taalwetenschap. Er hing van alles in de lucht: we begonnen te begrijpen hoe taal werkte, hoe al die ingewikkelde, nergens precies opgeschreven regels die we in ieder gesprek moeiteloos hanteren in ons hoofdje pasten. En we hadden het idee dat we binnenkort dat alles ook weleens aan de computer zouden kunnen leren.

Maar ondertussen ging het “in de krant en de kroeg nog steeds uitsluitend over spelfouten en andere vormen van vreselijke verloedering”, schrijft Liesbeth Koenen in de inleiding van haar succesvolle boek Het vermogen te verlangen, waarvan deze week een gloednieuwe, uitgebreide, spotgoedkope editie verscheen bij de e-boekuitgeverij Fosfor.

Koenen maakte eigenhandig een einde aan die stilte in de krant.

Lees verder >>

LOT-prijs: brede site verslaat bruisend event

Geplaatst op door
Door Gaston Dorren
Boogaard (l) en Jansen
(foto: Rick de Graaff)

Eerst het nieuws, zoals het hoort: de jaarlijkse LOT-populariseringsprijs voor taalkunde is gisteren toegekend aan de Taalcanon, de website die ook als boek in de winkel ligt onder de titel Alles wat je altijd al had willen weten over taal. De prijs werd in ontvangst genomen door Marianne Boogaard en Mathilde Jansen namens de redactiecommissie, die verder uit Petra Poelmans en Astrid Wijnands bestond.
Naast de Taalcanon waren nog twee van de dertien inzendingen voor de prijs genomineerd: het meertaligheidsfestival Drongo van Maaike Verrips’ Taalstudio en de website Gebareninzicht van de Nijmeegse gebarentaalwetenschappers Onno Crasborn en Yassine Ellen Nauta. Taalkundige Mark Dingemanse was bij liefst drie inzendingen betrokken, en hield daar als blijk van waardering een eervolle vermelding aan over.
Lees verder >>

Prijs beste taalkundige dissertatie 2013 voor Titia Benders

Geplaatst op door

LOT-populariseringsprijs voor Taalcanon

De AVT/Anélaprijs voor het beste taalkundige proefschrift van het afgelopen jaar is gewonnen door Titia Benders voor haar proefschrift Nature’s distributional learning experiment. Dit proefschrift, dat Benders in 2013 verdedigde aan de Universiteit van Amsterdam, bespreekt in detail de manier waarop kinderen leren om klanken die veel op elkaar lijken – zoals de klinkers in man en maan – van elkaar te onderscheiden.

De jury prijst in het juryrapport ‘de elegantie en onafhankelijkheid’ van Benders’ proefschrift en vermeldt als ‘saillant detail’ dat “de Nederlandse moeders die meewerkten aan Benders’ onderzoek veel glimlachten tegen hun babies, maar hierdoor het a-aa-contrast voor hun babies beduidend moeilijker leerbaar maakten.” Benders is momenteel als postdoctoraal onderzoeker aan de Radboud Universiteit Nijmegen.

De AVT/Anélaprijs wordt sinds 1994 jaarlijks uitgereikt tijdens het Taalgala, een feestelijke bijeenkomst voor alle taalkundigen. De prijs wordt uitgereikt door de twee belangrijkste beroepsverenigingen voor taalkundigen, de Algemene Vereniging voor Taalwetenschap en de Nederlandse Vereniging voor Toegepaste Taalwetenschap Anéla.

Tijdens het Taalgala werd ook de LOT-populariseringsprijs toegekend aan de redactie van de Taalcanon, een populair-wetenschappelijk boek (en website) over alle aspecten van de taalwetenschap. De LOT-prijs wordt eveneens jaarlijks toegekend aan de auteurs van een populaire publicatie over taal en is een initiatief van de Landelijke Onderzoeksschool Taalwetenschap.

Lees meer over de LOT-prijs en over de winnares van de AVT/Anéla-prijs.

Lekker woorden kijken

Geplaatst op door
door Gaston Dorren

Een historische kaart van Europa met bewegende woorden, dat lijkt me nou gaaf. En volgens mij valt die ook te maken. Als alle Nicoline van der Sijzen van Europa – de etymologen met populariseringstalent dus – de handen ineen slaan en wat Europees geld lospeuteren, kán het. Nou ja, na de crisis dan, maar dan moet je nu beginnen, want voor je het weet komt de volgende alweer.

Lees verder >>