Tag: Multatuli

Door Marc van Oostendorp

‘Ik beweer, met terugzicht op deze en dergelyke beschouwingen, dat er geen dankbaarder vak van onderzoek is dan algemeene-taalkunde. (…) Wysgeerige taalkunde is de geologie van ’t levende woord. Het oudste monument van Kunst of Nyverheid is jong, en in z’n stomheid onbeteekenend, by vergelyking met de eerste klanken die de mensch opving van de Natuur, en gebrekkig nastamelde met ongeoefende keel. Er was al veel gebeurd, voor men zich waagde aan den eersten medeklinker. En de stam die ’t eerst de r duidelyk wist te onderscheiden van de l, heeft in zyn tyd aan ’t hoofd der beschaving gestaan!’

(Idee 1047d)

Er zijn waarschijnlijk weinig Nederlanders geweest voor wie de taal zo zwaar woog als voor Multatuli. Natuurlijk is taal voor iedere schrijver belangrijk – het is zijn instrument. Maar voor Multatuli was het vinden van het juiste woord, de juiste formulering zó belangrijk dat het hem soms belemmerde te schrijven. Hij wilde geen ‘frasen’ maken – de clichés waarop hij menig andere schrijver meende te betrappen – en daarvoor was het nodig om enerzijds zo precies mogelijk te zijn en anderzijds om zich zo natuurlijk mogelijk uit te drukken. En die twee dingen waren misschien wel hetzelfde. In de taal waren allerlei dingen aangekoekt, dood hout dat moest worden weggesnoeid, om te komen bij de ware taal, de levende.

Door Margriet Hos

‘Ja, waarlijk, dat Rolduc was: un riant exil des bois! Maar toch zing ik met geestdrift: “Salut! Pour la dernière fois!”’
‘Ik roep ‘Heil! tot dat fraaie ballingsoord in de bossen, voor de laatste keer!’, zo beëindigt Herman Riethoven triomfantelijk zijn seminaristenbestaan en vervliegt de droom van zijn moeder dat een van haar kinderen zich ‘aan den dienst des Heeren zoude wijden’. Herman is het hoofdpersonage uit de vierdelige romancyclus Een kwart eeuw tusschen de keerkringen (1883), geschreven door de ‘Gepensioneerde Hoofdofficier van het Nederlandsch-Indische leger’ M.T.H. Perelaer. In het voorwoord bij het eerste deel, Naar den equator. Met een voorspel: van pastoor soldaat, zegt de schrijver nadrukkelijk: ‘Ik wil uit veler leven een greep doen, ook hier en daar uit het mijne’. Er zullen dus parallellen zijn tussen Herman en Michel Perelaer.