Een gastcollege dat ik op 20 april 2020 hield voor studenten van de Universiteit van Amsterdam. Ik houd dit college ieder jaar, naar aanleiding van een heel oud artikel van me. Het behandelt de fonologische structuur van het woord, voor in het Nederlands en de Nederlandse dialecten, met een ere plaats voor het dialect van de stad Utrecht. (Bekijk deze video op YouTube) … [Lees meer...] overHet woord in het Utrechts
morfologie
Hekelende agentieve samenstellende afleidingen als nieuwsmeme
Door Henk Wolf Waxinelichthoudergooier. Damschreeuwer. Flatspringer. Gezichthoester. Coronahoester. Het zijn zomaar vijf persoonsbeschrijvingen uit nieuwsberichten van de afgelopen jaren. Ik heb de indruk dat deze persoonsbeschrijvingen van een type zijn dat relatief nieuw is. Meer dan een indruk is het niet, ik heb het niet onderzocht, maar goed, dit is een column, daarin … [Lees meer...] overHekelende agentieve samenstellende afleidingen als nieuwsmeme
De plek van een initiaalwoord in het woordenboek en de veranderende GGD’s
Door Siemon Reker Wanneer is die omslag precies geweest, jaren ‘90 van de vorige eeuw? Ergens in die jaren besloten woordenboekmakers om afkortingen niet meer aan het begin van een letter in een lijstje op te nemen en ze daar op te lossen. Het was even wennen, een woord als KLM opzoeken midden in de K, BV ver in de B en niet meer in een … [Lees meer...] overDe plek van een initiaalwoord in het woordenboek en de veranderende GGD’s
Sterrix & Kruisix
Door Roland de Bonth Michelle van Dijk is een bevlogen docent Nederlands die voortdurend op zoek is naar manieren om jongeren aan het lezen te krijgen en hen daaraan plezier te laten beleven. Recentelijk verscheen van haar een veelbesproken hertaling van Couperus’ roman Van oude mensen. Zij had gemerkt dat de oorspronkelijke taal van Couperus een te grote … [Lees meer...] overSterrix & Kruisix
Een hele goeie navond: de opgebruimde conducteur
Door Siemon Reker Het verhaal van de hoofdconducteur van enkele maanden terug komt zo, eerst even naar een jaar of 30 geleden. Een collega vertelde me enthousiast hoe zijn zoontje hem had verteld dat hij iets juist heel goed had opgebruimd. Opgebruimd? Ja, van het werkwoord opbruimen dat net zo klinkt als opruimen en als je dat als jonge junior nog … [Lees meer...] overEen hele goeie navond: de opgebruimde conducteur
Schel en andere dorado’s
Door Wouter van der Land Van het Zeeuws-Vlaamse stadje Terneuzen weet ik niet veel meer dan dat er een kanaal naartoe leidt, dat ze er de ‘h’ niet uitspreken en de ‘g’ juist als ‘h’: ik eb mien uus hries heverfd. Maar ook dat daar een subtropisch zwembad is met de naam ‘Scheldorado’. Het werd laatst genoemd in een bericht over achterstallig onderhoud. Hoe komt zo’n curieuze … [Lees meer...] overSchel en andere dorado’s
Keukenstafels
Door Henk Wolf Waar het Nederlands één woord keukentafel heeft, heeft het Fries er minimaal twee: keukentafel en keukenstafel. Die twee vormen zijn niet onderling uitwisselbaar. Een keukentafel (zonder tussen-s en met de woordklemtoon op keuken) is een willekeurige tafel die in een keuken staat of die gemaakt is om in een keuken te staan. De Ikea en de Kwantum verkopen … [Lees meer...] overKeukenstafels
Eseleien, Eselinnen, Eslereien
Von Philipp Krämer Belgien ist ein wichtiges Herkunftsland für viele Produkte, zum Beispiel Schokolade, Bier, Eselsmilch. Ja: Eselsmilch. Auf der Suche nach einem Geschenk stolperte ich kürzlich über die Webseite von Anes & Sens, einem Unternehmen im Hennegau direkt an der Sprachgrenze. Dahinter verbirgt sich ein Betrieb von einer Sorte, die es weltweit nur äußerst … [Lees meer...] overEseleien, Eselinnen, Eslereien
Maathouden versus orde houden
Door Robert Chamalaun Een van mijn favoriete momenten tijdens de spellingles is altijd het moment waarop iets ogenschijnlijk eenvoudigs plots heel wat ingewikkelder blijkt te zijn. Het vormt meestal een mooi aanknopingspunt om met leerlingen dieper in te gaan op de taal zelf. Spellingregels lijken soms totaal niet logisch en dan is het des te interessanter om te beredeneren … [Lees meer...] overMaathouden versus orde houden
Helje-en-bringservice
Door Henk Wolf Als ik 's morgens naar het werk rij, hoor ik voor de radio vaak een reclame van een bedrijf met een "helje-en-bringservice". Dat is Fries voor 'haal-en-brengservice', maar wel opvallend Fries. Het Nederlands heeft één type regelmatige werkwoorden, het Fries heeft er twee. Je hebt werkwoorden met een woordenboekvorm (onbepaalde wijs, infinitief, hele werkwoord) op … [Lees meer...] overHelje-en-bringservice
Ciaciao
Van de week klaagde iemand in een reactiepaneel op dit blog dat de geesteswetenschappen zo weinig ontdekken, maar die klacht is ongegrond, er worden aan de lopende band dingen ontdekt, in ieder geval door mij. Let op! De ontdekking van de week: het Nederlands lijkt op het Ilokano. Het begon van de week op Twitter met iemand die zich erover verbaasde dat hij zo vaak doei doei … [Lees meer...] overCiaciao
Die vragenlijst met van die onzinwoorden
Door Marijke De Belder Twee weken geleden vulde u misschien een vragenlijst met onzinwoorden in op Taalpost. In deze tekst krijgt u daarbij een kijkje achter de schermen. Wat heb ik getest en waarom, hoe is het verlopen en wat zijn de resultaten? U vindt het hieronder. In 1989 observeerde Mieke Trommelen dat de stam van een ongeleed Nederlands werkwoord uit slechts één … [Lees meer...] overDie vragenlijst met van die onzinwoorden
Een neem-meepakket voor een meeneemprijs
Door Henk Wolf In het Nederlands kun je twee of meer woorden combineren tot een samengesteld woord of samenstelling. Als je daarbij een werkwoord gebruikt en dat is niet het laatste woord van de samenstelling, dan moet je de stam van dat werkwoord gebruiken. Voorbeelden zijn: drijven + sijsje = drijfsijsjelopen + rek = looprekzweven + vliegen = zweefvliegen Wil je iets … [Lees meer...] overEen neem-meepakket voor een meeneemprijs
De checkout en het uitchecken
door Henk Wolf Een poosje geleden zat ik in een hotel in Duitsland. Zoals alle hotels had ook dit hotel een tijdstip vastgesteld waarop de gasten op hun laatste dag aan hun verplichtingen moesten hebben voldaan (sleutel inleveren, afrekenen etcetera). Al die verplichtingen heetten volgens het informatieboekje de Checkout en het bijbehorende werkwoord was auschecken. Dat … [Lees meer...] overDe checkout en het uitchecken
400 Jaar Geleden: ik zijn
Door Ton Goeman Een oostelijke dialect-onderstroom in de schrijftaal van de landsadvocaat:de ick-vorm van het werkwoord “zijn” in de bescheiden van Oldenbarnevelt Op 13 mei 1619, vier eeuwen geleden, werd Van Oldenbarnevelt na een zeer dubieus proces in Den Haag onthoofd wegens landverraad en majesteitschennis. De procesgang was zelfs voor die tijd al dubieus; en … [Lees meer...] over400 Jaar Geleden: ik zijn
Leidt schoolvorming in de taalwetenschap nergens toe?
Door Marc van Oostendorp Martin Haspelmath is een van de interessantste taalwetenschappers van dit moment en bovendien een blogger, onder andere vanwege zijn volstrekte eerlijkheid en onafhankelijkheid. Hij vertelt hoe hij denkt dat de zaken in elkaar zitten, los van wat zijn gesprekspartners er eventueel van vinden. Dat is misschien wel de belangrijkste kwaliteit van een … [Lees meer...] overLeidt schoolvorming in de taalwetenschap nergens toe?
Schuddelen
Door Richard Kroes Mijn dochter heeft gevoel voor taal. Ja duh… elk kind tussen pakweg nul en negen heeft gevoel voor taal, dat is namelijk de periode dat je het leren moet. Maar toch: zo af en toe hoor je dingen waar je bij denkt: Pardon? Wát? Hoes dit mogelijk? Iedereen kent de fase waarin kinderen grammaticaal correct hun moedertaal gaan spreken, zelfs als dat onterecht … [Lees meer...] overSchuddelen
Nieuwe editie van The Morphology of Dutch
Door Geert Booij Engelstalige boeken over het Nederlands zijn essentieel om het mogelijk te maken dat het Nederlands een (belangrijke) rol speelt in het internationaal taalwetenschappelijk onderzoek. Een mooi voorbeeld hiervan is de reeks boeken over The Syntax of Dutch. Ook het Taalportaal over het Nederlands is Engelstalig. In deze rij hoort ook The Morphology of Dutch … [Lees meer...] overNieuwe editie van The Morphology of Dutch
Rotterdamisering en spinraggisering: de Binnenhofse voorliefde voor een achtervoegsel
Door Siemon Reker In het debat over de evaluatie van de Politiewet 2012 (vorig jaar op de toepasselijke datum 12-12), gebruikte Roelof Bisschop (SGP) een term die niet eerder in de Handelingen stond opgenomen en die hij daarom toelichtte: “Ergens lezen we iets over Rotterdamisering van de politie. Dat is dat politiemensen op het platteland zich opgeslokt voelen en zich … [Lees meer...] overRotterdamisering en spinraggisering: de Binnenhofse voorliefde voor een achtervoegsel
Het meisjemeisje was thuisthuis
Door Henk Wolf Afgelopen week was ik bij een lezing van Maximilian Frankowsky, die onderzoek doet naar woorden zoals meisjemeisje. Een meisjemeisje is een meisje, maar geen meisje dat in bomen klimt en met raceautootjes speelt. Ze speelt liever prinses en draagt graag jurkjes. Ik ken woorden zoals meisjemeisje nog maar een paar jaar en ze bestaan ook nog niet zo lang. Wel … [Lees meer...] overHet meisjemeisje was thuisthuis
Als je voltooide deelwoorden te kort zijn
Door Henk Wolf Friezen zijn ongelukkig met hun voltooide deelwoorden. Voor hun gevoel zijn die te kort en kun je er daardoor te weinig mee doen. Het is dan ook geen wonder dat die Friese voltooide deelwoorden stilletjes iets langer worden. Korte voltooide deelwoorden Nederlandse voltooide deelwoorden zijn lang. Ze bestaan in de regel uit een stam waar iets voor en iets … [Lees meer...] overAls je voltooide deelwoorden te kort zijn
Herherhalingen
Door Marc van Oostendorp Wat is gemakkelijker dan iets twee keer zeggen? Ja, wat is er gemakkelijker? Jan Renkema heeft al een tijdje een serie op Neerlandistiek over nultaal, de manier waarop we in taal de mogelijkheden inzetten om iets niet te zeggen. Wanneer hij klaar is, hoop ik dat hij met een serie begint over herhalingen en herhalingen van herhalingen, herherhalingen en … [Lees meer...] overHerherhalingen
Ik kunnen niet, meester!
Door Roland de Bonth In de Nederlandse literatuur neemt humor een belangrijke plaats in. Om deze bewering te staven, stelde uitgeverij Novella in 1991 een bloemlezing samen met humoristische verhalen van (vooraanstaande) Nederlandse auteurs. Zo treffen we er stukken in aan van onder anderen Rudy Kousbroek, Simon Carmiggelt, Bob den Uyl, Maarten Biesheuvel, Gerrit Komrij, Remco … [Lees meer...] overIk kunnen niet, meester!
Koperaasje en alkolist
Door Henk Wolf Aan het einde van de negentiende eeuw richtten boeren in Nederland op veel plaatsen coöperatieve zuivelfabrieken op. Tot ver in de twintigste eeuw hadden veel mensen op het platteland direct of indirect met zulke fabrieken te maken. Mijn grootouders hadden het er vaak over en zij spraken daarbij steevast van de koperaasje. Nog steeds wordt de grote zuivelfabriek … [Lees meer...] overKoperaasje en alkolist
woord?woord (6/6)
Nultaal (13) Door Jan Renkema Zonder nul is er geen wiskunde. Zonder niets is er geen communicatie. Want niets in taal is niet niets, maar iets. In deze serie een verkenning van onder meer: de stilte, de spatie, de betekenis van de punt, wat er gebeurt tussen ‘navel’ en ‘truitje’, het inhoudsloze gesprek, ‘Dat hebt u mij niet horen zeggen,‘E 621’ op een verpakking en verbale … [Lees meer...] overwoord?woord (6/6)