Tag: middeleeuwen

door Viorica Van der Roest

August Hoffmann von Fallersleben was, zoals ik in de vorige aflevering vertelde, door Jacob Grimm enthousiast gemaakt voor Middelnederlandse literatuur. In 1821 bezocht hij, net 23 geworden, in het kader van zijn zoektocht naar middeleeuwse handschriften de stadsbibliotheek in Trier. Daar trof hij in een oude boekband twee halve bladen van een 13e-eeuws handschrift aan, waarin sprake was van een held die Partonopeus heette. Deze held was bekend uit de Oudfranse en de Middelhoogduitse literatuur: rond 1180 was de roman Partonopeus de Blois ontstaan in Frankrijk, en rond 1275 had Konrad von Würzburg deze in het Duits vertaald als Partonopier und Meliur. Dat er ook een Middelnederlandse versie van het verhaal was geweest, kon door 18e- en 19e-eeuwse onderzoekers tot dan toe alleen opgemaakt worden uit verwijzingen in enkele andere Middelnederlandse teksten, maar die waren voor de meesten in 1821 al net zo onbekend en ontoegankelijk als de Parthonopeus.

door Viorica Van der Roest

De waarde van de Middeleeuwen als tijdvak of – bijvoorbeeld – van middeleeuwse literatuur werd niet meteen al ingezien nadat die periode verstreken was. Van de Renaissance tot ver in de 18e eeuw werd er juist neergekeken op de voortbrengselen van de middeleeuwse cultuur. Alleen al de naam ‘Middeleeuwen’, tijdens de Renaissance bedacht door humanisten, geeft aan dat er niet veel belang aan werd gehecht: het was volgens de geleerde heren niet meer dan een overgangsperiode tussen de glorieuze Oudheid en hun eigen tijd. Een enkeling bestudeerde weleens een tekst uit de Middeleeuwen, maar dat was dan vooral om historische gegevens op te sporen. Middeleeuwse boeken werden, zoals ik eerder beschreef, op grote schaal in stukken gesneden om als versteviging te dienen voor nieuwe boekbanden.

Alleen wat fragmenten bewaren?

Soms was er iemand die wel belangstelling had voor de middeleeuwse geschriften, bijvoorbeeld Balthazar Huydecoper (1695-1778), die in 1772 de Rijmkroniek van Melis Stoke uitgaf. Hij was weliswaar niet bijster geïnteresseerd in de letterkundige waarde van middeleeuwse teksten, maar wel in de taalkundige. Hij verzamelde vele handschriften, bijvoorbeeld met de Walewein, de Ferguut en Floris ende Blancefloer, die hij nauwkeurig bestudeerde, op zoek naar de grammaticale structuur van een gedroomd ‘oer-Nederlands’, die hij in de taal van zijn eigen tijd hoopte te herstellen. Maar voor de verhalen die de verzen vertelden had hij minder belangstelling; in deel II van zijn uitgave van de Rijmkroniek (p. 136) doet hij de voor moderne lezers toch wat schokkende uitspraak:

Door Viorica Van der Roest

Soms begin je aan iets en dan is het maar goed dat je niet weet hoe lang het gaat duren. Als iemand me in 2005, toen ik eraan begon, verteld had dat mijn proefschrift over de Middelnederlandse roman Parthonopeus van Bloys nu, in 2021, nog niet af zou zijn, was ik er vast nooit aan begonnen. Extern promoveren – het leek zo’n goed idee. Ik verwachtte wel dat het niet makkelijk zou zijn om een groot project uit te voeren naast werk en andere activititeiten, en dat ik er een aantal jaren voor zou moeten uittrekken. Maar wat ik inmiddels geleerd heb, is dat een proefschrift niet te vergelijken is met de meeste andere dingen die je naast je gewone baan doet en die je na een onderbreking altijd weer zo kunt oppakken. Met een breed wetenschappelijk onderzoek werkt dat niet goed: je kunt helemaal ‘in’ je onderwerp zitten en alles prima overzien, dan een paar maanden ertussenuit zijn, en wanneer je vervolgens weer achter je bureau zit met allerlei papieren vol aantekeningen en halve paragrafen, lijkt het net alsof je naar het werk van een ander zit te kijken. En moet je je dus iedere keer opnieuw inlezen en inwerken voordat je weer verder kunt.