Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek
Door Jan Uyttendaele
Naar aanleiding van het verschijnen van de herziene ‘Canon van de Nederlandse literatuur’ door de Koninklijke Academie voor Nederlandse Taal en Letteren heb ik een aantal leermiddelen bij Middelnederlandse canonteksten samengesteld.
Lees verder >>Reinhart Fuchs als het achterdoek van Van den vos Reynaerde
Door Jan de Putter
Onvermijdelijk geraakt het werk van richtinggevende onderzoekers op een gegeven moment uit de mode. Na hun pensionering of dood worden hun bevindingen eerst verouderd genoemd, daarna als achterhaald bestempeld en ten slotte vergeten. Dat is het lot van het werk van de grote Reynaertonderzoeker J.W. Muller. Zijn werk getuigt echter van zo’n grote kennis van de stof, dat het altijd de moeite loont, na te gaan wat de oude meester erover schreef.
Lees verder >>Het verblijf – dag 74
STEUN ONS IN DE VERBLIJFSKOSTEN
Veerle Fraeters is hoogleraar Middelnederlandse letterkunde in Antwerpen. Hadewijch was een dertiende-eeuwse dichteres van mystische liederen.
Presentatie, format, productie, vogels en muziek: Michiel van de Weerthof. Het verblijf wordt mede mogelijk gemaakt door de Nederlandse Taalunie.
Jacob van Maerlant en Chrétien li gois
Door Dirk Schoenaers
Rond 1317-1328 droeg een anonieme dichter een Franstalige bewerking van Ovidius’ Metamorfosen op aan Johanna van Bourgondië, koningin van Frankrijk. De auteur liet uitschijnen dat hij in deze Ovide moralisé een oudere Franse vertaling van het Philomenaverhaal had verwerkt. Op het einde van die me too-geschiedenis avant-la-lettre veranderden Philomena, haar zus Procne en aanrander Tereus, de koning van Thracië in een nachtegaal, een zwaluw en een hop.
Lees verder >>
Door Marc van Oostendorp
Aan het begin van zijn vertaling van Reynaert de Vos geeft Ard Posthuma meteen zijn visitekaartje af ‘Willem, die Madocke schreef, / en er lang voor wakker bleef / hem zat dwars dat er op heden / van Reynaerts wederwaardigheden / in onze taal geen boek bestond’. Zijn taal is een tikkeltje archaïsch (‘op heden’ / ‘wederwaardigheden’), maar zonder dat het stoort, en soepel genoeg om in een middag door te lezen.
Oorspronkelijk verscheen de vertaling in 2008; de Groningse uitgever Kleine Uil heeft hem nu opnieuw uitgegeven, voor zover ik kan nagaan ongewijzigd, en met ook bijvoorbeeld een ongewijzigd voorwoord. In dat voorwoord zet Posthuma zeg af tegen de hertaling van Ernst van Alphen, die rijmen gebruikte als ‘slagzwaard’ / ‘gedagvaard’, ‘schandstuk’ / tand stuk’ of ‘bloot stond’ / ‘schootwond’. “Zelf heb ik een dergelijke taalacrobatiek gepoogd te vermijden”, schrijft Posthuma.
Lees verder >>Het verblijf – dag 28
STEUN ONS IN DE VERBLIJFSKOSTEN
Vandaag: Johan Oosterman leest ‘Refereyn’ van Anna Bijns.Johan Oosterman is hoogleraar Oudere Nederlandse Letterkunde in Nijmegen. Anna Bijns (1493-1575) was een Antwerps dichteres die onder andere bekend staat om haar felle verdediging van het katholieke geloof tegen de protestantse ketters.
Presentatie, format, productie en muziek: Michiel van de Weerthof. Het verblijf wordt mede mogelijk gemaakt door de Nederlandse Taalunie.
Het leven van de ‘gewone’ vrouw of man in de middeleeuwen is vaak lastig te achterhalen. Zij waren niet degene die historische bronnen achter lieten of over wie veel geschreven werd. Historisch-taalkundige Peter-Alexander Kerkhof heeft desalniettemin een manier gevonden om een venster te openen op het dorpsleven van Wouw in de veertiende eeuw. Hoe doet hij dat? En wat doet een historisch-taalkundige precies?
Wie zijn de leden van de KANTL en waarmee houden zij zich tijdens hun quarantaine bezig? Frank Willaert wordt elke dag weer pijnlijk herinnerd aan afspraken en plannen die intussen zijn geannuleerd. De middeleeuwers hadden hem nochtans verwittigd…
Door Johan H. Winkelman
Rond 1500 vond er, aldus Herman Pleij in zijn recente boek Oefeningen in genot. Lust en liefde in de Middeleeuwen, een seksuele revolutie plaats. De toenmalige poëten, de rederijkers, schiepen ‘een moderne literatuur die genotvolle seks ronduit verheerlijkte.’ Vóór die tijd was er al op seks gebied wel wat te beleven, maar toen waren het lachwekkende boeren die luidruchtig hun platvloerse liefde aanhingen. En wat te denken van de schavuit Reynaert de Vos, die de vrouw van de wolf verkrachtte, terwijl ze bekneld zat en zich, als ze dat al had gewild, niet kon verweren. Maar ja, zo iets gebeurde nu eenmaal in de dierenwereld…
Lees verder >>Verhalen uit de Decamerone (10)
Door Frank Willaert
Niet alle verhalen in de Decamerone gaan over sluwe kooplieden, doortrapte dienaren, overspelige echtgenoten en geile geestelijken. Op de tiende dag laat Boccaccio zijn jongelui verhalen vertellen over menselijke grootmoedigheid. Zoals die bijvoorbeeld te vinden was bij een wijze koning van Spanje.
Door Frank Willaert
Hoe het zonderlinge hoofddeksel van een abdis tot vrijheid en blijheid leidde in een nochtans om zijn godsvrucht bekend staand klooster.
Verhalen uit de Decamerone (8)
Door Frank Willaert
Op de achtste dag laat Boccaccio zijn jongelui verhalen vertellen over mannen die vrouwen, en vrouwen die mannen een loer draaien. In dit verhaal is het een Duitser die zich gehaaider toont dan zijn inhalige Milanese minnares.
Door Frank Willaert
Op de zesde dag vertellen de Florentijnse vrienden elkaar verhalen over lieden die zich dankzij een slimme of geestige opmerking uit een benarde toestand wisten te redden. Zoals de Venetiaanse kok Chichibio, die zijn meester had wijsgemaakt, dat kraanvogels slechts één poot hebben.
De kracht van het woord (5)
Door Martine Veldhuizen
Wie was de laatmiddeleeuwse kluizenaar Berta Jacobs, of ‘Suster Bertken’? Vanuit haar kluis in de Utrechtse Buurkerk schreef ze de mooiste teksten. Handgeschreven bronnen uit Het Utrechts Archief tonen aan dat ze toen een beroemdheid was.
De kracht van het woord (4)
Door Martine Veldhuizen
Er zijn veel goede doelen die geld van je willen. Hoe overtuigen zij je om te doneren? Studenten aan de Universiteit Utrecht bieden vier inzichten.
Verhalen uit de Decamerone. Vierde dag
Door Frank Willaert
Op de vierde dag vertellen de Florentijnse jongeren elkaar verhalen over liefdes die een tragisch einde kennen. Zo ook het wrede verhaal van “le cœur mangé”, het opgegeten hart, dat vanuit het zuiden van Frankrijk over heel West-Europa, ook in het Nederlands, werd verspreid.
Door Eline van Onzenoort
Ferguut vollec danen voer,
Want sine herte hem sere swoer
Dat hi sijn lief hadde verloren;
Hi hads pine ende groten toren. (vs. 2593-2596)
[Vertaling: Ferguut ging daar snel vandaan, want hij had erg veel hartzeer omdat hij zijn geliefde had verloren; het deed hem veel verdriet.]
Lees verder >>De kracht van het woord (3)
Een ijzeren staaf door je tong – dat was een laatmiddeleeuwse straf voor hele zware spreekmisdaden. In Museum de Gevangenpoort zie je verschillende historische straffen voor schelden en beledigen, blasfemeren en meineed plegen. De beroemdste gevangene Cornelis de Witt, vlak voor hij bruut is vermoord, veroordeeld voor meineed.
Verhalen uit de Decamerone. Dag 3
Door Frank Willaert
Een slimme palfrenier werkt zich in nesten, maar weet in extremis de hopeloze situatie recht te zetten.
De kracht van het woord (1)
Door Martine Veldhuizen
Stap in een wereld vol licht, kleur en boeiende verhalen: het middeleeuwse handgeschreven boek. In de tentoonstelling ‘Magische miniaturen’ van Museum Catharijneconvent vind je prachtige voorbeelden van middeleeuwse ridderromans, gebeden-, biologie- en geschiedenisboeken.
Door Frank Willaert
De Antwerpse hoogleraar letterkunde leest de komende tien dagen iedere dag een verhaal voor uit Decamerone. Vandaag: hoe je met een goed verhaal toch je slag kan thuishalen.
In dit educatieve filmpje, leggen taalwetenschappers Peter-Alexander Kerkhof (Universiteit Leiden) en Laura Bruno (Universiteit Gent) uit hoe mensen in de Middeleeuwen zeiden dat ze ziek waren. In de Nederlandse taal zit namelijk veel waardevolle informatie verborgen over hoe mensen in het verleden uitdrukking gaven aan hun alledaagse ervaringen. In deze uitleg komt 1200 jaar Nederlands taalverleden aan bod.
Dit filmpje is geïnspireerd door de oproep van Marc van Oostendorp om in deze tijden van quarantaine en thuisisolatie (maart 2020) collegemateriaal en lesmateriaal vrij toegankelijk online beschikbaar te maken.
Recente reacties