Het Antwerps liedboek van 1544 bevat een kostbare schat van niet minder dan 221 liederen van allerlei slag: historieliederen, liefdesliederen, ballades, dansliederen, zotte liederen, wachtersliederen enzovoort. Het liedboek zelf bevat enkel teksten, geen muziek, maar omdat de beginverzen vaak gebruikt werden als wijsaanduidingen in andere verzamelingen van meestal religieuze … [Lees meer...] overAntwerps Liedboek 42 Een oudt liedeken
middeleeuwen
De krommende kracht van het perkament
De makers van een middeleeuws perkamenten manuscript hebben moeten strijden met het perkament dat krult. Om een hanteerbaar manuscript te verkrijgen moet het manuscriptblok plat zijn. Het perkamenten blad krult naar de haarzijde: haarzijde ) vleeszijde. Een huid is aan de vleeszijde open om voedingsstoffen toe te laten tot de huid. Naar de haarzijde is de huid steeds meer … [Lees meer...] overDe krommende kracht van het perkament
Lanceloet en het hert met de witte voet
Lanceloet en het hert met de witte voet vind ik een van de tofste ridderromans. Vooral ook omdat het een kort verhaal is. Qua queeste zijn er uiteraard langere en dus betere verhalen te vinden, maar die vervelen mij op een gegeven moment. Lanceloet en het hert met de witte voet is lekker compact, en alles zit erin. Zelfs die arrogante Keye. Kortom, iedereen zou het moeten … [Lees meer...] overLanceloet en het hert met de witte voet
14-15 maart 2024: Congres Schelderegio
Naar aanleiding van de zevenhonderdste verjaardag van het Verdrag van Parijs van 1323 besteedt Project 1323 van het KZGW en UCR met wetenschappelijke en publiekshistorische evenementen aandacht aan de ontwikkeling van de Schelderegio in de middeleeuwen. Na eeuwenlange conflicten die de graven van Holland, Henegouwen en Vlaanderen met elkaar uitvochten werden de grenzen tussen … [Lees meer...] over14-15 maart 2024: Congres Schelderegio
19 april 2024: Tiele-dag ‘Boek, bid en bewonder’
Op deze Tiele-dag maken we een reis van laatmiddeleeuwse, Middelnederlandse en Latijnse psalters tot negentiende-eeuwse Nederlandse geschiedschrijving voor een Japans publiek. Op deze reis ontmoeten we niet alleen de boeken zelf, maar ook de uitgevers, vertalers, lezers en gebruikers. En zoals het bij reizen gaat, speelt de taal (Nederlands, Latijn, Japans) een cruciale rol. … [Lees meer...] over19 april 2024: Tiele-dag ‘Boek, bid en bewonder’
Reynaert in het onderwijs
In 2023 was de stad Sint-Niklaas voorzitter van het Intergemeentelijk Project (IGP) Land van Reynaert, een samenwerkingsverband tussen gemeenten uit het Waasland, Lochristi, Destelbergen en het Zeeuws-Vlaamse Hulst. In het kader van dit voorzitterschap ontwikkelde het Reynaertgenootschap (met middelen van het IGP) een brochure vol lestips voor leerkrachten uit het … [Lees meer...] overReynaert in het onderwijs
Reynaert de Vos in het Latijn
Op twaalf mei, tijdens het afscheidscollege van Frits van Oostrom, vroeg ik me af of de beide zeventiende-eeuwse volksboeken met Reynaerts historie en de Middeleeuws-latijnse vertaling van Van den vos Reynaerde al op het internet te vinden waren. Nee dus. Inmiddels staan ze alle drie op de site van de opleiding Nederlands in Leiden. Zij bevinden zich in de periferie van de … [Lees meer...] overReynaert de Vos in het Latijn
22-25 december 2023: Kerst met Reynaert in Alkmaar
Rondom kerst 2023 vindt in Fabrique Unique te Alkmaar een live-hoorspel plaats van hét meesterwerk uit de Middelnederlandse letterkunde: Reynaert de Vos. Sinds Frits van Oostrom zijn magnum opus over dit satirische 13e eeuwse dierdicht voltooide staat het weer volop in de belangstelling, en met reden. In een compleet nieuwe rijmende bewerking van Herman Link slepen hij en zijn … [Lees meer...] over22-25 december 2023: Kerst met Reynaert in Alkmaar
De positionering van de transfiguratie in de Heliand
In een eerdere bijdrage (Waar werd de Heliand geschreven?) hebben we gezien dat er aanwijzingen zijn dat de dichter van de Heliand voor zijn werk uit verschillende bronnen heeft geput. Waarschijnlijk het belangrijkste document dat daartoe behoort, is het Latijnse diatessaron dat samen met andere documenten in de Codex Fuldensis is opgenomen. Dit manuscript, dat zich in het … [Lees meer...] overDe positionering van de transfiguratie in de Heliand
Het evangelie van de Heliand (7): het symbool van de voetwassing
In de vorige bijdragen hebben we laten zien hoe treffend de dichter van de Heliand essentiële punten uit de evangeliën kan verduidelijken, zoals onvoorwaardelijke vergeving en verlossing, en liefde, ook voor mensen die niet tot je vriendenkring behoorden. Het zijn kernpunten van het evangelie en de dichter is in staat deze over te brengen naar de wereld van de Saksische … [Lees meer...] overHet evangelie van de Heliand (7): het symbool van de voetwassing
Het leven van een vrije Friese vrouw in de middeleeuwen
Hoe seach it libben fan in frije Fryske frou der út yn de midsiuwen? As ûnderdiel fan syn promoasjetrajekt hat dr. Marvin Wiegand in podcast yn trije dielen makke oer dit ûnderwerp, mei gastoptredens fan dr. Oebele Vries en dr. Han Nijdam. Marvin Wiegand promovearre yn oktober oan de Vrije Universiteit op syn proefskrift The Reception of Learned Law in Fourteenth- and … [Lees meer...] overHet leven van een vrije Friese vrouw in de middeleeuwen
Van Oostroms Reynaert
Vorige maand in Tunesië las ik het nieuwe boek van Frits van Oostrom, De Reynaert. Leven met een middeleeuws meesterwerk. En wat was het een leuk boek! Dat komt vanzelfsprekend in de eerste plaats doordat de sluwe vos een tijdloos personage is. Geen leuk personage natuurlijk, net als Tom Ripley, Richard III of Patrick Bateman. Als vos is de titelheld immers een … [Lees meer...] overVan Oostroms Reynaert
21 november 2023: Voordracht De Rijmbijbel van Jacob van Maerlant
voordracht door Bram CaersOpenbare Bibliotheek Brugge19.30 - 20.30 uur Jacob van Maerlant was een Vlaams dichter uit de dertiende eeuw en een van de belangrijkste Middelnederlandse auteurs. In december 2022 kocht de Openbare Bibliotheek Brugge een vroeg 14de-eeuws fragment van Maerlants Rijmbijbel aan. Deze bijzondere aanwinst kan je op dinsdagavond 21 november bewonderen … [Lees meer...] over21 november 2023: Voordracht De Rijmbijbel van Jacob van Maerlant
Het evangelie van de Heliand (6): botsende werelden
We begonnen deze serie bijdragen over de Heliand met de vraag hoe de dichter van dit werk in staat kon zijn om na een jaren durende gewelddadige kerstening door Karel de Grote het nieuwe, christelijke geloof meer aanschouwelijk te maken voor de Saksische bevolking, een geloof dat immers sterk verschilde van de religie die de Saksen kenden. De dichter kon dit bereiken door zijn … [Lees meer...] overHet evangelie van de Heliand (6): botsende werelden
Het evangelie van de Heliand (5): vergeving en verlossing
Wie niet het rechte pad bewandelt in zijn leven kan volgens de dichter van de Heliand een tocht naar de hel voorkomen door een andere, goede levenswijze na te streven, waarmee hij verlossing krijgt en naar de hemelweide kan gaan. De goede manier van leven baseert de dichter op de evangeliën van het Nieuwe Testament, maar het is duidelijk dat deze wordt ingevuld met gedragingen … [Lees meer...] overHet evangelie van de Heliand (5): vergeving en verlossing
Het evangelie van de Heliand (4): bovennatuurlijke entiteiten
De Heliand is gebaseerd op de vier evangeliën van het Nieuwe Testament (NT). Het is daarom interessant om na te gaan in hoeverre de dichter zich heeft gebaseerd op dit deel van de Bijbel bij het vullen van de driedelige locatie hemelweide-middelgaard-hel met bovennatuurlijke entiteiten, én daarbij vast te stellen welke elementen uit de Oudgermaanse mythologie door hem zijn … [Lees meer...] overHet evangelie van de Heliand (4): bovennatuurlijke entiteiten
Het evangelie van de Heliand (3): hemel, aarde en hel
In de vorige bijdrage over het evangelie van de Heliand werd met fragmenten getoond hoe de dichter van dit werk door middel van een uitgebreide inculturatiestrategie de teksten uit de vier evangeliën aanschouwelijk heeft weten te maken voor zijn negende-eeuwse doelgroep, de leken-elite of krijgsadel. Deze derde bijdrage heeft hemel, aarde en hel als thema. Hoe heeft de dichter … [Lees meer...] overHet evangelie van de Heliand (3): hemel, aarde en hel
Promoasje: Aldfrysk en geleard rjocht yn 15de iuwsk Fryslân
Histoarikus Marvin Wiegand ferdigenet syn proefskrift The Reception of Learned Law in Fourteenth- and Fifteenth-Century Frisia op tiisdeitemiddei 17 oktober 2023 oan de Vrije Universiteit Amsterdam. De begelieding fan it promoasjetrajekt wie yn hannen fan promotor prof. mr. Jan Hallebeek (Vrije Universiteit) en de ko-promotors dr. Han Nijdam (Fryske Akademy) en prof. dr. mr. … [Lees meer...] overPromoasje: Aldfrysk en geleard rjocht yn 15de iuwsk Fryslân
Het evangelie van de Heliand (2): inculturatie en literaire vorm
In de vorige bijdrage werd kort de ontstaansgeschiedenis van de Oudsaksische Heliand verteld. Dat riep de vraag op hoe we de aard van dit werk kunnen rijmen met de gewelddadige wijze waarop Karel de Grote het christelijk geloof aan de Saksen dacht op te kunnen dringen. De dichter kon een succesvolle evangelieharmonie maken door onder meer gebruik te maken van inculturatie, het … [Lees meer...] overHet evangelie van de Heliand (2): inculturatie en literaire vorm
Het evangelie van de Heliand (1): het ontstaan
Aan het begin van de negende eeuw werd een groot Oudsaksisch geschrift voltooid dat twaalf eeuwen later internationaal nog steeds volop in de belangstelling staat. We zullen nooit te weten komen of de dichter van de tekst dit verwacht had, maar het niet zo waarschijnlijk dat hij deze naar het lijkt onsterfelijke roem heeft nagestreefd. Zijn doel was om de boodschap van Jezus … [Lees meer...] overHet evangelie van de Heliand (1): het ontstaan
Taallânskip en taalferoaring yn it kleaster Thabor
Dy’t oan ‘e lette Fryske midsiuwen tinkt, sil tinke oan in lânskip dat skaaimerke waard troch in grut tal kleasters. Goed sechtich hawwe dat der west, dy’t yn ‘e rin fan ‘e sechtjinde iuw harren delgong seagen nei oanlieding fan ‘e reformaasje. Ien fan de ferneamdste en rykste kleasters fan Fryslân wie Thabor, dat tusken 1406-1580 bestie yn Tirns (deunby Snits). In soad minsken … [Lees meer...] overTaallânskip en taalferoaring yn it kleaster Thabor
17 oktober: lêzingen oer de Richthofenkolleksje
Op 17 oktober is der wer in jûn foar de Freonen fan Tresoar. Ek gasten binne fan herte wolkom.It ûndersyk fan Richthofen-Fellow Laura Bruno by Tresoar rjochtet him op 6 fan de 10 hânskriften út de Richthofenkolleksje. Wrâldwiid de grutste samling fan Aldfryske rjochtshânskriften. De Richthofenkolleksje is yn 2022 tafoege oan it Nederlânske ‘Memory of the World’ … [Lees meer...] over17 oktober: lêzingen oer de Richthofenkolleksje
Uniek venster op taalkundige situatie van de Ommelanden
Onderzoek naar de Richthofenkolleksje (tien middeleeuwse rechtshandschriften, de collectie is eind vorig jaar opgenomen in het Nederlandse Unesco ‘Memory of the World’-register) is tot nu toe vaak gefocust geweest op de Oudfriese handschriften (R 1-6). De Middelnederduitse handschriften zijn minder vaak bestudeerd. Dit is opvallend, want de Richthofenkolleksje bevat zowel … [Lees meer...] overUniek venster op taalkundige situatie van de Ommelanden
1 december 2023: Reynaertcolloquium Metamorfosen van een politieke vos
Op vrijdag 1 december 2023 (van 10.30 tot 17 uur – onthaal vanaf 10 uur) organiseren het Reynaertgenootschap en het ISLN (Instituut voor de studie van de letterkunde in de Nederlanden) / faculteit Letteren en Wijsbegeerte van de Universiteit Antwerpen een internationaal Reynaertcolloquium met medewerking van o.a. het ANV, Liberas, het Letterenhuis, de Erfgoedcel Waasland, de … [Lees meer...] over1 december 2023: Reynaertcolloquium Metamorfosen van een politieke vos
Comen en commen in de Reynaert
In een interessant artikel over het rijm in Vanden vos Reynaerde wijst Rik Van Daele in het voorbijgaan op een interessant verschijnsel: de naam Lamfroyt wordt altijd met een o geschreven, behalve als hij in rijmpositie voorkomt: dan is het Lamfreyde. Van Daele bespreekt niet echt waarom er deze variatie is, en waarom de vormen op deze manier verdeeld zijn over de rijmen. Nu … [Lees meer...] overComen en commen in de Reynaert