Door Henk Wolf Ton den Boon schrijft vandaag in Trouw over des kegels. Dat komt voor in een rijmpje van Romke de Jong uit Kubaard. Het stond op een spandoek dat begin deze week werd gebruikt bij een demonstratie in Den Haag van boeren tegen het agrarisch beleid van de Nederlandse regering. Het rijmpje gaat zo: Wij agrariërs zijn des kegelswij zijn het zat met alle … [Lees meer...] overDes kegels
Fries
25 oktober 2019, Leeuwarden: Dag van de Friese taalkunde
Het Taalkundich Wurkferbân van de Fryske Akademy organiseert dit jaar de tiende Dag van de Friese taalkunde. De dag is bedoeld voor iedereen die zich direct of indirect bezig houdt met de taalkunde van het Fries: grammatica, fonetiek/fonologie, naamkunde, lexicologie, sociolinguïstiek, historische taalkunde. In de lezing wordt over wetenschappelijk onderzoek gerapporteerd, … [Lees meer...] over25 oktober 2019, Leeuwarden: Dag van de Friese taalkunde
De Fryske Akademy op in krúspunt
Door Abe de Vries Wittenskiplik ûndersyk nei de Fryske taal, skiednis en kultuer bestiet al ieuwen. Dat begjint by midsieuske skiedskriuwers, ferhuzet nei it hôf fan de Nassaus en de universiteit fan Frjentsjer, fynt ûnderdak by it Frysk Genoatskip, efkes letter ek by it Frysk Selskip, en bedarret úteinlik yn 1938 yn in spesjaal foar dat doel oprjochte Fryske Akademy yn … [Lees meer...] overDe Fryske Akademy op in krúspunt
Helje-en-bringservice
Door Henk Wolf Als ik 's morgens naar het werk rij, hoor ik voor de radio vaak een reclame van een bedrijf met een "helje-en-bringservice". Dat is Fries voor 'haal-en-brengservice', maar wel opvallend Fries. Het Nederlands heeft één type regelmatige werkwoorden, het Fries heeft er twee. Je hebt werkwoorden met een woordenboekvorm (onbepaalde wijs, infinitief, hele werkwoord) op … [Lees meer...] overHelje-en-bringservice
Nederlandse Rijksoverheid tevreden over eigen beleid voor minderheidstalen
Door Henk Wolf De Nederlandse Rijksoverheid heeft zichzelf ertoe verplicht zorg te dragen voor vijf kleine talen: het Fries, Nedersaksisch, Limburgs, Jiddisch en Romanes. Dat is gebeurd door het Europees Handvest voor regionale talen en talen van minderheden te ratificeren. Om de drie jaar onderzoekt een groep deskundigen (juristen, politici, onderzoekers) in opdracht van de … [Lees meer...] overNederlandse Rijksoverheid tevreden over eigen beleid voor minderheidstalen
Hoe(zo) ben je zo dik? Miratieve modaliteit in het Nederlands en Fries
Door Henk Wolf Het vraagwoord hoe komt in zowel het Nederlands als het Fries voor, maar er is een subtiel verschil, dat ik nog nooit beschreven heb gezien. Eerst de overeenkomsten. In beide talen kom je zinnen tegen als de volgende: Hoe ben je zo dik geworden? Hoe bist sa grou wurden? Daarin is hoe dubbelzinnig. Het kan vragen naar de oorzaak en is dan ongeveer … [Lees meer...] overHoe(zo) ben je zo dik? Miratieve modaliteit in het Nederlands en Fries
Waar vind je nog frisisten?
door Goffe Jensma en Henk Wolf Een ijzeren wet in universitair Nederland is dat de grote vissen de kleine eten. Om financieel het hoofd boven water te houden openen Colleges van Bestuur en Faculteitsbesturen aan hun geesteswetenschappelijke faculteiten steeds bredere opleidingen om daarmee steeds omvangrijkere groepen studenten te interesseren. Het visje Fries heeft in deze … [Lees meer...] overWaar vind je nog frisisten?
Welke taalvoorschriften willen we zo langzamerhand weleens kwijt?
Door Henk Wolf In het onderwijzen van taalvoorschriften zit een rare paradox. Aan de ene kant is het nuttig om mensen taalvoorschriften te leren. Als ze die kennen, kunnen ze zich eraan houden en dat heeft een aantal voordelen. Ze worden dan serieuzer genomen en het komt minder vaak voor dat discussies over de vorm van hun taal de aandacht afleiden van de inhoud. Aan de … [Lees meer...] overWelke taalvoorschriften willen we zo langzamerhand weleens kwijt?
Is het Friese woord ‘gebeure’ een hollandisme?
Door Henk Wolf Wie in een Nederlands-Fries woordenboek kijkt of een cursus Fries volgt, die leert dat het Nederlandse gebeuren in het Fries barre zou zijn. Wie dan echter luistert naar het gesproken Fries, ontdekt dat dat barre een zeldzaam woord is, vooral in gebruik bij mensen die een cursus Fries hebben gevolgd. Het woord dat in het gesproken Fries domineert, is gebeure. … [Lees meer...] overIs het Friese woord ‘gebeure’ een hollandisme?
Oproep voor de 10e Dag van de Friese taalkunde (25-10-2019)
10e Dag van de Friese taalkunde / 25-10-2019 Het Taalkundich Wurkferbân van de Fryske Akademy organiseert dit jaar de tiende Dag van de Friese taalkunde. De dag is bedoeld voor iedereen die zich direct of indirect bezig houdt met de taalkunde van het Fries: grammatica, fonetiek/fonologie, naamkunde, lexicologie, sociolinguïstiek, historische taalkunde, … [Lees meer...] overOproep voor de 10e Dag van de Friese taalkunde (25-10-2019)
Heel de toekomst van het Hylpers
Door Marcel Plaatsman Gisteren reisde ik naar Friesland. Het was er het weer voor; Friesland is misschien wel op z’n mooist met het eendenkuikentjesweer van gisteren en vandaag. Het riet langs de plassen is nu nog geel van de winter, maar de velden zijn donkergroen en de vogels jagen er overheen: kieviten, grutto’s, af en toe een kiekendief. Met het dieseltreintje voer ik … [Lees meer...] overHeel de toekomst van het Hylpers
‘Hoofdzaak’ als bijwoord
Door Henk Wolf Vroeger hoorde ik in Friesland vaak het woord hoofdzaak gebruikt worden waar je ook 'hoofdzakelijk' of 'in hoofdzaak' kunt zeggen, als bijwoord dus. Dat gebeurde in elk geval in het Fries en ik vermoed ook in het Nederlands, maar helemaal zeker ben ik daar niet van. Nu lijkt dat gebruik grotendeels verdwenen. Het gaat om het gebruik zoals in de volgende … [Lees meer...] over‘Hoofdzaak’ als bijwoord
De toekomst van de frisistiek in Nederland: een symposium
Het lijkt niet goed te gaan met de frisistiek in Nederland. Die constatering vormt de aanleiding tot het organiseren van een congres over de toekomst van de frisistiek. Wie de frisistiek – de wetenschappelijke studie van de Friese taal- en letterkunde – van nu overziet en vergelijkt met de situatie van zo'n veertig, vijftig jaar geleden, zal zien dat er heel wat is veranderd. … [Lees meer...] overDe toekomst van de frisistiek in Nederland: een symposium
Nieuw rapport biedt een actueel overzicht van de contactvariëteiten in Friesland
De Fryske Akademy heeft in opdracht van de Taalunie een onderzoek uitgevoerd naar de taalkundige positie en het functioneren van de zogenaamde contactvariëteiten Fries – Nederlands in Friesland. Het onderzoek ligt in lijn met het implementatieplan taalvariatie van het Algemeen Secretariaat van de Taalunie. Het beschrijven van taalvariatie is een van de beleidslijnen in dat … [Lees meer...] overNieuw rapport biedt een actueel overzicht van de contactvariëteiten in Friesland
Boekjes lezen werkt het beste
Door Marc van Oostendorp Voorlezen is goed voor de taal van kinderen. Ja, daar staan jullie niet van te kijken! Het is dan ook de minst interessante uitkomst van een onderzoek dat Evelyn Bosma en Elma Blom deze maand publiceerden in het Journal of Child Language. Het werkt waarschijnlijk meestal beter dan zomaar een verhaal vertellen, en dat komt misschien doordat een … [Lees meer...] overBoekjes lezen werkt het beste
July 2019, Oxford: First Oxford Old Frisian Summer School
It is a great pleasure to announce the first Oxford Old Frisian Summer School, taking place in Oxford, St Edmund Hall/Taylor Institution Library from 8th-13th July, organised in close co-operation with the university of Groningen. Special topic: Anglo-Frisian connections. Why a summer school? In Oxford, there is hardly any opportunity to study Old Frisian within the … [Lees meer...] overJuly 2019, Oxford: First Oxford Old Frisian Summer School
‘Dan deed ze het werk van een man’
Moraal, politiek en emancipatie bij Haitskemoei Door Abe de Vries Een niet-geïnterpreteerde tekst uit het verleden is als een onuitgepakt cadeau. Marita Mathijsen Tussen de memorabele vrouwenfiguren in de literatuur in Nederland zou ook makkelijk de Friese Haitskemoei van Waling Dijkstra kunnen staan. Als voorbeeld van emancipatie verschijnt in de Friese literatuur … [Lees meer...] over‘Dan deed ze het werk van een man’
In dit ons land
Door Henk Wolf Het Nederlands is ergens in de twintigste eeuw een grammaticale mogelijkheid kwijtgeraakt. Hieronder wordt die geïllustreerd: "We hebben in dit ons Dichtwerkje, dat reedts voor die tyt afgedrukt was, met de Opdragt deszelfs, onder anderen, hartelyk gewenscht, dat ..." (Johannes van Boskoop, Het in Beginselen verhoogde Nederlandt, 1748) "Hoe zalig is dit myn … [Lees meer...] overIn dit ons land
Over de spellingvrijheid die niet genomen wordt
Door Henk Wolf Marc van Oostendorp schreef zondag een stuk op neerlandistiek.nl waarin ie vertelde dat ie tegen een door de overheid voorgeschreven eenheidsspelling was. Hij zei dat ie zich wat eenzaam voelde op dat standpunt, omdat ie niet geloofde dat anderen het deelden. Ik ben het wel met Marc eens. Om mij hoeft de overheid zich niet te bemoeien met de manier waarop … [Lees meer...] overOver de spellingvrijheid die niet genomen wordt
Het meisje die jarig is en mijn broer, dat een vrolijke prater is
Door Henk Wolf Het meisje is grammaticaal onzijdig en biologisch vrouwelijk. Die twee soorten geslachten vechten steeds om voorrang in de grammatica. Bij de persoonlijke voornaamwoorden wint het vrouwelijke. Van de volgende zinnen is de bovenste verreweg het gewoonst: Het meisje zei dat ze jarig was. Het meisje zei dat het jarig was. Bij de betrekkelijke … [Lees meer...] overHet meisje die jarig is en mijn broer, dat een vrolijke prater is
Als je voltooide deelwoorden te kort zijn
Door Henk Wolf Friezen zijn ongelukkig met hun voltooide deelwoorden. Voor hun gevoel zijn die te kort en kun je er daardoor te weinig mee doen. Het is dan ook geen wonder dat die Friese voltooide deelwoorden stilletjes iets langer worden. Korte voltooide deelwoorden Nederlandse voltooide deelwoorden zijn lang. Ze bestaan in de regel uit een stam waar iets voor en iets … [Lees meer...] overAls je voltooide deelwoorden te kort zijn
Ze vonden haar een eindje verderop liggen
Door Henk Wolf Ze zag [de dode begraven worden]. We horen [de doofstomme beul haar neus breken], Iedereen hoorde [het hard waaien]. Ik vind [het hier stinken]. Hij voelde [een vuist vlak langs zijn oor suizen]. De bovenstaande zinnen laten zien dat de werkwoorden zien, horen, vinden en voelen als lijdend voorwerp een beknopte bijzin kunnen nemen. Dat zijn de stukjes … [Lees meer...] overZe vonden haar een eindje verderop liggen
Distantiëring
Door Henk Wolf Van de week kreeg ik een vraag van een Vlaamse collega over het verschijnsel distantiëring. In het Friese taalwereldje is dat een begrip, maar daarbuiten is het ook bij taalkundigen lang niet altijd bekend. Daarom is het misschien aardig als ik er hier een paar regels aan wijd. Belangryk of wichtich? Als het begrip distantiëring met betrekking tot het … [Lees meer...] overDistantiëring
Knosbien? Knorsbien? Knasbien?
Door Henk Wolf Soms hangt taalkunde van toeval aan elkaar. Zo maakte mijn schoonmoeder tijdens een etentje een opmerking over het vlees in de groentesoep. Daar kon misschien nog een stukje knaster in zitten. Ik begreep uit de context dat ze daarmee een zeentje bedoelde, een stukje kraakbeen, maar ik kende het woord niet. Mijn schoonouders zijn Groningers en gebruiken knaster … [Lees meer...] overKnosbien? Knorsbien? Knasbien?
Ws Haita
Door Henk Wolf Op Facebook zag ik een poosje geleden de hiernaast afgebeelde tekst langskomen. Hij bevat een laat-zestiende-eeuwse Friese versie van het Onze Vader. De tekst lijkt ook voor Friezen erg exotisch, maar wie hem hardop voorleest, merkt dat de verschillen met het Fries van vandaag de dag niet eens zo groot zijn. Onder de tekst staat 'Us Heit neffens de âldst … [Lees meer...] overWs Haita