Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek
De Multatulileescursus (75)
Door Marc van Oostendorp
– Kunnen jullie me zien?
– Ik kan je wel zien, maar niet horen!
– Grappenmaker. Het is twee weken én een eeuwigheid geleden dat we elkaar gezien hebben. Fijn dat we elkaar nu op deze manier kunnen treffen. We zouden nog Multatuli’s brieven uit 1885 en 1886 met elkaar bespreken.
Lees verder >>De Multatulileescursus (74)
Door Marc van Oostendorp
– Hebben jullie het nieuwste nummer van Zacht Lawijd gelezen?
– Ja, wat is dat toch een heerlijk blad. En dan komen ze nu ook nog met een Multatuli-special, met allerlei ver-ruk-ke-lij-ke bijdragen!
Lees verder >>De Multatulileescursus (73)
Door Marc van Oostendorp
– We zijn nu toch wel duidelijk in de laatste jaren van Multatuli aanbeland, de jaren van bitterheid en wrok.
– Hoe bedoel je? Hij schrijft juist af en toe enorm enthousiast en warm. Ik zou juist zeggen: de mildheid is ingetreden! Dat briefje dat hij aan de schrijver Vosmaer schrijft als deze aankondigt met zijn gezin langs te willen komen in Duitsland!
Lees verder >>De Multatulileescursus (72)
Door Marc van Oostendorp
– Als je één conclusie kunt trekken uit het 22e deel van de Volledige Werken: voor iemand die voortdurend klaagde dat hij niet kon schrijven, kon Multatuli behoorlijk goed schrijven.
– Volgens editeur Van den Bergh zou er zelfs ‘bijna een achtste bundel Ideeën te putten zijn uit de mooiste brieven van dit jaar’.
Lees verder >>De Multatulileescursus (71)
– Wat heb je daar?
– De bundel Ik heb niets tegen antisemieten, ik lééf ervan met stukken van Ischa Meijer (1943-1995). Deze week verschenen, omdat Ischa gisteren vijfentwintig jaar dood was. Geredigeerd door Ronit Palache.
– Oké. Maar we gingen vandaag toch de brieven uit de jaren 1882 en 1883 lezen in de Volledige Werken.
Lees verder >>De Multatulileescursus (70)
Door Marc van Oostendorp
– Zeg nu zelf, dit is toch het beste portret dat ooit van Komrij gemaakt is? Het is de eerste tekening in het tweede deel van Woutertje Pieterse bewerkt en in beeld gebracht door Jan Kruis. Komrij had namelijk de inleiding geschreven. We zien hem hier als de chagrijnige negentiende-eeuwse letterheer die hij ook kon zijn.
Lees verder >>De Multatulileescursus (69)
Door Marc van Oostendorp
– Je zou de loopbaan van Multatuli kunnen beschrijven als een helling naar een steeds grotere afkeer van het schrijven.
– Hoe bedoel je dat?
Lees verder >>De Multatulileescursus (68)
Door Marc van Oostendorp
– We zouden nu bijna aan het einde van onze leescursus moeten zijn, toch? Over iets meer dan een maand vieren we de tweehonderdste geboortedag van Multatuli.
– Maar we hebben nog zoveel te lezen! Zelfs als we nu de Volledige Werken snel zouden lezen, haalden we het net niet: er liggen nog vijf delen te wachten. En dat nog even los van alles wat we nog óver Multatuli zouden lezen.
Lees verder >>De Multatulileescursus (67)
– We zijn met dit deel 20 van de Volledige Werken toch wel echt in de periode Hans van den Bergh en Berry Dongelmans beland, die de redactie hadden overgenomen na de dood van Stuiveling.
– Huh?
Lees verder >>De Multatulileescursus (66)
Door Marc van Oostendorp
– Het gekke is: we hebben nu de afgelopen weken twee perioden mee mogen lezen waarin Multatuli door Nederland toerde met ‘;voordrachten’, namelijk in 1878 en 1879. Aantekeningen die hij maakte voor die lezingen zijn de revue gepasseerd, recensies, reacties op recensies, brieven die hij zelf schreef over die ‘voordrachten’, maar ik kan niet zeggen dat ik nu echt een goed beeld heb hoe het was om zo’n voordracht bij te wonen.
Lees verder >>De Multatulileescursus (65)
Door Marc van Oostendorp
– Ik moet toegeven dat ik er in het begin een beetje tegenop zag dat we in deze cursus ook al die delen ‘brieven en documenten’ gingen lezen, maar dat het me tot nu toe alles meevalt.
– Ja, neem nu die brieven uit 1878 die we nu hebben gelezen. Dat is toch weer een hele roman op zich! Ineens krijgen we een inkijkje in de verhouding tussen Mimi en Eduard Douwes Dekker. Want voor het eerst sinds hun huwelijk en eigenlijk sinds hun samenwonen is hij langdurig van huis – op lezingentournee – en schrijft hij warme brieven.
Lees verder >>De Multatulileesclub (64)
Door Marc van Oostendorp
– Als er een prijs was voor de neerlandicus van het jaar 2019, zou die Elsbeth Etty waarschijnlijk niet ontgaan. Twee boeken heeft ze dit jaar gepubliceerd, over Willem Wilmink en over Maarten ’t Hart, daarnaast heeft ze het initiatief genomen voor de Multatuli-leerstoel aan de VU. En dan komt ze op de valreep ook nog met dit boekje, Bedelbrieven voor Multatuli.
Lees verder >>De Multatulileesclub (63)
Door Marc van Oostendorp
– Ja! De jaren tachtig!
– Van de twintigste eeuw.
– De jaren tachtig van de twintigste eeuw. Die spatten je wel tegemoet uit dit boekje Er is niets poëtischer dan de waarheid. Lees verder >>
De Multatulileescursus (62)
– Multatuli had iets met stilstand. Al in Max Havelaar speelt hij ermee dat hij zijn held best een tijdje kan laten hangen om te gaan uitweiden over allerlei andere zaken. In de tweede helft van dit zevende deel van de Ideën, doet hij dat nog wat uitgebreider. Hij blijft de lezer maar plagen met de vraag of Wouter wel ooit in Haarlem zal aankomen en ondertussen gaat die Wouter steeds trager en trager.
Lees verder >>De Multatulileescursus (61)
Door Marc van Oostendorp
– Ik geloof dat ik vandaag voor het eerst moet zeggen: het viel me niet mee. Misschien doordat we nu toch al veertien maanden met Multatuli bezig zijn, maar ik vond het weinig geïnspireerd, de eerste helft van de zevende bundel Ideën.
– Ik denk echt dat het aan jou lag.
Lees verder >>De Multatulileescursus (60)
Door Marc van Oostendorp
– 1877! Het jaar waarin Multatuli eindelijk deel 7 van de de Ideeën voltooide.
– Ja, dat zou je eigenlijk uit de brieven en documenten die we deze keer lazen niet zeggen, dat het getob nu voorbij was. Want dit was een uitermate tobberig jaar.
– Ja, ‘verdrietig’, zoals hij voortdurend noemt. Hij was neerslachtig, misschien door alle voortdurende aanvallen op zijn persoon.
Lees verder >>De Multatulileescursus (59)
Door Marc van Oostendorp
– Een van de zaken die je goed kunt bestuderen aan de hand van de brieven en stukken uit het najaar van 1875 en het jaar 1876, is het verschijnsel polarisering.
– Ik vind juist dat Multatuli in deze periode soms wat mat overkomt.
– Nee, ik bedoel ook niet zijn eigen werk, maar wat anderen over hem schrijven. Je hebt inmiddels zeer fanatieke bewonderaars en minstens even fanatieke haters….
Lees verder >>De Multatulileescursus (58)
Door Marc van Oostendorp
– Ik ben blij dat je ons dit boek over Mina Krüseman hebt laten lezen. Ik had het niet willen missen!
– Nou!
– Ja!
(enthousiaste bijval)
Lees verder >>De Multatulileescursus (57)
Door Marc van Oostendorp
– We zouden deze week nog eens terugkomen op stukken uit 1875, en met name de recensies van Vorstenschool die hier zijn afgedrukt.
– Ja, zoals er indertijd kennelijk in de krant ook allerlei artikels verschenen over dat Multatuli mogelijk de repetities zou bijwonen, en dat hij indertijd de repetities had bijgewoond, en dat de eerste voorstelling misschien in Utrecht zou plaatsvinden, maar misschien ook niet, enzovoort.
Lees verder >>De Multatulileescursus (56)
Door Marc van Oostendorp
– Het gedocumenteerde leven van Multatuli was ook echt nooit saai, hè. Ook in de stukken uit 1875 valt weer veel te smullen.
– Nou, voor mij waren het toch vooral wel héél veel recensies van Vorstenschool, dat in deze periode eindelijk in première ging, met Multatuli’s goede vriendin Mina Krüseman in de hoofdrol van Koningin Louise.
– Maar ondertussen zie je hier de verhouding met die ‘goede vriendin’ binnen een paar maanden tijd volkomen verzuren. En omslaan in ‘vijandschap’.
Lees verder >>De Multatulileescursus (55)
Door Marc van Oostendorp
– Als je Een zaaier van Carel Vosmaer leest, begrijp je wel ongeveer wat Multatuli bedoelde als hij klaagde dat hij niet goed gelezen werd.
– Maar over Vosmaer had hij toch geen klachten? Hij…
– Nee, dat maakt het eigenlijk des te erger. Vosmaer was hem natuurlijk gunstig gezind…
– … hij was denk ik de eerste die een uitgebreidere studie aan zijn werk wijdde?
– … en bovendien was hij inmiddels een persoonlijke vriend. Maar het is allemaal van een zeer laag niveau. Hij komt nauwelijks aan een serieuze analyse toe omdat hij het zo druk heeft met omstandig verklaren hoe geweldig het allemaal is:
Met een enkel woord weet de dichter de fijnste snaren van de ziel te doen trillen, het geheele gemoed in beweging te brengen
– Ja, Een zaaier is meer een reclamebrochure. Zo worden ze tegenwoordig niet meer geschreven, een moderne criticus wil toch niet zo jubelen.
– De uitzondering in onze hedendaagse letteren is misschien Maarten ’t Hart?
Lees verder >>De Multatulileescursus (54)
Door Marc van Oostendorp
– We hebben vandaag de brieven en documenten uit het najaar van 1874 gelezen. Het is fijn dat de DBNL de editie van Stuiveling online heeft gezet, maar hij doet toch vooral ook voelen hoe fijn het zou zijn als er een nieuwe digitale editie kwam.
– Want?
– Die Stuiveling liet zich wel voelen, zeg. Altijd maar, in iedere twist, partij kiezen voor de grote held. Iedereen die kritiek had op de grote Multatuli had het natuurlijk bij het verkeerde eind.
– Dat bedoel ik nog niet eens. Ik bedoel meer dat hij van alles en nog wat niet afdrukte. In deze tijd wordt Multatuli duidelijk een onderwerp van heftig publiek debat. Maar het meeste daarvan krijgen we niet te lezen. Eigenlijk zou de Zaaier, de brochure die Vosmaer ter verdediging van de schrijver er in moeten staan, maar zeker ook alle kritiek. Dat wilde Stuiveling niet:
Lees verder >>De Multatulileescursus (53)
Door Marc van Oostendorp
– Jij zei indertijd dat de derde bundel Ideeën je favoriete boek van Multatuli was. Ik geloof dat voor mij de zesde bundel die status heeft.
– Vanwege Woutertje.
– Vanwege Wouter Pieterse inderdaad. Deze bundel bevat het grootste brok van die roman, en anders dan in eerdere delen zijn er niet van die hele lange onderbrekingen waarin Multatuli ineens zijn mening over van alles en nog wat wil geven.
– Klopt nu dat al deze belevenissen nauwelijks een rol hebben gespeeld in de Nederlandse letterkundige beschouwing? Meestal gaat het als het over Wouter gaat toch over de gedichtjes die meester Pennewip moet even of juffrouw Laps die een zoogdier is, kortom, over veel vroegere fragmenten
– Ik weet niet, heb je dat onderzocht?
Lees verder >>De Multatulileescursus (52)
Door Marc van Oostendorp
– De brieven uit 1874 vormen een roman. Een roman met een duidelijk thema: Multatuli tussen vijf vrouwen.
– Vijf?
– Er is natuurlijk zijn vriendin Mimi, waarvan hier een paar heel mooie brieven en dagboekaantekeningen zijn opgenomen. Er is een meisje dat een tijdje bij Mimi en Multatuli is komen wonen samen met haar op sterven liggende broer en met wie Multatuli een troebele affaire begint. Er is de actrice Mina Krüseman die een stormachtige vriendschap begint met de schrijver en met Mimi. En dan helemaal aan het eind overlijdt, volkomen onverwacht, Tine.
– Ja, Multatuli lijkt daar geen moment echt om te treuren. Hij wil zijn zeventienjarige dochter Nonni – die hij al vier jaar niet heeft gezien – uit Italië ophalen en merkt tot zijn schrik dat zij daar helemaal niet van gediend is.
– Nonni is de vijfde vrouw.
– Een heerlijk deel vond ik dit, een soort scheikundig experiment. Hoe reageert de persoon Multatuli op zo verschillende persoonlijkheden.
Lees verder >>De Multatulileescursus (51)
Door Marc van Oostendorp
– … en Hugo heeft op het laatste moment afgezegd!
– Zodat we deze week dus maar met zijn tweeën zijn. Misschien is het dan niet zo aardig om door te gaan met het bespreken van de Volledige Werken. Te veel mensen missen dat dan.
– Misschien kunnen we het dan een keer hebben over iets waar de meeste van onze vrienden niet echt voor lijken te komen: Multatuli’s stijl.
– Zijn stijl?
Lees verder >>
Recente reacties