Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek
door Remco Sleiderink
Het Departement Letteren van de Faculteit Letteren en Wijsbegeerte zoekt een veelbelovend talent voor een voltijds doctoraatsbeurs (100%, 4 jaar) in het domein van de oude Nederlandse letterkunde.
Lees verder >>
Mededeling Plantin Instituut
Op 14 december wordt in Leiden de eerste les gegeven van ons driedaags college Boekwetenschap.
Op een toegankelijke manier zal de productie en de handel van handschriften en boeken worden belicht van de oudheid tot het begin van de industrialisering. Er wordt aandacht besteed aan het drukkersatelier, de productie van het boek, de illustratie, de organisatie van de boekhandel, de klantenkring, de lectuur en de bibliotheken, maar ook aan het boekobject als bron van informatie.
Lees verder >>
De Universitaire Bibliotheken Leiden (UBL) nodigt u van harte uit voor een middag met bijzondere aandacht voor
Persbericht Limburgs Museum
Een kostbare collectie van ruim zesduizend zeer bijzondere Limburgse boeken wordt op 1 november 2019 officieel overgedragen aan het Limburgs Museum.
We zijn ontzettend blij met zo een genereuze en belangrijke schenking. Ter gelegenheid hiervan organiseren we op vrijdag 1 november een studiedag met vele interessante lezingen. Ook presenteren we een uitgebreid en bijzonder boek over de collectie van Har Schillings, getiteld Limburgensia – De schatten van Schillings. Lees verder >>
Door Marc van Oostendorp
Ze zijn er nog, de bewonderaars van Lucebert. Je kon er bijna aan twijfelen nadat de controversiële brieven van de schrijver naar boven kwamen die hij in zijn jeugd schreef. Zou dit de fascinatie voor de dichter doen uitdoven?
Nee, dus. Deze maand verscheen misschien wel het mooist vormgegeven boek dat ik dit jaar onder ogen heb gekregen: Lucebert. De zin van het lezen.
Het boek is een uitkomst van een project dat Lisa Kuitert enkele jaren geleden begon: een inventarisatie van de bibliotheek van Lucebert. Eerder publiceerde ze daarover het boek De lezende Lucebert, waarin deskundigen allerlei deelverzamelingen uit die bibliotheek belichtten. Het nieuwe boek gaat nu over de aantekeningen die Bertus Swaanswijk in zijn boeken maakte.
Lees verder >>Door Marc van Oostendorp
Weinig dingen zijn zo leuk om te lezen als een hartstochtelijke liefdesverklaring. Wat is een boek? van Paul Dijstelberge is daarom waarschijnlijk hét december voor iedere boekenliefhebber.
Zelden werd zo zinnelijk geschreven over het boek. Dijstelberge is op zijn best als hij over de fysieke aspecten schrijft. Hoe in de middeleeuwen inkt werd gemaakt: “van water, gekneusde galappels – dat zijn door galwespen gemaakte bollen die vindt op eikenbladeren, Arabische gom en ijzersulfaat”. De omgeving van een klassiek schrijverstype in Parijs: “De straat lag nog in de schaduw tussen flats en hoge tuinmuren en het rook naar vochtige aarde en rottende plantenresten. Voor de schrijver lag een groot notitieboek, de rechterpagina was bedekt met geschreven tekst, de linker ook maar dat waren losse aantekeningen en ze waren uitbundig beplakt met gekleurde papiertjes met nóg meer aantekeningen.” De werkwijze van Sennefelder, de uitvinder van de lithografie: “In eerste instantie beet hij de letters en afbeeldingen et een zuur in de steen uit, net zoals de lijnen van een ets in een koperplaat worden uitgebeten.” Lees verder >>
In 2018 schrijft de Dr. P.A. Tiele-Stichting weer een prijs uit voor de beste scriptie op het gebied van de boekwetenschap. De Tiele-Stichting wil de wetenschap van het boek in al haar aspecten bevorderen. Zij doet dit onder andere door middel van het instellen van leerstoelen, het (doen) uitvoeren wetenschappelijk onderzoek, het (doen) uitgeven wetenschappelijke publicaties, het organiseren van symposia en lezingen en sinds 2007 door het bekronen van opmerkelijke scripties.
Tiele-scriptieprijs 2018
De Tiele-Stichting looft een prijs uit voor de beste scriptie op het gebied van de boekwetenschap in de ruimste zin des woords. Deelname staat open voor iedere studerende aan een WO- of HBO-opleiding in Nederland en Vlaanderen. De scriptie moet zijn afgerond en door de onderwijsinstelling aanvaard in het academisch jaar 1 september 2017 – 1 september 2018. Reeds gepubliceerde scripties komen niet in aanmerking.
Lees verder >>
Van 18 maart tot 1 april 2018 is historicus Andrew Pettegree (University of St Andrews, Schotland) te gast in Utrecht als visiting fellow van het Centre for the Humanities. Pettegree is een vooraanstaande expert op het gebied van de boekgeschiedenis van de vroegmoderne tijd, de Reformatie, en de geschiedenis van nieuws. Lees hier meer over zijn huidige onderzoek (verslag en interview).
Op dinsdag 20 maart geeft Pettegree een publiekslezing over de Nederlandse boekcultuur in de Gouden Eeuw. Op basis van onbekend materiaal zal hij een nieuw beeld geven van de manier waarop boeken en ander drukwerk werden verhandeld en gebruikt in de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden in de zeventiende eeuw. Hij zal ook laten zien met welke nieuwe methoden het mogelijk is om het bestaan van duizenden boeken en enkelbladige drukken te reconstrueren die niet bewaard zijn gebleven. Lees verder >>
In memoriam Kees Thomassen (1950-2015)
Door Peter van Zonneveld
Vandaag is het twee jaar geleden dat Kees Thomassen overleed. Hij was conservator na-middeleeuwse handschriften van de Koninklijke Bibliotheek, bevlogen drukker in de marge en een bijzonder aimabel mens. Kees was de eerste student die veertig jaar geleden, in 1977, bij mij afstudeerde. We waren vrijwel leeftijdgenoten en onze liefde voor de negentiende eeuw was de basis voor een langdurige vriendschap. Het contact was weliswaar niet erg intensief, maar wel altijd hartelijk. Steeds was het fijn hem te ontmoeten, al liet de communicatie soms te wensen over (hij was zo mogelijk nog dover dan ik).
Ik zie hem nog bij mij thuis in Amsterdam aan tafel zitten, voor de bespreking van zijn doctoraalscriptie. Die ging over twee negentiende-eeuwse tijdschriften, De Vriend des Vaderlands en De Muzen. Daar wist hij alles van. Ik heb het nooit geprobeerd, maar je kon hem daar midden in de nacht voor wakker maken. Vanuit mijn huis in Amsterdam moest hij snel terug naar Leiden, om een laatste tentamen te doen bij Professor Gomperts. In Sloterdijk stapte hij op de trein. Groot was zijn verbazing, toen hij opeens de duinen zag opdoemen. Hij was abusievelijk in de trein naar Zandvoort gestapt. Dat was schrikken, maar het is allemaal nog goed gekomen. Lees verder >>
Op donderdag 7 september 2017 zal in Leiden de zesentwintigste Bert van Selm-lezing plaatsvinden met de voordracht van prof. dr. Mary Kemperink (Universiteit Groningen) onder de titel: ‘Literatuur als mede-uitvinder van de homoseksuele identiteit’.
Literatuur heeft het vermogen om ons te ontroeren en te amuseren. Veel lezers zullen dit onderschrijven. Iets anders is dat literatuur, vaak op een tamelijk onmerkbare manier, onze blik stuurt op de wereld buiten het boek: op onze (directe en minder directe) omgeving, op de mensen die we daarin tegenkomen en niet in de laatste plaats ook op onszelf. Welke thema’s een gedicht of verhaal ook mag bestrijken, en wat voor soort personages er ook in mogen optreden, literatuur gaat als puntje bij paaltje komt altijd over mensen. En zo worden we geconfronteerd met personages die gedragingen, gevoelens en soms zelfs complete persoonlijkheden laten zien waarvan we voorheen het bestaan niet of nauwelijks vermoedden, of die we juist verheugd als een tweede ik begroeten. Literatuur reikt ons daarbij denkschema’s aan die we bewust of onbewust in de wereld buiten het boek gaan toepassen. In deze lezing zal worden geïllustreerd hoe spectaculair dit kan gebeuren door de rol te belichten die literatuur in de periode 1885-1925 heeft gespeeld bij het medisch, juridisch en maatschappelijk op de kaart zetten van de homoseksueel als iemand met een specifieke, herkenbare lichamelijke en psychische identiteit. Lees verder >>
In 2017 schrijft de Dr. P.A. Tiele-Stichting weer een prijs uit voor de beste scriptie op het gebied van de boekwetenschap. De Tiele-Stichting wil de wetenschap van het boek in al haar aspecten bevorderen. Zij doet dit onder andere door middel van het instellen van leerstoelen, het (doen) uitvoeren van wetenschappelijk onderzoek, het (doen) uitgeven van wetenschappelijke publicaties, het organiseren van symposia en lezingen en sinds 2007 door het bekronen van opmerkelijke scripties.
Tiele-scriptieprijs 2017
De Tiele-Stichting looft een prijs uit voor de beste scriptie op het gebied van de boekwetenschap in de ruimste zin des woords. Deelname staat open voor iedere studerende aan een WO- of HBO-opleiding in Nederland en Vlaanderen. De scriptie moet zijn afgerond en door de onderwijsinstelling aanvaard in het academisch jaar 1 september 2016 – 1 september 2017. Reeds gepubliceerde scripties komen niet in aanmerking. Lees verder >>
In 2016 schrijft de Dr. P.A. Tiele-Stichting weer een prijs uit voor de beste scriptie op het gebied van de boekwetenschap. De Tiele-Stichting wil de wetenschap van het boek in al haar aspecten bevorderen. Zij doet dit onder andere door middel van het instellen van leerstoelen, het (doen) uitvoeren wetenschappelijk onderzoek, het (doen) uitgeven wetenschappelijke publicaties, het organiseren van symposia en lezingen en sinds 2007 door het bekronen van opmerkelijke scripties. Lees verder >>
Op dinsdag 6 september 2016 zal de vijfentwintigste Bert van Selm-lezing plaatsvinden met de voordracht van prof. dr. Frits van Oostrom onder de titel: ‘’Van geletterd naar gepixeld. Over de missie van de letterkundige neerlandistiek’.
Bert van Selm was een man van het klassieke boek, maar ook een pionier van digitalisering. Sinds Berts overlijden in 1991 zijn de ontwikkelingen op laatstgenoemd gebied meer dan stormachtig geweest: ze hebben fundamenteel veranderd hoe wetenschap en (jonge) mensen in het leven staan. In verhouding daartoe heeft de letterkundige neerlandistiek nog maar schoorvoetend meebewogen met deze ontwikkeling, laat staan dat zij daarin leidend of uitgesproken inspirerend is geweest.
Wat zijn de tegenkrachten daarvoor, intellectueel en institutioneel? En is het niet de hoogste tijd dat wij die gaan doorbreken, juist in het onderwijs en voor de valorisatie van ons vak? Over verschillende facetten van die missie zal de lezing gaan. Met aan de horizon zelfs afbraak van het heiligste huisje in het letterkundig landschap: de eenheid van het literaire kunstwerk. Maar er gloort ook hoop voor – en vooral: bij – Vondel en Multatuli.
Op zaterdag 11 juni 2016 vindt de jaarlijkse algemene ledenvergadering van de Nederlandse Boekhistorische Vereniging plaats, in het Klein Auditorium van het Academiegebouw in Leiden (Rapenburg 73). Aansluitend aan de vergadering viert de NBV het 250-jarig jubileum van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde met het symposium ‘Het boek in Nederland in 1766’.
Programma
Het programma van de hele dag is als volgt (titels van lezingen zijn onder voorbehoud):
Op vrijdag 26 februari 2016 kunt u in de Koninklijke Bibliotheek een studiemiddag bijwonen rond de nieuwe publicatie van KB-conservator Marieke van Delft, getiteld ‘Van Wiegendruk tot world wide web’.
Zes sprekers uit het boekenveld gaan in op ontwikkelingen van de bijzondere collecties en de boekwetenschap. Deze voordrachten zijn inspiratie voor een discussie over dit onderwerp tussen studenten, uitgevers, bibliothecarissen, boekverkopers en -liefhebbers.
In de jaren zestig, als student, raakte Cyrille Offermans, recensent voor De Groene Amsterdammer, aangestoken door het virus van de boekengekte. In dit ideeënrijke essay behandelt hij de oorzaken, de verschijningsvormen, de symptomen en de gevolgen van die ziekte.
Het begint met een herinnering aan een van zijn docenten, de bevlogen Gorter-kenner Enno Endt, die zijn liefde voor het boek demonstreerde door eraan te ruiken. Ter sprake komen verder Flaubert, Canetti, Perec, Antelme. Het essay is tevens een pleidooi voor het boek als materieel object.
Eerder verscheen dit essay in de aflevering van juni 2015 van het literaire tijdschrift ‘Dietsche Warande & Belfort’. Deze herziene en sterk uitgebreide herdruk als Korte Beentjes 7 verschijnt ter gelegenheid van de zeventigste verjaardag van de auteur.
In het kader van de “Week van het Oude Boek” presenteert een aantal jonge Leidse (boek)historici op dinsdag 17 november de resultaten van hun veelzijdige onderzoek. Bijzonder is dat daarbij onderzoeksmateriaal uit het bezit van de Leidse Universiteitsbibliotheek en de Bibliotheca Thysiana getoond wordt.
De bijeenkomst is gratis toegankelijk voor alle belangstellenden. Aanmelding is wel verplicht via: aanmelding@library.leidenuniv.nl
Vragen of inlichtingen: g.a.c.van.der.lem@library.leidenuniv.nl
Dit maakt het bestuur van de Stichting Menno Hertzberger Prijs bekend. Ina Kok ontvangt de prijs voor haar boek Woodcuts in Incunabula Printed in the Low Countries, een vierdelig standaardwerk op het gebied van houtsneden in incunabelen, gedrukt in de Nederlanden.
De Menno Hertzbergerprijs wordt éénmaal in de drie tot vier jaar toegekend aan auteurs die zich onderscheiden met hun studie op het gebied van de bibliografie of de boekgeschiedenis. Ina Kok ontvangt de Menno Hertzbergerprijs op donderdag 12 november 2015 in de Aula van de Koninklijke Bibliotheek in Den Haag.
Tevens zal aan Stijn van Rossem de vijfde Menno Hertzberger Aanmoedigingsprijs worden uitgereikt voor zijn proefschrift Het gebecht met de boeken. De uitgeversstrategieën van de familie Verdussen (Antwerpen, 1589-1689) (Universiteit Antwerpen, 2014). De bijeenkomst zal plaatsvinden op donderdag 12 november 2015 in de Aula van de Koninklijke Bibliotheek, Prins Willem Alexanderhof 5, ‘s-Gravenhage.
Zie voor meer informatie de website van de KB.
Het is een wat wonderlijk betoog, dat Lisa Kuitert houdt in haar boek Het boek en het badwater. Je vraagt je af waarom het eigenlijk geschreven is. Het wil een pleidooi zijn vóór het gedrukte boek, maar het belangrijkste argument daarbij lijkt te zijn dat er zoveel mensen van gedrukte boeken houden, dat ze liever papier in hun handen hebben dan een e-reader, enzovoort. Zodat je je afvraagt waarom er dan een pleidooi nodig is.
De Tiele-Stichting looft een prijs uit voor de beste scriptie op het gebied van de boekwetenschap in de ruimste zin des woords. Deelname staat open voor iedere studerende aan een WO- of HBO-opleiding in Nederland en Vlaanderen. De scriptie moet gereed gekomen zijn in het academisch jaar 1 september 2014 – 1 september 2015 en door de onderwijsinstelling aanvaard zijn. Reeds gepubliceerde scripties komen niet in aanmerking.
Lees verder >>
Sinds enige tijd ben ik bezig met de voorbereiding van een Engelstalig onlineboek rond de Antwerpse drukker/uitgever Jan van Doesborch. Hij is bekend als uitgever van onder meer de naar hem genoemde bundel Refreinen, maar hij is ook de uitgever van Engelse vertalingen van bijvoorbeeld Mariken van Nieumeghen en Frederick van Jenuen. De site heeft de intentie als platform te dienen voor de bestudering van het fonds van Jan van Doesborch. Graag nodig ik u als lezer van NederL uit, mee te schrijven aan het ‘boek’ en het verbeteren van de inhoud van de site www.janvandoesborch.com.
Piet Franssen
Recente reacties