Tag: boekwetenschap

Een nieuw leerboek over onderzoeksvaardigheden in de letteren en de boekgeschiedenis

Geplaatst op door

Door Ton Harmsen

Ik weet nog goed hoe ik voor het eerst door Bert van Selm werd meegenomen naar de UB van Amsterdam. Ik voelde me daar als een kat in een vreemd pakhuis, maar Bert toonde me enthousiast als altijd een aantal kaartenbakken die zouden leiden tot het Walhalla. Ik weet ook nog hoe ik teleurgesteld naar huis ging: dat soort boeken hadden wij in Leiden ook, wat moest ik dan aan het Singel? Maar al spoedig kon ik voor mijn doctoraalscriptie niet meer zonder de kaartenbakken van de UB-Amsterdam, de KB-Den Haag en na enige tijd zelfs de UB-Leuven en de KB-Brussel. Van Selm kon ook eindeloos vertellen over zijn bezoeken aan de Bibliotheca Augusta in Wolffenbüttel en toen ik een semester in Napels doceerde was mijn lievelingsplaats al spoedig de Biblioteca in het Palazzo Reale.

Neerlandistisch onderzoek speelt zich af over de hele wereld. In Petersburg houdt Irina Michajlova van de Beatrijs en vertaalt zij Gorter – zij heeft ook een schat aan zeventiende-eeuwse Nederlandse boeken onder handbereik, waaronder talrijke unica, in de Openbare Staatsbibliotheek Saltykov-Shchedrin. Dat is maar één van de vele voorbeelden. Een onderzoeker moet niet bang zijn – in onze tijd wel uiterst voorzichtig – te reizen. Ik had mijn mentor in Bert van Selm, het is het vuur dat een ervaren docent in jonge onderzoekers opwekt en aanwakkert.

Lees verder >>

De bibliotheek van een banketbakkerszoon.

Geplaatst op door

Over de boeken en de catalogus van P.J.M. Aalberse

Lezers en verzamelaars vormen sinds decennia een geliefd onderwerp voor letterkundigen en boekhistorici. De bronnen voor dit onderzoek zijn talrijk. Boekenlijstjes, aantekenschriftjes, uitgaven voorzien van aantekeningen in de marge, maar ook brieven en dagboeken kunnen een beeld geven van wat er werd verzameld en gelezen en hoe. Het rijke archief van P.J.M. Aalberse bevat heel wat bronnen die zicht geven op de lezer en verzamelaar Aalberse. Een tweedelige handgeschreven catalogus, in de archiefinventaris te vinden in de rubriek ‘Persoonlijk leven’, is tussen al die bronnen van onschatbaar belang.

Lees verder >>

Wat is de geschiedenis van het handgeschreven boek?

Geplaatst op door

De kracht van het woord (1)

Door Martine Veldhuizen

Stap in een wereld vol licht, kleur en boeiende verhalen: het middeleeuwse handgeschreven boek. In de tentoonstelling ‘Magische miniaturen’ van Museum Catharijneconvent vind je prachtige voorbeelden van middeleeuwse ridderromans, gebeden-, biologie- en geschiedenisboeken.

(Bekijk deze video op YouTube)

The Enigmatic Premodern Book

Geplaatst op door

The defining feature of the medieval manuscript—the premodern book at the heart of this lecture—is that its contents have been written rather than printed. A compelling feature of written text from the medieval period is that it produces two kinds of meaning. The first is the meaning of the words themselves: the most common reason for consulting a manuscript and the reason why it was produced in the first place. The other kind is hidden within the shape of the letters. As they copied a text, scribes included information about themselves in their handwriting. How the individual letters were formed depended on a range of variables, including the location and approximate moment of the scribe’s training, the institution in which the manuscript was produced, and even with how much care a text was copied. This is the enigma of the medieval manuscript: a wealth of information is enclosed in its material design, if we can decipher the code. What methods are available to untangle this enigma? What knowledge can be gleaned from how the medieval book was put together? Why is looking at this object as useful as reading it?

Lees verder >>

Vacature: Doctoraatsbeurs Strofische gedichten van Maerlant

Geplaatst op door
Fragment van de Martijngedichten van Jacob van Maerlant (Montigny-le-Bretonneux, Archives départementales des Yvelines, 1F 180). Foto: Remco Sleiderink

door Remco Sleiderink

Het Departement Letteren van de Faculteit Letteren en Wijsbegeerte zoekt een veelbelovend talent voor een voltijds doctoraatsbeurs (100%, 4 jaar) in het domein van de oude Nederlandse letterkunde.

Lees verder >>

14 december 2019, Leiden: college Boekwetenschap

Geplaatst op door

Mededeling Plantin Instituut

Op 14 december wordt in Leiden de eerste les gegeven van ons driedaags college Boekwetenschap.

Op een toegankelijke manier zal de productie en de handel van handschriften en boeken worden belicht van de oudheid tot het begin van de industrialisering. Er wordt aandacht besteed aan het drukkersatelier, de productie van het boek, de illustratie, de organisatie van de boekhandel, de klantenkring, de lectuur en de bibliotheken, maar ook aan het boekobject als bron van informatie.

Lees verder >>

15 november 2019, Leiden: Boeken uit de bibliotheek van Menno ter Braak

Geplaatst op door

De Universitaire Bibliotheken Leiden (UBL) nodigt u van harte uit voor een middag met bijzondere aandacht voor

Boeken uit de bibliotheek van Menno ter Braak  
 
We verwelkomen u graag op vrijdag 15 november 2019 om 13.00 uur in de Vossiuszaal van de Universiteitsbibliotheek, Witte Singel 27 te Leiden.

Lees verder >>

1 november 2019, Venlo: Studiedag De schatten van Schillings

Geplaatst op door

Persbericht Limburgs Museum

Een kostbare collectie van ruim zesduizend zeer bijzondere Limburgse boeken wordt op 1 november 2019 officieel overgedragen aan het Limburgs Museum.

We zijn ontzettend blij met zo een genereuze en belangrijke schenking. Ter gelegenheid hiervan organiseren we op vrijdag 1 november een studiedag met vele interessante lezingen. Ook presenteren we een uitgebreid en bijzonder boek over de collectie van Har Schillings, getiteld Limburgensia – De schatten van Schillings. Lees verder >>

Lucebert: lezen in plaats van leven

Geplaatst op door

Door Marc van Oostendorp

Ze zijn er nog, de bewonderaars van Lucebert. Je kon er bijna aan twijfelen nadat de controversiële brieven van de schrijver naar boven kwamen die hij in zijn jeugd schreef. Zou dit de fascinatie voor de dichter doen uitdoven?

Nee, dus. Deze maand verscheen misschien wel het mooist vormgegeven boek dat ik dit jaar onder ogen heb gekregen: Lucebert. De zin van het lezen.

Het boek is een uitkomst van een project dat Lisa Kuitert enkele jaren geleden begon: een inventarisatie van de bibliotheek van Lucebert. Eerder publiceerde ze daarover het boek De lezende Lucebert, waarin deskundigen allerlei deelverzamelingen uit die bibliotheek belichtten. Het nieuwe boek gaat nu over de aantekeningen die Bertus Swaanswijk in zijn boeken maakte.

Lees verder >>

Uitbundig beplakt met gekleurde papiertjes

Geplaatst op door

Door Marc van Oostendorp

Weinig dingen zijn zo leuk om te lezen als een hartstochtelijke liefdesverklaring. Wat is een boek? van Paul Dijstelberge is daarom waarschijnlijk hét december voor iedere boekenliefhebber.

Zelden werd zo zinnelijk geschreven over het boek. Dijstelberge is op zijn best als hij over de fysieke aspecten schrijft. Hoe in de middeleeuwen inkt werd gemaakt: “van water, gekneusde galappels – dat zijn door galwespen gemaakte bollen die vindt op eikenbladeren, Arabische gom en ijzersulfaat”. De omgeving van een klassiek schrijverstype in Parijs: “De straat lag nog in de schaduw tussen flats en hoge tuinmuren en het rook naar vochtige aarde en rottende plantenresten. Voor de schrijver lag een groot notitieboek, de rechterpagina was bedekt met geschreven tekst, de linker ook maar dat waren losse aantekeningen en ze waren uitbundig beplakt met gekleurde papiertjes met nóg meer aantekeningen.” De werkwijze van Sennefelder, de uitvinder van de lithografie: “In eerste instantie beet hij de letters en afbeeldingen et een zuur in de steen uit, net zoals de lijnen van een ets in een koperplaat worden uitgebeten.” Lees verder >>

P.A. Tielestichting Scriptieprijs 2018

Geplaatst op door

In 2018 schrijft de Dr. P.A. Tiele-Stichting weer een prijs uit voor de beste scriptie op het gebied van de boekwetenschap. De Tiele-Stichting wil de wetenschap van het boek in al haar aspecten bevorderen. Zij doet dit onder andere door middel van het instellen van leerstoelen, het (doen) uitvoeren wetenschappelijk onderzoek, het (doen) uitgeven wetenschappelijke publicaties, het organiseren van symposia en  lezingen  en sinds 2007 door het bekronen van opmerkelijke scripties.

Tiele-scriptieprijs 2018
De Tiele-Stichting looft een prijs uit voor de beste scriptie op het gebied van de boekwetenschap in de ruimste zin des woords. Deelname staat open voor iedere studerende aan een WO- of HBO-opleiding in Nederland en Vlaanderen. De scriptie moet zijn afgerond en door de onderwijsinstelling aanvaard in het academisch jaar 1 september 2017 – 1 september 2018. Reeds gepubliceerde scripties komen niet in aanmerking.
Lees verder >>

20 maart 2018, Utrecht: Publiekslezing Andrew Pettegree over Nederlandse boekcultuur in de Gouden Eeuw

Geplaatst op door

Van 18 maart tot 1 april 2018 is historicus Andrew Pettegree (University of St Andrews, Schotland) te gast in Utrecht als visiting fellow van het Centre for the Humanities. Pettegree is een vooraanstaande expert op het gebied van de boekgeschiedenis van de vroegmoderne tijd, de Reformatie, en de geschiedenis van nieuws. Lees hier meer over zijn huidige onderzoek (verslag en interview).

Op dinsdag 20 maart geeft Pettegree een publiekslezing over de Nederlandse boekcultuur in de Gouden Eeuw. Op basis van onbekend materiaal zal hij een nieuw beeld geven van de manier waarop boeken en ander drukwerk werden verhandeld en gebruikt in de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden in de zeventiende eeuw. Hij zal ook laten zien met welke nieuwe methoden het mogelijk is om het bestaan van duizenden boeken en enkelbladige drukken te reconstrueren die niet bewaard zijn gebleven. Lees verder >>

Bevlogen drukker in de marge

Geplaatst op door

In memoriam Kees Thomassen (1950-2015)

Door Peter van Zonneveld

Vandaag is het twee jaar geleden dat Kees Thomassen overleed. Hij was conservator na-middeleeuwse handschriften van de Koninklijke Bibliotheek, bevlogen drukker in de marge en een bijzonder aimabel mens. Kees was de eerste student die veertig jaar geleden, in 1977, bij mij afstudeerde. We waren vrijwel leeftijdgenoten en onze liefde voor de negentiende eeuw was de basis voor een langdurige vriendschap. Het contact was weliswaar niet erg intensief, maar wel altijd hartelijk. Steeds was het fijn hem te ontmoeten, al liet de communicatie soms te wensen over (hij was zo mogelijk nog dover dan ik).

Ik zie hem nog bij mij thuis in Amsterdam aan tafel zitten, voor de bespreking van zijn doctoraalscriptie. Die ging over twee negentiende-eeuwse tijdschriften, De Vriend des Vaderlands en De Muzen. Daar wist hij alles van. Ik heb het nooit geprobeerd, maar je kon hem daar midden in de nacht voor wakker maken. Vanuit mijn huis in Amsterdam moest hij snel terug naar Leiden, om een laatste tentamen te doen bij Professor Gomperts. In Sloterdijk stapte hij op de trein. Groot was zijn verbazing, toen hij opeens de duinen zag opdoemen. Hij was abusievelijk in de trein naar Zandvoort gestapt. Dat was schrikken, maar het is allemaal nog goed gekomen. Lees verder >>

7 september 2017: 26e Bert van Selm-lezing, Leiden

Geplaatst op door

Op donderdag 7 september 2017 zal in Leiden de zesentwintigste Bert van Selm-lezing plaatsvinden met de voordracht van prof. dr. Mary Kemperink (Universiteit Groningen) onder de titel: ‘Literatuur als mede-uitvinder van de homoseksuele identiteit’.

Literatuur heeft het vermogen om ons te ontroeren en te amuseren. Veel lezers zullen dit onderschrijven. Iets anders is dat literatuur, vaak op een tamelijk onmerkbare manier, onze blik stuurt op de wereld buiten het boek: op onze (directe en minder directe) omgeving, op de mensen die we daarin tegenkomen en niet in de laatste plaats ook op onszelf. Welke thema’s een gedicht of verhaal ook mag bestrijken, en wat voor soort personages er ook in mogen optreden, literatuur gaat als puntje bij paaltje komt altijd over mensen. En zo worden we geconfronteerd met personages die gedragingen, gevoelens en soms zelfs complete persoonlijkheden laten zien waarvan we voorheen het bestaan niet of nauwelijks vermoedden, of die we juist verheugd als een tweede ik begroeten. Literatuur reikt ons daarbij denkschema’s aan die we bewust of onbewust in de wereld buiten het boek gaan toepassen. In deze lezing zal worden geïllustreerd hoe spectaculair dit kan gebeuren door de rol te belichten die literatuur in de periode 1885-1925 heeft gespeeld bij het medisch, juridisch en maatschappelijk op de kaart zetten van de homoseksueel als iemand met een specifieke, herkenbare lichamelijke en psychische identiteit. Lees verder >>

Dr. P.A. Tiele-Stichting Scriptieprijs 2017

Geplaatst op door

In 2017 schrijft de Dr. P.A. Tiele-Stichting weer een prijs uit voor de beste scriptie op het gebied van de boekwetenschap. De Tiele-Stichting wil de wetenschap van het boek in al haar aspecten bevorderen. Zij doet dit onder andere door middel van het instellen van leerstoelen, het (doen) uitvoeren van wetenschappelijk onderzoek, het (doen) uitgeven van wetenschappelijke publicaties, het organiseren van symposia en lezingen en sinds 2007 door het bekronen van opmerkelijke scripties.

Tiele-scriptieprijs 2017

De Tiele-Stichting looft een prijs uit voor de beste scriptie op het gebied van de boekwetenschap in de ruimste zin des woords. Deelname staat open voor iedere studerende aan een WO- of HBO-opleiding in Nederland en Vlaanderen. De scriptie moet zijn afgerond en door de onderwijsinstelling aanvaard in het academisch jaar 1 september 2016 – 1 september 2017. Reeds gepubliceerde scripties komen niet in aanmerking. Lees verder >>

Dt. P.A. Tiele-stichting Scriptieprijs 2016

Geplaatst op door

In 2016 schrijft de Dr. P.A. Tiele-Stichting weer een prijs uit voor de beste scriptie op het gebied van de boekwetenschap. De Tiele-Stichting wil de wetenschap van het boek in al haar aspecten bevorderen. Zij doet dit onder andere door middel van het instellen van leerstoelen, het (doen) uitvoeren wetenschappelijk onderzoek, het (doen) uitgeven wetenschappelijke publicaties, het organiseren van symposia en  lezingen  en sinds 2007 door het bekronen van opmerkelijke scripties. Lees verder >>

25e Bert van Selm-lezing door Frits van Oostrom: Van geletterd naar gepixeld

Geplaatst op door

Op dinsdag 6 september 2016 zal de vijfentwintigste Bert van Selm-lezing plaatsvinden met de voordracht van prof. dr. Frits van Oostrom onder de titel: ‘’Van geletterd naar gepixeld. Over de missie van de letterkundige neerlandistiek’.

Bert van Selm was een man van het klassieke boek, maar ook een pionier van digitalisering. Sinds Berts overlijden in 1991 zijn de ontwikkelingen op laatstgenoemd gebied meer dan stormachtig geweest: ze hebben fundamenteel veranderd hoe wetenschap en (jonge) mensen in het leven staan. In verhouding daartoe heeft de letterkundige neerlandistiek nog maar schoorvoetend meebewogen met deze ontwikkeling, laat staan dat zij daarin leidend of uitgesproken inspirerend is geweest.

Wat zijn de tegenkrachten daarvoor, intellectueel en institutioneel? En is het niet de hoogste tijd dat wij die gaan doorbreken, juist in het onderwijs en voor de valorisatie van ons vak? Over verschillende facetten van die missie zal de lezing gaan. Met aan de horizon zelfs afbraak van het heiligste huisje in het letterkundig landschap: de eenheid van het literaire kunstwerk. Maar er gloort ook hoop voor – en vooral: bij – Vondel en Multatuli.

Lees verder >>

NBV jaarvergadering en symposium ‘Het boek in Nederland in 1766’

Geplaatst op door

Op zaterdag 11 juni 2016 vindt de jaarlijkse algemene ledenvergadering van de Nederlandse Boekhistorische Vereniging plaats, in het Klein Auditorium van het Academiegebouw in Leiden (Rapenburg 73). Aansluitend aan de vergadering viert de NBV het 250-jarig jubileum van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde met het symposium ‘Het boek in Nederland in 1766’.

Programma

Het programma van de hele dag is als volgt (titels van lezingen zijn onder voorbehoud):

Lees verder >>

Studiemiddag ‘Van wiegendruk tot world wide web’

Geplaatst op door

Op vrijdag 26 februari 2016 kunt u in de Koninklijke Bibliotheek een studiemiddag bijwonen rond de nieuwe publicatie van KB-conservator Marieke van Delft, getiteld ‘Van Wiegendruk tot world wide web’.

Zes sprekers uit het boekenveld gaan in op ontwikkelingen van de bijzondere collecties en de boekwetenschap. Deze voordrachten zijn inspiratie voor een discussie over dit onderwerp tussen studenten, uitgevers, bibliothecarissen, boekverkopers en -liefhebbers.

Lees verder >>

Zojuist verschenen: Bibliomanie. Anno Enno Endt – een terugblik door Cyrille Offermans

Geplaatst op door

In de jaren zestig, als student, raakte Cyrille Offermans, recensent voor De Groene Amsterdammer, aangestoken door het virus van de boekengekte. In dit ideeënrijke essay behandelt hij de oorzaken, de verschijningsvormen, de symptomen en de gevolgen van die ziekte.

Het begint met een herinnering aan een van zijn docenten, de bevlogen Gorter-kenner Enno Endt, die zijn liefde voor het boek demonstreerde door eraan te ruiken. Ter sprake komen verder Flaubert, Canetti, Perec, Antelme. Het essay is tevens een pleidooi voor het boek als materieel object.

Eerder verscheen dit essay in de aflevering van juni 2015 van het literaire tijdschrift ‘Dietsche Warande & Belfort’. Deze herziene en sterk uitgebreide herdruk als Korte Beentjes 7 verschijnt ter gelegenheid van de zeventigste verjaardag van de auteur.

Bibliomanie. Anno Enno Endt. Uitgeverij Huis Clos, 26 pag., € 5,00.
ISBN: 978-90-76117-32-4

Middag Oude Boek, UB Leiden, 17 november

Geplaatst op door

In het kader van de “Week van het Oude Boek” presenteert een aantal jonge Leidse (boek)historici op dinsdag 17 november de resultaten van hun veelzijdige onderzoek. Bijzonder is dat daarbij onderzoeksmateriaal uit het bezit van de Leidse Universiteitsbibliotheek en de Bibliotheca Thysiana getoond wordt.

De bijeenkomst is gratis toegankelijk voor alle belangstellenden. Aanmelding is wel verplicht via: aanmelding@library.leidenuniv.nl
Vragen of inlichtingen: g.a.c.van.der.lem@library.leidenuniv.nl

Lees verder >>

Menno Hertzberger Prijs voor Ina Kok

Geplaatst op door
Dr. C.H.C.M. (Ina) Kok, conservator van de Athenaeumbibliotheek in Deventer, heeft de Menno Hertzberger Prijs gewonnen.

Dit maakt het bestuur van de Stichting Menno Hertzberger Prijs bekend. Ina Kok ontvangt de prijs voor haar boek Woodcuts in Incunabula Printed in the Low Countries, een vierdelig standaardwerk op het gebied van houtsneden in incunabelen, gedrukt in de Nederlanden.

De Menno Hertzbergerprijs wordt éénmaal in de drie tot vier jaar toegekend aan auteurs die zich onderscheiden met hun studie op het gebied van de bibliografie of de boekgeschiedenis. Ina Kok ontvangt de Menno Hertzbergerprijs op donderdag 12 november 2015 in de Aula van de Koninklijke Bibliotheek in Den Haag.

Tevens zal aan Stijn van Rossem de vijfde Menno Hertzberger Aanmoedigingsprijs worden uitgereikt voor zijn proefschrift Het gebecht met de boeken. De uitgeversstrategieën van de familie Verdussen (Antwerpen, 1589-1689) (Universiteit Antwerpen, 2014). De bijeenkomst zal plaatsvinden op donderdag 12 november 2015 in de Aula van de Koninklijke Bibliotheek, Prins Willem Alexanderhof 5, ‘s-Gravenhage.

Zie voor meer informatie de website van de KB.

Zien lezen doet lezen

Geplaatst op door
Door Marc van Oostendorp

Het is een wat wonderlijk betoog, dat Lisa Kuitert houdt in haar boek Het boek en het badwater. Je vraagt je af waarom het eigenlijk geschreven is. Het wil een pleidooi zijn vóór het gedrukte boek, maar het belangrijkste argument daarbij lijkt te zijn dat er zoveel mensen van gedrukte boeken houden, dat ze liever papier in hun handen hebben dan een e-reader, enzovoort. Zodat je je afvraagt waarom er dan een pleidooi nodig is.

Het boek is bovendien heel expliciet óók geen pleidooi tegen e-books, want Kuitert meldt dat ze die zelf ook leest. Bovendien heeft ze Het boek en het badwater ook als e-book laten uitbrengen (dat is ook de vorm waarin ik het gelezen heb). Er hoeft dus volgens haar niet zoveel te veranderen; noch laat ze overtuigend zien dat er op dit moment tegenstanders aan het werk zijn die alles slopen wat haar lief is.
Waarom dan een schotschrift gemaakt? 
Lees verder >>

Dr. P.A. Tiele-stichting Scriptieprijs 2015

Geplaatst op door
In 2015 schrijft de Dr. P.A. Tiele-Stichting weer een prijs uit voor de beste scriptie op het gebied van de boekwetenschap. De Tiele-Stichting wil de wetenschap van het boek in al haar aspecten bevorderen. Zij doet dit door middel van leerstoelen, wetenschappelijk onderzoek, wetenschappelijke publicaties, symposia, lezingen etc. en sinds 2007 door het bekronen van opmerkelijke scripties.

Tiele-scriptieprijs 2015

De Tiele-Stichting looft een prijs uit voor de beste scriptie op het gebied van de boekwetenschap in de ruimste zin des woords. Deelname staat open voor iedere studerende aan een WO- of HBO-opleiding in Nederland en Vlaanderen. De scriptie moet gereed gekomen zijn in het academisch jaar 1 september 2014 – 1 september 2015 en door de onderwijsinstelling aanvaard zijn. Reeds gepubliceerde scripties komen niet in aanmerking.


Lees verder >>

Summer School History of the Book

Geplaatst op door


Van 17 tot en met 28 augustus 2015 organiseren de Leerstoelgroep Boekwetenschap en Handschriftenkunde en de Bijzondere Collecties van de Universiteit van Amsterdam voor de zesde keer een summer school over de geschiedenis van het boek.
De summer schoolbiedt een ‘à la carte’-programma. Deelnemers kunnen één onderdeel kiezen, maar ook een programma van twee volle weken, en alles daartussenin. Het aanbod is bestemd voor iedereen die geïnteresseerd is in boekgeschiedenis: onderzoekers, studenten, bibliotheek- en museummedewerkers en alle andere liefhebbers van boeken en manuscripten, bibliotheken en antiquariaten, druktechnieken en typografie.

Lees verder >>