Een geschiedenis van het Nederlands in 196 sonnetten (22)Het Nederlandse sonnet bestaat 450 jaar. Hoe is het de taal in die tijd vergaan?Door Marc van OostendorpHet Nederlands slijt. Zeker sinds de veertiende eeuw vallen steeds meer uitgangen weg: die van naamvallen, bijvoorbeeld, maar die van de vervoeging van het werkwoord.Het heeft mogelijk iets te maken met de moderne tijd: … [Lees meer...] overIck ionne mijn verdriet
196 sonnetten
Nacht-blinckende Maene
Een geschiedenis van het Nederlands in 196 sonnetten (21)Het Nederlandse sonnet bestaat 450 jaar. Hoe is het de taal in die tijd vergaan?Door Marc van OostendorpAls het kunstzinnig is om nieuwe woorden te gebruiken, is het Nederlands een uitstekend instrument voor kunstzinnigheid. De Tachtigers werden er in onze literatuur beroemd om, de creatie van nieuwe woorden zoals … [Lees meer...] overNacht-blinckende Maene
Hoe dat met my nu gaet
Een geschiedenis van het Nederlands in 196 sonnetten (20)Het Nederlandse sonnet bestaat 450 jaar. Hoe is het de taal in die tijd vergaan?Door Marc van OostendorpHet fijne van het verleden was dat fouten die je volgens moderne klagers moet mijden en 'tegenwoordig steeds vaker ziet' – omdat de wereld verloedert en de taal al helemaal – toen nog ongestoord mocht maken.Toen Justus … [Lees meer...] overHoe dat met my nu gaet
By die Sonne claer
Een geschiedenis van het Nederlands in 196 sonnetten (19)Het Nederlandse sonnet bestaat 450 jaar. Hoe is het de taal in die tijd vergaan?Door Marc van OostendorpWat zijn de grenzen van de dichterlijke taal? Onlangs interviewde iemand Ilja Leonard Pfeijffer voor de tv over diens nieuwe bundel en zei toen dat Pfeijffer geen taboes had in wat voor woorden hij opnam in … [Lees meer...] overBy die Sonne claer
Wind-brauw, wenkbrauw, wimper
Een geschiedenis van het Nederlands in 196 sonnetten (18)Het Nederlandse sonnet bestaat 450 jaar. Hoe is het de taal in die tijd vergaan?Door Marc van OostendorpOp wie is de dichter eigenlijk verliefd? Op de vrouw die hij zegt te aanbidden of op de briljante manier waarop hij de liefde weet uit te drukken? Dat zal wel een vraag zijn van alle tijden, maar hij doet zich … [Lees meer...] overWind-brauw, wenkbrauw, wimper
De die
Een geschiedenis van het Nederlands in 196 sonnetten (17) Het Nederlandse sonnet bestaat 450 jaar. Hoe is het de taal in die tijd vergaan? Door Marc van Oostendorp Hét ritme van een sonnet werd aan het begin van de zeventiende eeuw de alexandrijn, van twaalf lettergrepen. Dat zijn er veel – het wordt al betrekkelijk moeilijk om dat nog als geheel in je hoofd te laten … [Lees meer...] overDe die
Menig minnaar
Een geschiedenis van het Nederlands in 196 sonnetten (16)Het Nederlandse sonnet bestaat 450 jaar. Hoe is het de taal in die tijd vergaan?Door Marc van OostendorpJezelf tegenspreken is misschien geen teken van liefde, maar wel van verliefdheid. Nadat Justus van Harduwijn in sonnet 4 van De weerliicke liefden tot Roose-mond, dat ik vorige week besprak, uitgebreid het … [Lees meer...] overMenig minnaar
O mond daeruyt dat stort de jeughd’ haer soete sanghen
Een geschiedenis van het Nederlands in 196 sonnetten (15)Het Nederlandse sonnet bestaat 450 jaar. Hoe is het de taal in die tijd vergaan?Door Marc van OostendorpMet de Oost-Vlaming Justus de Harduwijn (1582-1636) begon de zeventiende eeuw voor het Nederlandse sonnet. Hoewel hij niet oud werd, schreef hij in korte tijd een oeuvre te schrijven waarin bijna alle thema's van zijn … [Lees meer...] overO mond daeruyt dat stort de jeughd’ haer soete sanghen
Israël: Hij, wij, zij, hullie
Een geschiedenis van het Nederlands in 196 sonnetten (14)Het Nederlandse sonnet bestaat 450 jaar. Hoe is het de taal in die tijd vergaan?Door Marc van OostendorpWie is niet verbaasd als hij ziet hoe snel het sonnet in de tweede helft van de zestiende eeuw om zich heengreep? Eeuwen eerder was het genre al in Italië opgekomen, maar nooit hadden Nederlandse dichters sjoege … [Lees meer...] overIsraël: Hij, wij, zij, hullie
In druk ende dangier
Een geschiedenis van het Nederlands in 196 sonnetten (13)Het Nederlandse sonnet bestaat 450 jaar. Hoe is het de taal in die tijd vergaan?Door Marc van OostendorpPieter Cz. van der Mersch, PieroStel je voor dat een dichter in een daad van vaderlandslievendheid een gedicht zou schrijven over de perikelen waaraan ons Koninkrijk is ontsnapt. En stel dat die dichter daarbij zou … [Lees meer...] overIn druk ende dangier
In syner handt
Een geschiedenis van het Nederlands in 196 sonnetten (12)Het Nederlandse sonnet bestaat 450 jaar. Hoe is het de taal in die tijd vergaan?Door Marc van OostendorpMarnix van Sint-Aldegonde was volgens sommigen de brug van Antwerpen naar Leiden: doordat hij uit de eerste stad vertrok naar de tweede, zorgde hij dat de nieuwe dichtkunst die in de eerste was ontstaan, overbracht naar … [Lees meer...] overIn syner handt
Tbutte Holland
Een geschiedenis van het Nederlands in 196 sonnetten (11)Het Nederlandse sonnet bestaat 450 jaar. Hoe is het de taal in die tijd vergaan?Door Marc van OostendorpAbraham OrteliusSommige sonnetten uit de late zestiende eeuw doen je de opwinding voelen. Hier was een nieuw genre, een vorm waaraan je kon laten horen dat je wist hoe het hoorde, wat er nieuw en modern was in de … [Lees meer...] overTbutte Holland
Wat pijn?
Een geschiedenis van het Nederlands in 196 sonnetten (10)Het Nederlandse sonnet bestaat 450 jaar. Hoe is het de taal in die tijd vergaan?Door Marc van OostendorpElke fase in de geschiedenis is een tussenfase. Iedere vorm in de taal is een tussenvorm, onderweg van de ene plaats naar de andere. Iedere groep jongeren hoort klachten over zijn veranderde taal van de vorige … [Lees meer...] overWat pijn?
Goeie zin
Een geschiedenis van het Nederlands in 196 sonnetten (9)Het Nederlandse sonnet bestaat 450 jaar. Hoe is het de taal in die tijd vergaan?Door Marc van OostendorpZodra het Nederlandse sonnet vanuit het zuiden naar het noorden kwam, veranderde het van karakter. Antwerpse dichters als De Heere en Van der Noot probeerden kunst te maken van hun gedichten. Toen Hollandse dichters hen … [Lees meer...] overGoeie zin
Gekheid, vrekheid en lekheid
Een geschiedenis van het Nederlands in 196 sonnetten (8)Het eerste Nederlandse sonnet bestaat 450 jaar. Hoe is het de taal in die tijd vergaan?Door Marc van OostendorpWoorden zijn samengebalde brokjes denken. Er is een verschil tussen, laten we zeggen, duisternis en de plaats waar het duister is, en dat verschil is méér dan dat het laatste nu eenmaal meer lettergrepen heeft. … [Lees meer...] overGekheid, vrekheid en lekheid
Schoon geverrefd
Een geschiedenis van het Nederlands in 196 sonnetten (7)Het eerste Nederlandse sonnet bestaat 450 jaar. Hoe is het de taal in die tijd vergaan?Door Marc van OostendorpDat je herfst naar believen kunt uitspreken als herrefst en arm als arrem komt de dichters al eeuwen maar al te goed uit. Een tijdje geleden schreef ik over Annie M.G. Schmidt, die regels … [Lees meer...] overSchoon geverrefd
Kleine huttekens
Een geschiedenis van het Nederlands in 196 sonnetten (6)Het eerste Nederlandse sonnet bestaat 450 jaar. Hoe is het de taal in die tijd vergaan?Door Marc van OostendorpEen Nederlandse taalkundige is geen Nederlandsetaalkundige wanneer ze zich niet ooit het hoofd gebroken heeft over het verkleinwoord. Er zijn alleen al in het Standaardnederlands zoveel verschillende vormen! Je … [Lees meer...] overKleine huttekens
Een goed herhaalde zin
Een geschiedenis van het Nederlands in 196 sonnetten (5) Het eerste Nederlandse sonnet bestaat dit jaar 450 jaar. Hoe is het de taal sindsdien vergaan? Door Marc van Oostendorp Voor een goed herhaalde zin kun je me midden in de nacht wakker maken. Herhalen, almaar herhalen, klinkt tegelijk machteloos én bezwerend. Het laat de grenzen van de taal zien: kennelijk kan de … [Lees meer...] overEen goed herhaalde zin
Ik had het verstand zo grof
Een geschiedenis van het Nederlands aan de hand van 196 sonnetten (4)Door Marc van OostendorpLaten we eerlijk zijn: zestiende-eeuwers schreven soms behoorlijke onzin in hun sonnetten. De Vlaamse dichter en politicus August Vermeylen mag dan hebben gevonden dat het volgende gedicht van Jan van der Noot een bewijs was "hoe dat persoonlijk leven reeds bepaald genoeg was om … [Lees meer...] overIk had het verstand zo grof
Au!
Een geschiedenis van het Nederlands aan de hand van 196 sonnetten (3) Door Marc van Oostendorp Niets blijft gespaard voor de tand des tijds, maar het is wel bijzonder wreed dat zelfs au! niet gespaard blijft. Zou je dat ooit op een ander moment kunnen uitroepen dan wanneer er iemand op je teen staat? Wel in de zestiende eeuw. Het is bijvoorbeeld het eerste woord van … [Lees meer...] overAu!
Hoezo de liefde?
Een geschiedenis van het Nederlands in 196 sonnetten (2)Het eerste Nederlandse sonnet bestaat dit jaar 450 jaar. Hoe is het de taal sindsdien vergaan?Door Marc van OostendorpToegegeven, als het bij het allereerste sonnet was gebleven, was er weinig vreugde in de moderne tijd geweest. Maar Lucas de Heere was gelukkig niet de enige dichter die rond het midden van de zestiende … [Lees meer...] overHoezo de liefde?
450 jaar naarvolging
Een geschiedenis van het Nederlands aan de hand van 196 sonnetten (1) Door Marc van Oostendorp Het Nederlandse sonnet viert dit jaar zijn 450e verjaardag! Het is daarmee ongeveer even oud als de taal zelf. Althans, wanneer we met het Nederlands de moderne standaardtaal bedoelen, kunnen we het begin ergens in het midden van de zestiende eeuw plaatsen. Dat was ook de … [Lees meer...] over450 jaar naarvolging