Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek
Op maandag 7 september is, voor iedereen beschikbaar, de tweede digitale uitgave van de Twentse Taalbank online gekomen als PDF-bestand. Dit betreft de volledige transcriptie van het rijmstuk To Hooupe Kallinge Manges den Swarten Meyster Onde sinen Knegt (1672) van Justus Nipetang, met een Engelse vertaling en een inleiding door Chris Canter.
Lees verder >>
door Alwyn Roux
Twee maande gelede het ek ’n pleidooi vir die oprig van ’n aanlyn nagraadse studiegroep vir Afrikaans en Nederlands gelewer. Ek is opgewonde om aan te kondig dat die Samespraakwebblad op 1 September geloods is. Remona Voges het die ontwerp van die webblad behartig.
Lees verder >>
Gruuts prizzenteert de Limbörgse Academie häöre nuie website limburgs.org. D’n dreitaolege website gief ’n euverziech vaan eus activiteite, projekte en taolprodukte. Dees höbbe veer tot noe touw iereambtelek kinne oontwikkele veur ’t Limbörgs.
Door Ton Harmsen
Zoals ik in mijn vorige column schreef: in De wanhébbelyke liefde (1678) krijgt Hendrik te horen dat zijn meisje met zijn vader gaat trouwen en dat haar moeder op hem verliefd is. Hij is helemáál van zijn stuk als Agniet, de nicht van zijn meisje, hem aanraadt op de avances van zijn beoogde schoonmoeder in te gaan. Maar dat is een valstrik:
[…] men zal niet toelaaten, dat een vader ’t kind
Van zyn zoons vrouw trouwt; men is niet ontzind,
Of dol in dit land, om dat te dulden: én veel minder
Dat een moeder haar schoonzoons zoon trouwt.
De wanhébbelyke liefde, vs. 387-390
En inderdaad, als de trouwplannen van het meisje met zijn vader en tegelijk die van de jongen met haar moeder bekend worden zijn de poppen aan het dansen: Lucia wordt de vrouw van Joost en daardoor de stiefmoeder van haar vrijer, die haar vader wordt, zodat zij ook zijn stiefdochter zal zijn. In spiegelbeeld gelden precies dezelfde complicaties voor Hendrik. Wie bedenkt zoiets? Deze duizelingwekkende constructie geeft meteen aanleiding tot heftige ruzie, die door Hendriks neef bezworen wordt:
De toespraak die Arnon Grunberg op 4 mei hield in de Nieuwe Kerk in Amsterdam tijdens de Nationale Dodenherdenking kon op veel lof rekenen. Hij werd alom geprezen, misschien wel juist doordat hij in zijn toespraak benadrukte dat herdenken méér zou moeten zijn dan een uitgehold ritueel: het zou ‘een verlangen naar kennis’ in zich moeten dragen.
Lees verder >>
Die Virtuele Instituut vir Afrikaans (VivA) stel op 21 Mei 2020 Taalportaal en Taalonderrigportaal bekend.
Hierdie geleentheid sal op Donderdagoggend 21 Mei vanaf 10:00 – 11:00 aanlyn plaasvind.
Die gasspreker tydens hierdie geleentheid is dr Theuns Eloff van die Trust vir Afrikaanse Onderwys (TAO), en ná sy spreekbeurt sal ’n kort paneelbespreking plaasvind waar die belangrikheid en rol van digitale onderrig en digitale hulpmiddels in ’n moderne era aan bod sal kom.
Lees verder >>
Door Peter-Alexander Kerkhof
Het is onder taalkundigen een goed bewaard geheim dat er van het Oudnederlands best veel bekend is. Het Oudnederlands Woordenboek bevat vele duizenden woordingangen en je zou het niet graag op je tenen krijgen. Op deze website kunt u kennismaken met de rijkdom van het Oudnederlands. U kunt er zien (en horen) wat er allemaal van het Oudnederlands bewaard is gebleven en waarom de Oudnederlandse taal een belangrijk stuk van ons culturele erfgoed is.
(Persbericht Literatuurmuseum)
Blijheid en feestvreugde overspoelden het land na 5 mei 1945. Ook de Nederlandse schrijvers haalden opgelucht adem. Maar niet allemaal – en over die andere verhalen gaat het in de nieuwe online tentoonstelling De achterkant van de bevrijding – Literair leven na de oorlog. Vanaf nu op Literatuurmuseum.nl, gewoon vanuit huis te bezoeken.
Lees verder >>Voor alle leerlingen in het havo/vwo én in het vmbo, maakte leraar Nederlands Arnoud Kuijpers een site waarin wordt uitgelegd wat precies de regels zijn over wanneer iemand wel of niet geslaagd is, nu het Centraal Examen is komen te vervallen: Benikgeslaagd.com
Door Marc van Oostendorp
We hadden het vandaag eigenlijk feestelijk willen openen aan het Meertens Instituut, maar dat doen we nog wel een keer. Ondertussen willen we deze fraaie site niet gesloten houden: Middelnederlands.nl. – een naslagwerk vooral voor de dialectvariatie in de dertiende, de veertiende en de vijftiende eeuw – gedocumenteerd in de vorm van honderden kaarten die aangeven hoe woorden in officiële documenten gespeld werden.
Lees verder >>
(Persbericht Coronagedicht.nl)
Corona maakt de pennen los van dichtend Nederland en Vlaanderen. Gedichten over quarantaine, hamsteren, angst en er voor elkaar zijn. Op de website Coronagedicht.nl zijn ze verzameld. Een site die van waarde is in vreemde tijden. Het eerste gedicht werd geplaatst op 18 maart. Binnen een week zijn er al meer dan 200 gedichten ingestuurd door zo’n 150 dichters.
Lees verder >>Door Philomène Bloemhoff-De Bruijn
In 2016 meldden we hier dat het Woordenboek van Overijssel online ging, en dat het via twee verschillende webadressen te raadplegen was. Helaas is dat sinds een aantal maanden niet meer zo. De website Onderzoekoverijssel.nl, waarop het woordenboek een prominente plaats innam op de Homepage, met zoekhulp, spellinguitleg en meer, is opgegaan in de website MijnStadMijnDorp, “waardoor alle informatie en collecties nu op één plek te vinden zijn”, aldus de redactie. Helaas is de vindbaarheid van het online woordenboek daarmee ernstig bemoeilijkt, en is het zelfs niet meer te googlen. Dat moet uiteraard anders en beter, maar daar willen we de redactie nu even niet mee lastig vallen.
Lees verder >>Door Willem Kuiper
Sint Petersburg, SSSPL: 6.10.3.3
Eind vorig jaar heb ik een e-mail gestuurd naar de Russische Staatsbibliotheek in Sint Petersburg, waar dit boek bewaard wordt, en aan de conservator gevraagd of men zo goed zou willen zijn dit unieke exemplaar van deze laat-middeleeuwse best- en longseller online te zetten, zodat de hij opgenomen kan worden in de Lijst van gedigitaliseerde Middelnederlandse handschriften en drukken in binnen- en buitenlandse bibliotheken. Al weer een jaar of wat geleden kwam ik min of meer bij toeval deze druk op het spoor en vond ik Menno Anbeek, die zijn master-scriptie over deze twee legendarische gebroeders schreef, bereid om in mijn plaats naar Sint Petersburg te reizen en daar dit boek in handen en in ogenschouw te nemen, alsook digitale opnamen te bestellen, zodat ik een editie van deze roman kon bezorgen.
Door Ton Harmsen
Het is de droom van iedere onderzoeker: spectaculair materiaal vinden dat nog door niemand bekeken is. Wat de zeventiende-eeuwse Nederlandse letterkunde aangaat is dat niet eens zo moeilijk, maar als je een hele stapel toneelstukken vindt die nergens beschreven zijn is dat toch een groot feest.
Onlangs verscheen in de Koninklijke Bibliotheek Brussel, op de Kunstberg, de jongste aflevering van In monte artium. Dat tijdschrift, een schat aan artikelen over het rijke bezit van de Bibliothèque Royale de Bruxelles, is te koop bij Uitgeverij Brepols en in de winkel van de KBB, en bovendien stelt Brepols het via het internet in pdf-vorm aan iedereen kosteloos beschikbaar. Het veelzijdige jongste nummer staat vol met lezenswaardige artikelen; Michiel Verweij bespreekt vijftiende-eeuwse privécollecties die in de KB-Brussel terecht zijn gekomen, vanuit de vraag of zij nog laat-middeleeuws of reeds vroeg-humanistisch zijn. Voor neerlandici bijzonder relevant is de beschouwing van Johanna Ferket en Bram Caers over de toneelmanuscripten in de KB-Brussel. Ferket (Universiteit Antwerpen) is specialist op het gebied van toneelliteratuur, zij publiceerde onder andere over maatschappijkritiek in zeventiende-eeuwse kluchten. Caers (Universiteit Leiden) is codicoloog, hij doet onderzoek naar zestiende-eeuwse manuscripten over politieke gebeurtenissen.
Door Roland de Bonth
Wie Neerlandistiek per mail volgt, treft in zijn inbox elke ochtend een dagoverzicht met alle artikelen van de vorige dag aan. Dit overzicht opent steevast met een gedicht, geplaatst door Raymond Noë. Bij zijn keuze laat hij zich doorgaans leiden door de actualiteit of de tijd van het jaar. Zo plaatste hij op 2 januari het gedicht ‘Ik wens U een jaar’ van Guido Gezelle. Althans, aan deze Vlaamse dichter werd het gedicht op diverse internetsites toegeschreven. In reacties op die post twijfelden enkele lezers openlijk aan deze toeschrijving. Vooral het gebruik van de woorden creativiteit en alfabet deed hen de wenkbrauwen fronsen. Inmiddels wordt op Neerlandistiek bij het gedicht vermeld dat de schrijver anoniem is.
Lees verder >>Vragenlijstenbank Meertens Instituut maakt het mogelijk dat te achterhalen
(Persbericht Meertens Instituut)
Vanaf 1931 zijn door het Dialectenbureau, de voorloper van het Meertens Instituut, vragenlijsten rondgestuurd naar informanten verspreid over Nederland en later ook Vlaanderen. Het doel was de variatie in de Nederlandse taal en cultuur in kaart te brengen. De informanten moesten antwoorden geven op vragen als: “Hoe noemt men de doeken waarin de zuigelingen gewikkeld worden?”, of: “Hechtte men er belang aan of de eerste persoon die men met nieuwjaar ontmoette een man of een vrouw was?” Vragenlijsten en verzamelde antwoorden zijn nu voor iedereen toegankelijk via de Vragenlijstenbank.
Lees verder >>
Tijdens de Grote Taaldag in Utrecht op 31 januari 2020 is een nieuwe website gelanceerd voor leerlingen in de bovenbouw van het voortgezet onderwijs (havo/vwo): www.taalonderzoekjezo.nl.
Lees verder >>
Op 1 april 2020 wordt op het Meertens Instituut in Amsterdam de website Middelnederlands.nl officieel geopend. Op de website staan honderden kaarten van Nederlandse woorden, groepen woorden en woorddelen. Ze dateren uit de 13e en de 14e eeuw en geven vaak belangrijke aspecten van de dialecten uit die tijd weer. Het is het eerste zo uitvoerige overzicht van het middeleeuwse dialectlandschap,
Lees verder >>
Met trots stelt de Openbare Bibliotheek Brugge de nieuwe website www.Gezelle.be voor. De Brugse openbare bibliotheek is een erfgoedbibliotheek en bewaart o.a. het Gezellearchief. De duizenden documenten – brieven, poëziehandschriften, taalkundige notities, enz. – komen op de nieuwe site tot leven in verhalen, citaten, foto’s, geluidsfragmenten en filmpjes. Van de schandelijke Lady Smith tot de indiaan in Gezelle: je ontdekt er alles wat je nog niet wist over de bekende priester-dichter. Via artificiële intelligentie slaagden we er zelfs in om te tonen hoe Gezelle er als kind moet hebben uitgezien.
Afbeelding: ‘scheldblad’ van de 25-jarige Gezelle.
Alle wilde planten hebben een naam, soms een heel eigenaardige, waarvan de verklaring niet zo voor de hand ligt. Voor het Nederlands taalgebied zijn daaromtrent maar twee uitgebreide publicaties over de verklaring van plantennamen bekend:
De gewezen Vlaamse biologieleerkracht Walter Deconinck heeft voor de meest voorkomende wilde planten die in het Vlaamse landsgedeelte van België groeien de verklaring van de namen opgezocht en samen gebracht in een bundel met als titel “Plantennamen nader toegelicht” (129 blz.).
Deze bundel kan hier gelezen worden.
Door Ton Harmsen
Jan Steen schildert voor ons een pakjesavond met vreugde en verdriet, maar Sinterklaasgedichten zoals wij die kennen, met grappige cadeau-aanbiedingen en plagerige opmerkingen waren er in de zeventiende eeuw nog niet. De zeer schaarse Sint-Nicolaasgedichten gaan niet over geschenken, maar over huwelijksaanzoeken. De heilige Nicolaus heeft ooit aan drie arme meisjes een bruidsschat gegeven – of eigenlijk: naar binnen gestrooid – om hen van de prostitutie te redden en daarom is de ‘koekvrijer’ een populaire speculaaspop. Aan de gegevens die Schotel daarover publiceerde in zijn Het Oud-Hollandsch huisgezin der zeventiende eeuw van 1867 valt weinig toe te voegen. Des te mooier is het dat er wel een soort verlanglijstje uit 1631 bewaard is. Een inventaris van Sinterklaasgeschenken, die een idee geeft van wat kinderen toen in hun schoen kregen — de Intertoysfolder van vier eeuwen geleden.
Lees verder >>
Eeuwige schrijversroem en een vaste plek in de literaire canon, het is lang niet iedereen gegund. Waarom kennen we nog wel J. Slauerhoff of Louis Couperus, maar niet Til Brugman of Margot Scharten-Antink? Onderzoeker Elli Bleeker van de KNAW Humanities Cluster dwaalde drie maanden door het omvangrijke archief van het Literatuurmuseum op zoek naar vergeten schrijvers. Op zoek naar de verhalen die het waard zijn verteld te worden, ondanks dat – of juist omdat – de schrijver in kwestie zich bevindt in de marge van de literaire orde. Dit resulteerde in de online tentoonstelling Spoorzoeken in het archief, die vanaf nu te bezoeken is op Literatuurmuseum.nl.
Lees verder >>
Het vorig jaar verschenen bij Nijgh & Van Ditmar verschenen boek Afgrond zonder vangnet. Liefde en geweld in de romans van Arnon Grunberg van de Leidse hoogleraar Moderne Nederlandse Letterkunde Yra van DIjk staat inmiddels in open access. online en wel hier.
Lees verder >>
Wie waar ook ter wereld een lezing wil bijwonen over de theorie van de grammatica, hoeft daarvoor voortaan niet meer in het vliegtuig te stappen. Dat is de ambitie van de initiatoren van StreamGram, een nieuwe website dat zulke lezingen voortaan gratis streaming wil aanbieden. Bovendien moet zo een archief worden opgebouwd met lezingen uit het verleden.
StreamGram vindt u hier.
Christine D’haen overleed op 3 september 2009. Op 26 oktober 2019 organiseerde het Beschermcomité Campo Santo een herdenkingsviering naar aanleiding van de tiende overlijdensverjaardag van Christine D’haen.
Het Poëziecentrum heeft een digitale tentoonstelling ingericht die werd opgebouwd uit audiovisueel materiaal uit verschillende archieven en citaten bevat uit Uitgespaard zelfportret (Meulenhoff, 2004), de verzameling van haar autobiografisch proza. De tentoonstelling is hier te vinden.
Illiustratie: Christine D’haen, dichteres bij haar thuis in Brugge, october 1990. Bron: Wikimedia
Recente reacties