Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek
Door Marc van Oostendorp
Alles overziend concluderen sommige onderzoekers dat er nog teleurstellend weinig eenheid is tussen onderzoekers die proberen op de computer de manier te modelleren waarop mensen van taal gebruiken. Is die teleurstelling terecht?
Door Marc van Oostendorp
Computers kunnen inmiddels over sommige onderwerpen best een aardig tekstje schrijven. Het probleem is alleen dat ze zo saai zijn.
Door Marc van Oostendorp
Je kunt een driemensionele kaart maken van welke woorden in teksten bij elkaar in de buurt staan. Je kunt ook een driemensionele kaart maken van de manier waarop woorden in de hersenen zitten. Die kaarten lijken op elkaar! Dat betekent dat we er misschien iets van begrijpen.
Pak je zakdoek er maar bij. In deze video bespreekt Jörgen het sentimentalisme in de achttiende eeuw, een gevoelsexplosie binnen de Nederlandse literatuur. Deze literaire stroming werd in Nederland aangevoerd door Rhijnvis Feith die met zijn boek Julia een sentimentele roman schreef die ‘niet voor de achtiende eeuw’ geschikt was. De romans en hun pathetische stijl vol uitroeptekens en gedachtestreepjes werden dan ook niet door iedereen serieus genomen.
Geciteerde bronnen:
Rhijnvis Feith – Julia (1783) https://dbnl.org/tekst/feit007juli01_01/
Elisabeth Maria Post – Het land, in brieven (1788) https://dbnl.org/tekst/post003land02_01/
Ook genoemd:
Arend Fokke Simonsz. – De moderne Helicon (1792)
Jacobus Bellamy – Fragment van eene sentimentele Historie
Jacobus Bellamy – Eenige reisfragmenten en anecdotes
Johann Wolfgang von Goethe – Die Leiden des jungen Werthers (1774)
Rhijnvis Feith – Ferdinand en Constantia (1785)
Jacob Eduard de Witte jr. – Cephalide (1786)
Maria van Zuylekom – Ismene en Selinde (1792)
Cornelia Lubertina van der Weyde – Henry en Louize (1794)
Meer lezen / bronnen:
J.J. Kloek en A.N. Paasman (1982), ‘Inleiding’, in: Rhijnvis Feith – Julia, Den Haag: Martinus Nijhoff.
Inger Leemans & Gert-Jan Johannes (2017), Worm en donder, Uitgeverij Bert Bakker Amsterdam.
Bert Paasman (1987), ‘Nawoord’, in: Elisabeth Maria Post – Het land, in brieven, Amsterdam: Em. Querido’s.
Johanna Stouten (1993), ‘1778: Laurence Stern, A sentimental journey in het Nederlands vertaald; alleen voor gevoelige zielen’, in: Nederlandse Literatuur, een geschiedenis, Groningen: Nijhoff.
Door Marc van Oostendorp
Wat betekent het woord boom? Volgens een bepaalde manier van kijken wordt die betekenis bepaald door alle contexten waarin het woord boom voorkomt. Die manier van kijken blijkt goed werkbaar te maken voor een computer en geeft potentieel een scherp beeld van wat de betekenis eigenlijk is.
Door Marc van Oostendorp
Neurale netwerken simuleren de werking van het brein op een computer. Ze zijn dan ook heel bruikbaar om theorieën te toetsen over de werking van taal in het brein. Kan zo’n netwerk bijvoorbeeld een taal leren zonder dat je er vantevoren kennis in stopt?
Lees verder >>
Hét overzicht van de Nederlandse literatuur in 2019!
Een jaar met schrijvers die zich druk maakten om de kinderliteratuur, met verschillende literatuurprijzen die op zoek moesten naar een nieuwe sponsor, met veel poëzie, met het onvermijdelijke B-woord, met prijswinnaars en heel veel boeken.
Door Marc van Oostendorp
Computers zijn heel handig voor taalonderzoek. Bijvoorbeeld als je wil weten hoe apen of Neanderthalers zouden praten. En waarom het lichaam van de mens zo geschikt is voor taal.
Lees verder >>Door Marc van Oostendorp
Er zijn allerlei redenen waarom menselijke taal eigenlijk heel ongeschikt is voor communicatie. Ik noem er een paar.
Lees verder >>Door Marc van Oostendorp
Oxytocine heet het knuffelhormoon. Het blijkt ook buitengewoon belangrijk om een goed gesprek te kunnen voeren. Dat vertelt ons mogelijk iets over de aard van menselijke communicatie.
Lees verder >>Door Marc van Oostendorp
Wanneer iemand iets vertelt, gebruikt die persoon niet alleen taal, maar doet hij soms ook acties of geluiden na. Of hij fluit even. Behoort dat ook allemaal tot de taal?
Lees verder >>Door Marc van Oostendorp
Volgens sommige taalkundigen is het vermogen om taal te gebruiken, aangeboren. De taalkundige Stephen Levinson gelooft dat niet. Hij denkt dat mensen in plaats daarvan een aangeboren drive hebben om met geluiden te communiceren. En hij heeft daar bewijs voor.
Lees verder >>
In deze video vind je een bespreking van de volgende drie boeken:
Clark Accord – De koningin van Paramaribo
Doeschka Meijsing – De tweede man
Geert Klaasen – De zilveren raaf
Door Marc van Oostendorp
Kun je het een kind aandoen om het in meer dan twee talen op te voeden? Alle deskundigen zeggen volmondig ja op die vraag. Wat weten we over de ontwikkeling van kinderen die opgroeien met meer dan één taal?
Lees verder >>In deze video bespreekt Jörgen aan de hand van Sara Burgerhart, de eerste Nederlandse briefroman, de literaire kenmerken van dit vernieuwende genre uit de achttiende eeuw. Het bood een vertelvorm die de lezer inzicht bood in de mens en daardoor ook geschikt was voor het beschavingsideaal van de verlichting.
Lees verder >>
In deze video vind je een bespreking van de volgende drie boeken:
Jeroen Windmeijer – De bekentenissen van Petrus
Herman Koch – De greppel
A.F.Th. van der Heijden – De draaideur
In deze video vind je een bespreking van de volgende drie boeken:
Remco Campert – Tjeempie! of Liesje in Luiletterland
Anna Enquist – Het geheim
Hendrik Groen – Leven en laten leven
Door Marc van Oostendorp
Vooral jongeren spreken de l aan het eind van een lettergreep uit als w. Hoe zit dat precies? en wat heeft het te maken met het feit dat we in het Nederlands goud zeggen in plaats van gold en oud in plaats van old?
In deze video vind je een bespreking van de volgende drie boeken:
Alex Boogers – Het waanzinnige van sneeuw
Jessica Durlacher – De held
Peter Middendorp – Jij bent van mij
In deze video werpt Jörgen een blik op de klassieker Turks fruit van Jan Wolkers, waarin de liefdesuitingen van de hoofdpersoon als een dreigement gezien kunnen worden.
(Bekijk deze video op YouTube.)
De volgende werken komen langs:
Jan Wolkers – Turks fruit
Onno Blom – Het litteken van de dood
Kim van Kooten – Lieveling
Inge Schilperoord – Muidhond
Brett Easton Ellis – American psycho
Een verhaal lezen is als het ontraadselen van een geheim. In teksten kunnen verborgen boodschappen zitten, waarbij je de talige code moet kraken. Daarnaast zijn er ook geheimen aan de oppervlakte te vinden die je zowel bewust als onbewust kunt oppikken.
(Bekijk deze video op YouTube.)
Lees verder >>
In deze video vind je een bespreking van de volgende drie boeken:
Tom Lanoye – Het goddelijke monster
Tommy Wieringa – Alles over Tristan
Hülya Cigdem – De importbruid
‘Laten wij daarom die onloochenbare waarheid, dat de kunst schoon moet zijn, gevormd moet zijn, vorm moet zijn, eens met rust laten.’
In zijn essay Démasqué der schoonheid (1932) rekende Menno ter Braak af met de kunstopvatting (l’art pour l’art) van de Tachtigers door hun heilige Schoonheid te demaskeren.
Het volledige essay: https://www.dbnl.org/tekst/braa002dema01_01/index.php
In deze video vind je een bespreking van de volgende drie boeken:
Tim Krabbé – Marte Jacobs
Stefan Brijs – Maan en zon
Mensje van Keulen – Liefde heeft geen hersens
‘Wanneer ik alleen ben hou ik van mijn gezicht; waar ik niet van hou is hoe de mensen naar mij kijken.’
In deze video bespreekt Jörgen De trooster van Esther Gerritsen waarin hoofdpersoon Jacob een gezicht heeft dat aan de ene kant puntgaaf is en aan de andere kant scheef en vervormd. Zo’n tweedelig gezicht doet natuurlijk denken aan andere bekende, misvormde personages.
(Bekijk deze video op YouTube.)
Muziek:
Pergolesi – Stabat mater
Recente reacties