Categorie: geen categorie

Donderdag 13 december verscheen het laatste nummer van 2019 van literair tijdschrift De Gids, dit keer een themanummer in samenwerking met Project Antarctica: een scenariostudie, op initiatief van De Groene Amsterdammer, over een mogelijke kolonisatie van Antarctica zodra de ijskappen op het continent gesmolten zijn. 

Cross-Over en CARAN.

Door Jerzy Koch, Eric Mijts, Yves T’Sjoen, Yra van Dijk en Michiel van Kempen

‘Want een boek is dan pas groot wanneer er een wereld voor ons opengaat waarin de schrijver zelf ten onder gaat aan het geschapene en in zekere zin machteloos staat ten aanzien van zijn creatie.’
Boeli van Leeuwen, De taal van de aarde

‘We zijn altijd op weg op de eilanden’, stelde Wim Rutgers, de grand wise man van de Caribische literatuurkritiek: ‘ik weet niet of we ooit aankomen’. Het had het motto kunnen zijn van het congres dat van 27 tot 30 november 2019 werd gehouden in Paramaribo.

Misschien heb je ‘m al op je deurmat gevonden: het derde nummer van Internationale Neerlandistiek van deze jaargang. Het papieren tijdschrift wordt vanaf vandaag bij de abonnees afgeleverd en is daarnaast in Open Access te raadplegen.

Door Siemon Reker

De eerste vijf keer – we hadden ook een groter aantal kunnen nemen – dat in het kalenderjaar 2019 de woordencombinatie “soort van” in de Handelingen van de Tweede Kamer voorkomt, is er zichtbaar iets mee aan de hand. De sprekers doen er nog even niet zo toe in dit verband:

Vanaf 1 december 2019 start de Vrije Universiteit Amsterdam (VU) de Multatuli-leerstoel voor moderne Nederlandse Letterkunde. Initiatiefnemer het Multatuligenootschap sponsort de leerstoel. VU-hoofddocent Moderne Nederlandse letterkunde Jacqueline Bel zal de Multatulileerstoel als hoogleraar bekleden. Met de benoeming start tevens een nieuwe minor De Schrijfacademie, bedoeld voor alle VU-studenten, waarin literatuur en creatief schrijven centraal staan. Dat heeft het College van Bestuur van de VU dinsdag 26 november besloten. 

Uit Argus, de nieuwe bundel van Quito Nicolaas. Behalve de Nederlandse originelen bevat de bundel ook de Engels vertalingen, van de hand van Mildred Antonius.

Onderweg

Als m’n ziel kon nadenken
tussen de muren
van het verleden
hadden m’n gedachten gesproken.

Als het goed is

denk je: hij speelt maar dat hij speelt
vergeet je dat het pas bedacht is
door iemand opgeschreven

weet je dat dit er altijd was
geen nieuwe draai eraan te pas kwam

In Nederland en Vlaanderen houden flink wat onderzoekers zich bezig met onderzoek naar formuleringskeuzes; anderen doen dat niet zelf, maar zijn wel dit onderzoeksthema geïnteresseerd.

Door Karel Gildemacher

Het is een mooie zegswijze: “Van boeken krijg je nooit genoeg”. Maar toch, soms heeft een mens een ingeving: kom ik nog aan het lezen (laat staan bestuderen) van een zeker aantal boeken toe? Vooral omdat ik me de komende tijd (nog meer) wil richten op de relatie tussen landschap en taal, m.a.w. hoe bemeesterden de mensen in de loop der tijd hun omgeving door taal, is de interesse in andere aspecten tanende. Dus opruimen, wat niet direct meer nodig is.

Cultural critics have been bemoaning the decline of the public intellectual at least since 1987 when Russell Jacoby published the book The Last Intellectuals: American Culture in the Age of Academe. Through Richard Posner’s 2003 Public Intellectuals: A Study of Decline to Stefan Collini’s 2006 Absent Minds: Intellectuals in Britain and recently McKenzie Wark’s 2017 General Intellects: Twenty-Five Thinkers for the Twenty-First Century this narrative of the loss or decline of the public intellectual continues to dominate the discussion, putting the blame on the intensification of specialization in the academy and the increasing celebrification of public figures. This symposium seeks to intervene in this narrative of loss and decline by analyzing contemporary intellectuals who maintain a public profile in the media (traditional and/or new), while constructing and negotiating their public image in different ways.

Door Gudrun Reijnierse

Afgelopen week – op vrijdag 25 en zaterdag 26 oktober – was de Radboud Universiteit voor de tweede keer organisator van het Drongo Talenfestival. Ook dit jaar konden taalliefhebbers zich weer twee dagen lang verdiepen in de wereld van taal en communicatie, bijvoorbeeld tijdens een van de vele lezingen of door mee te doen aan onderzoek in een Drongo Lab. Na afloop van de publiekslezing die ik tijdens deze editie met Marten van der Meulen verzorgde, is het tijd voor een terugblik op een jaar lang onderzoek naar nepnieuws en autoriteit.

Sinds 2008 wordt in de Gentse Universiteitsbibliotheek van Gent het archief van de Vlaamse auteur Willy Roggeman (°1934) bewaard. Roggeman schonk de UGent ook de meer dan 4.500 boeken die hij in de loop van zijn carrière verzamelde. Het merendeel daarvan draagt een stempel waarmee de auteur zijn collectie identificeerde. Voor 74 boeken is dat niet het geval. Roggeman vond de boeken in het voorjaar van 1953. Hij studeerde toen aan de Universiteit Gent. De boeken behoorden toe aan een vrouw van wie de naam in het merendeel ervan is aangebracht: Suse Esberg. Nu eens in de vorm van een handtekening, dan weer in een fraai ontworpen ex libris.

Door K.P. Hart

Vorige week ontspon zich een kleine discussie op Twitter over boeken en getallen; Marc van Oostendorp schreef op Neerlandistiek over een artikel van Paul Postal waarin de laatste over de aard, de ontologie, van boeken schrijft:

Ietwat kort door de bocht is de these van Postal dat een boek (hij gebruikte Pride and Prejudice als voorbeeld, Marc nam De Kleine Johannes als voorbeeld) als abstract object altijd al bestaan heeft, het is namelijk een rij symbolen (letters, spaties, interpunctie, …) en iemand heeft die rij een keer voor het eerst opgeschreven. Net als het getal gerepresenteerd door 7.987.923.892.274 (gezien de ene hit bij Google waarschijnlijk door Marc als eerste opgeschreven).

Door Peter-Arno Coppen en Marten van der Meulen

In het blog over de Spreektaalveredelingsbond van laatst werd de aandacht vooral gevestigd op één aspect van dat toneelstuk: de taal over taal. Verschillende karakters in het stuk doen expliciet normatieve uitspraken over taal: ze becommentariëren de woordkeuze, uitspraak of het andersoortige taalgebruik van andere karakters. Dat levert dit soort dialogen op:

VAN EIBERGEN: Ik wense uit te spreken. Vermits ik het ene heilige plicht achte…
WORREGA (gedienstig): Enen heiligen, domienee! met uw verlof.
VAN EIBERGEN (uit de hoogte): Ik herzegge: ene heilige plicht…. Plicht is vrouwelik, meester.
WORREGA: Neen domienee, ik geloof zeker…. (Hij zoekt in zijn woordelijst) (…)
WORREGA (in de rede vallend): Ja! Juist! Ziet u….? „Plicht, mannelik, plichten“.
VAN EIBERGEN (neerbuigend vriendelik): Mag ik ?
WORREGA (reikt hem het boek toe): (…)
VAN EIBERGEN (met ’n medelijdend lachje):
Waarlik. Het staat er. Hm. (Het boek teruggevend). Ene drukfout, meester.

Mensen doen heel vaak dergelijke ‘metalinguïstische’ uitspraken. In feite is iedere inzending bij het nog steeds populaire Taalvoutjes zo’n vorm van metalinguïstische uitspraak. Officiële of officieel bedoelde taalnormen staan natuurlijk vooral in schrijfgidsen en taaladviesverzamelingen, maar de ‘populaire taalnorm’ is alomtegenwoordig. Dus zou je verwachten dat die ook in dialogen in de Nederlandse literatuur voorkomt.

Op 29 november 2019 organiseert de Belgische Kamer van Vertalers en Tolken (BKVT) in Antwerpen een studiedag met als thema ‘Het Nederlands in de vertaalwereld: situatie en perspectieven’. Het programma is heel gevarieerd, met Belgische en Nederlandse sprekers die het zullen hebben over de invloed van het Engels op het Nederlands, over de variatie in het Nederlands en het opleiden van vertalers. Jan Hautekiet leidt de dag in en we sluiten af met een panelgesprek tussen alle sprekers. Het volledige programma staat op de website van de BKVT.

Inschrijven kan nog via e-mail op secretariat@translators.be. Leden van de BKVT betalen 60 euro, niet-leden 80 euro. Wacht niet te lang, want het aantal plaatsen is beperkt. 

Deze dag wordt georganiseerd met de steun van de Taalunie en de NGTV (Nederlands Genootschap voor Tolken en Vertalers)

Dubbel-zang

– ‘O mooie Vogel, wat? hoe wilt gij van mij gaan?’
– “Uw Kooi is mij te eng, ik klaag om ruimt’ en hemel,
O ik versnak zozeer om ’t vederig gefemel
Van mijn gespreide vleugels ganslijk uit te slaan.

Om mij te menglen in het opperste gewemel,
Om daar in ’t Licht te zijn, stil in die glans te staan
Als ene Flonkersteen, die werd in licht, gevaân,
O, in die Kreitsen waar het hoog is, in die Hemel …”

– ‘Ziel, laat mij arme toch niet zonder doelwit wezen,
Lucht, Water, Vuur, Spruit, Bloem en Koren van mijn Kaf,
O Inhoud, werp mij niet als dorre zeemlen af.

Mijn Kern, ik leefde om U in duizend, duizend vrezen,
Hoe wringt ge zo in mij, wat martelt gij mij nu …
Het hulsel deed nooit kwaad dan in verband met U’.

Jac. van Looy (1885-1930)
uit: De wonderlijke avonturen van Zebedeus (1925)

• • • • • • • • • • • • • • • • • •
Abonnees van Laurens Jz. Coster ontvangen iedere werkdag een gedicht per mail.

Het Nederlands Letterenfonds zoekt nieuwe leden voor de Raad van advies. De leden spelen een belangrijke rol bij de advisering over alle aanvragen. Per subsidieregeling wordt een commissie samengesteld. Binnen die commissie adviseren de leden gezamenlijk over de voorgelegde aanvragen voor nieuw werk of nieuwe projecten. Daarnaast geven de leden individueel schriftelijke beoordelingen over de (literaire) kwaliteit van recente boeken of projecten.

Vanaf 2020 is er behoefte aan nieuwe deskundigen binnen de commissies die adviseren over respectievelijk digitale projecten, literaire manifestaties en festivals, schrijversbiografieën, literaire vertalingen in het Nederlands, en oorspronkelijk Nederlandstalig of Fries werk.

Diversiteit en kwaliteit zijn belangrijke trefwoorden in de missie van het Letterenfonds. We verwelkomen daarom graag sollicitaties van mensen die nu in de Raad van advies ondervertegenwoordigd zijn.

(De dag na de presentatie van Curriculum.nu)

Door Marc van Oostendorp

Onderwijzen is als overgooien. Je kunt niet iets in je eentje overgooien; als ik een bal naar jou toe gooi, heet dat geen overgooien als jij niet klaar staat om die bal op te vangen. Zo is het ook met onderwijzen.

Er wordt wel gedacht dat dit een taak is die een docent heeft, en die deze docent wel of niet competent uitvoert, zonder dat je hoeft te letten op de leerlingen, die geacht worden ook in figuurlijke zin het lijdend voorwerp te zijn. Het is een beeld van de leerling als een leeg vat waar de docent zijn kennis in giet. Maar dat beeld klopt niet: bij succesvol zijn docent en leerling allebei even actief betrokken.

Het beeld van het overgooien komt uit het boek Gevormd of vervormd? Een pleidooi voor ander onderwijs van de Nijmeegse filosoof Jan Bransen. Ik las het omdat er zoals het er nu naar uitziet grote veranderingen aankomen in het onderwijs Nederlands, en wel op de drie niveaus die we hebben: primair, voortgezet en hoger onderwijs. Curriculum.nu uit zich over de eerste twee, en de meeste universitaire opleidingen zijn permanent bezig met verbeteringen van de laatste.

Door Jos Houtsma

Kinderen van een prachtig ras
– ik kwam hun noordelijk dorp voorbij – 
scholden en achtervolgden mij
en één smeet raak met een pol gras.
En toen ik hen ontkomen was
zat ik tussen een wilgenrij,
een oude vrouw in de maand mei
en sloeg de kluiten van mijn jas.
Kinderen zijn oprecht en wreed:
zij zagen mij de dichter aan
en deden frank, wat meer discreet
de wereld dagelijks heeft gedaan. 

Er is over dit gedicht wel het nodige te zeggen. Mij gaat het hier om de versmaat.

W. Bronzwaer heeft Vogelvrij in 1993 gebruikt als voorbeeld in eenuiteenzetting over vers, metrum en ritme, en daar wil ik in dit stukje graag even bij stilstaan. Bronzwaer noemt Vogelvrij een metrisch gedicht, waarin per versregel zowel het aantal lettergrepen als het aantal beklemtoonde lettergrepen aan regels is gebonden. Maar het metrisch schema, merkt hij op, is moeilijk benoembaar. Je kunt ‘het gedicht als een regelmatig gebouwd vers […] beschouwen met acht lettergrepen per regel […] en gebaseerd op het metrische schema van de jambische tetrameter,’ maar echt lekker ligt dat niet: in de eerste versvoet van de eerste, de derde en de negende regel,  in de derde versvoet van de vierde regel en in de derde versvoet van regel 7 moet het versaccent op een soms nogal ongemakkelijke manier verschoven worden; ook in regel 6 vindt accentverschuiving plaats; in regel 2 moet je contractie toepassen op noordelijk, evenals op dagelijks in regel 12.