Categorie: Neerlandistiek voor de klas

Gedichten lezen met alles wat je in en aan je hebt

Geplaatst op door

Door Marc van Oostendorp

Een probleem met veel lesboeken over poëzie is dat er net in wordt gedaan alsof gedichten eigenlijk iets gewoons zijn: taal, maar dan wat ingewikkelder, zowel qua vorm en inhoud. Je moet er even doorheen prikken, maar dan heb je ook iets waardevols. Het gevolg daarvan is dat je gedichten moet analyseren. Hoeveel er ook gebeurd is in het poëzie-onderwijs, het indringend lezen is nooit ver weg.

Het probleem daarmee is dat die opvatting niet klopt. Er is natuurlijk niets tegen close reading, maar dan toch vooral voor gevorderden – een techniek om te begrijpen waarom iets mooi is en niet een sleutel om het mooi te vinden. Geen lezer is ooit voor de poëzie gevallen vanwege het cryptogram: het was die ene regel die je op onverklaarbare wijze raakte, de stem die vanaf een bladzijde tot je sprak, de beelden die je nooit zo kan zien als voor je geestesoog.

Daarom is het goed dat de door de Utrechtse neerlandica Kila van der Starre serie ‘doeboeken’ Woorden temmen er is, waarin jonge letterkundigen en dichters samen laten zien hoe veelzijdig de poëzie is, dat het niet alleen maar een intellectuele puzzel is, maar iets dat je hele wezen raakt: hart en ziel, lichaam en geest. Onlangs verscheen het tweede deel, Van kop tot teen met Charlotte Van den Broeck en Jeroen Dera.

Lees verder >>

Laat vmbo-leerlingen hun eigen boeken kiezen!

Geplaatst op door

Door Marino van Liempt

Ik geef les aan de examenleerlingen van een school voor speciaal onderwijs waar staatsexamens worden afgenomen. DUO in Groningen bepaalt de normen voor het commissie-examen (het mondeling examen).

Dit jaar moeten leerlingen op het vmbo-t acht boeken lezen. Natuurlijk waren er altijd al normen, maar daarbinnen mochten de leerlingen zelf hun keuze bepalen. Dat leverde altijd prachtige literatuurlijsten op.

De commissie heeft nu aangekondigd dat leerlingen vanaf 2023 moeten kiezen uit een lijst van 100 boeken. Toen ik dit mijn leerlingen vertelde, reageerden die gelukkig net zo boos als ik: ze zijn bereid om boeken te lezen die ze zelf gekozen hebben en ik zorg er met hen voor dat die van voldoende niveau zijn en dat ze daarover diep-inhoudelijk kunnen praten. Maar nu is de motivatie bij de leerlingen die in 2023 examen gaan doen helemaal weg en mijn examenleerlingen bevestigen ook dat ze dolblij zijn dat ze nog zelf hun boeken mogen kiezen.

Lees verder >>

(Nog even) gratis toegang tot wetenschappelijke publicaties voor leraren

Geplaatst op door

Door Roland de Bonth

Photo by J. Kelly Brito on Unsplash

Een fraai staaltje van serendipiteit vanochtend. Ik wilde via de website van de Koninklijke Bibliotheek de KB-catalogus raadplegen, toen mijn oog viel op een Pilot ‘gratis toegang tot wetenschappelijke publicaties’: leraren aan het woord en een link naar ervaringen van gebruikers. Wat blijkt? Sinds oktober 2019 hebben onderwijsprofessionals die verbonden zijn aan het primair onderwijs, het voortgezet onderwijs of het middelbaar beroepsonderwijs via het e-mailadres van hun school of onderwijsinstelling een jaar lang gratis toegang tot EBSCO Education Source, een database met wetenschappelijke onderwijsliteratuur. 

Helaas eindigt de pilotperiode al op 29 oktober 2020, maar bij de FAQs wordt gemeld dat je gedurende de gehele looptijd van het project kunt instappen. Meld je dus snel aan met je school-e-mail om nog ruim een maand gebruik te kunnen maken van deze database.  

Meer informatie over dit project en de aanmeldprocedure is te vinden op voordeleraar.nl

Boekie over boekies

Geplaatst op door

Door Marc van Oostendorp

Stel dat je jongeren meer boeken wil laten lezen, wat doe je dan? Verplichten, zeggen sommigen. De Max Havelaar uit hun buurt houden en alles zo lollig mogelijk maken, zeggen anderen. Ik geloof dat Bas Steman de enige echte manier heeft gevonden: jongeren laten zien dat lezen een verrijking van het leven is.

Want dat lijkt me het enige echte argument voor leesbevordering. Niet dat je woordenschat of je concentratie of je empathie er door verbeteren, maar dat je met lezen een wereld betreedt die je op geen enkele andere manier kan betreden: die van andermans hoofd. Een wereld waar je bovendien in ieder geval in theorie zelf ook toegang toe hebt – want anders dan een film schieten of een game ontwerpen kan iedereen een boek schrijven. (Els Stronks noemde dat onlangs: leeskracht.)

Lees verder >>

Word woordenschatgraver!

Geplaatst op door
Fotograaf: Joop van Bilsen, Schatgraven in Egmond aan Zee (Nationaal Archief / CC0)
[bron: Wikimedia Commons]

Door Roland de Bonth

Elke woensdag bespreekt Ewoud Sanders in de NRC-rubriek ‘Woordhoek’ de herkomst van een woord dat in de actualiteit is. Het verbod om te knuffelen inspireerde hem in zijn column van 1 september 2020 op zoek te gaan naar de oorsprong van dat woord. Door de Dikke Van Dale kwam hij tot de opmerkelijke ontdekking dat knuffelen oorspronkelijk ‘ruw hanteren’ betekende, niet bepaald het tedere omhelzen dat we er nu mee aanduiden. Hoe deze vreemde betekenisverandering precies heeft plaatsgevonden, wordt volgens Sanders niet duidelijk verwoord in de door hem geraadpleegde vakliteratuur. 

Lees verder >>

Wanshishibiao

Geplaatst op door

Door Yves T’Sjoen

Een van de meest geciteerde uitspraken over het leren komt van de Chinese wijsgeer en politicus Confucius. Naar verluidt liet de geroemde mentor, leraar der leraren, zich vijf eeuwen voor Christus ontvallen:  “Wie oude kennis koestert en voortdurend nieuwe vergaart, mag een leraar van anderen zijn”. Het edele beroep van leerkracht is niet uitsluitend gericht op overdracht van kennis en het verwerven van vaardigheden. Het onderwijs is er idealiter op gericht dat uiteindelijk de leerling de leerkracht in nieuwsgierigheid overvleugelt en de kennis van de docent met nieuwe inzichten verrijkt. Op die manier leert de leraar van de student. Zo heb ik het altijd onthouden. Aan de vooravond van het nieuwe school- en academisch jaar in België tracht ik die behartigenswaardige woorden door te geven aan de studenten. 

Lees verder >>

11 september 2020, Rotterdam: Charlotte Van den Broeck en Jeroen Dera presenteren hun nieuwe bundel

Geplaatst op door

Op vrijdag 11 september a.s. vindt om 16.00 uur bij boekhandel Donner in Rotterdam de boekpresentatie plaats van de nieuwe bundel van Charlotte Van den Broeck en Jeroen Dera in de reeks woorden temmen: van kop tot teen met Charlotte Van den Broeck en Jeroen Dera.

Lees verder >>

Zelf over gedichten praten

Geplaatst op door

Door Marc van Oostendorp

Een van de definiërende eigenschappen van poëzie is dat ze meerduidig is. Sterker nog, ‘meerduidige poëzie’ is een pleonasme. Een gedicht dat je meteen begrijpt is waarschijnlijk ‘gewoon een duidelijke, eenduidige boodschap die per ongeluk in een rare vorm gegoten is’.

Dat beweren althans Gerben Faure, Jan de Jong en Bas Jongenelen, allen docent Nederlands aan de Fontys Lerarenopleiding in Tilburg, met grote stelligheid in de inleiding van hun boek Zelf gedichten lezen, een aanstekelijk leerboek voor de analyse van gedichten.

Lees verder >>

Leeskracht

Geplaatst op door

Door Els Stronks

De afgelopen weken pleitte Stine Jensen er in de NRC voor niet meer in te zetten op leesplezier om de toenemende ontlezing onder Nederlandse jongeren te verhelpen, maar op leesstraf. Jongeren verplicht boeken laten lezen waarin ze iets over zichzelf en de wereld leren. Gawie Keyser waarschuwde daarop in dezelfde krant dat verplichte kost jongeren helemaal het leesplezier zal ontnemen. 

Lees verder >>

Hoeveel tieners zijn er nu echt ‘laaggeletterd’?

Geplaatst op door

Door Helge Bonset

In een vorig stukje voor Neerlandistiek heb ik laten zien dat, in tegenstelling tot wat in de media regelmatig beweerd wordt, er geen sprake van is dat 24% van onze 15-jarigen op grond van het laatste PISA-onderzoek ‘laaggeletterd’ kunnen worden genoemd. Het rapport geeft dat zelf overigens expliciet aan. 

Lees verder >>

Helaas, alweer het eindexamen Nederlands; schrijfvaardigheid

Geplaatst op door

Door Paul de Jong

In mei en juni 2020 vond er op Neerlandistiek een discussie plaats over het eindexamen Nederlands. Deze discussie wekte bij mij de behoefte het probleem van het eindexamen anders te benaderen dan in de discussie het geval was. Ik beperk me hierbij tot schrijfvaardigheid.

Mijn uitgangspunt is gelegen in de campagnes van de Vlaamse en Nederlandse overheid voor publieksvriendelijke overheidscommunicatie, onder de benamingen ‘Heerlijk Helder’ en ‘Direct Duidelijk’. Ik vind het vreemd dat deze campagnes in de discussie geen plaats kregen, hoewel het hier om een groot  maatschappelijk probleem gaat. Het kan ook zijn dat ik iets gemist heb.

Lees verder >>

‘Vioolspelen’ en/of ‘viool spelen’?

Geplaatst op door

Door Henk Wolf

In een interessant stuk hier op Neerlandistiek.nl stelde Gillan Wyngaards laatst de volgende vraag:

  • “Hoe moet een vijftienjarige leerling nou weten waarom gitaar spelen een woordgroep is en vioolspelen een samenstelling?”

Dat is een vraag waarin drie heel verschillende problemen bij elkaar komen. Ik zet ze even op een rijtje:

1. Het eerste probleem lijkt het ingewikkeldst, maar het is het eenvoudigst: kan een vijftienjarige leerling beredeneren of iets een groepje woorden dan wel één enkel werkwoord is. Het antwoord op die vraag is ja: ons taalgevoel behandelt woordgroepen en losse werkwoorden verschillend. Die onbewuste kennis is vrij eenvoudig bewust te maken. Een illustratie:

Lees verder >>

Nederland krijgt weer onvoldoende voor Fries op school

Geplaatst op door

Door Henk Wolf

De Nederlandse overheid moet er nodig voor zorgen dat het vak Fries veel meer lestijd krijgt en veel meer als voertaal bij andere vakken wordt gebruikt. Dat schrijft de visitatiecommissie die in opdracht van de Raad van Europa heeft onderzocht of Nederland zich houdt aan het Handvest voor regionale talen of talen van minderheden. Wat betreft het Fries op school blijkt dat niet het geval te zijn.

Lees verder >>

Spellingsonderwijs: “zowiezo een onbegonnen zaak”

Geplaatst op door

Door Gillan Wijngaards

Na één jaar voor de klas te hebben gestaan als docent Nederlands heb ik genoeg ervaringen om een boek mee te vullen, maar een van de meest bijzondere onderdelen was misschien toch wel het aanleren van ‘spellingsregels’. Ik heb tientallen interessante vragen gekregen die vroegen om in een artikel te worden verwerkt. Noot: dit artikel is overigens geen betoog om de Nederlandse taalregels te vergemakkelijken. Het is gewoonweg een synthese van verwarde, gefrustreerde leerlingen in confrontatie met het spanningsveld tussen norm en taal.

Lees verder >>

Literatuur op het centraal examen!

Geplaatst op door

Een reactie op Bonset

Door Melchior Vesters

In mei en juni werd op dit weblog een discussie gevoerd over het ideale centraal examen (CE) Nederlands. Helge Bonset, die zich al een halve eeuw inzet voor het schoolvak en wel de “vader van het huidige curriculum Nederlands op de middelbare school” is genoemd, schreef de minst idealistische bijdrage met de meeste discussie tot gevolg. Nadien gaf hij, in zijn kenmerkende polemische stijl, een overzicht van de andere artikelen. Tot slot legde hij apart uit waarom literatuur volgens hem niet in het CE hoort. Bij dezen lever ik, als leraar, mijn reactie. Mijns inziens moet literatuur een grotere plaats in het schoolvak krijgen en daarom onderdeel van het CE worden. Meer literatuuronderwijs (inclusief meer lezen) is nodig om de groeiende laaggeletterdheid – zie behalve de geruchtmakende PISA-cijfers ook de dalende PIRLS-scores – te bestrijden. De kern van mijn inhoudelijke alsook pedagogische kritiek – onderwijs draait voor mij om emancipatie – is dat de huidige SLO-visie op het schoolvak een groter aandeel voor literatuur onmogelijk maakt. Dit komt volgens mij doordat in die visie een ‘normaal-functionele’ benadering van Bonset en diens promotor Ten Brinke voortleeft. Ik wil dus niet alleen ingaan op Bonsets bezwaren tegen literatuur op het CE, maar tevens de achterliggende SLO-visie ter discussie stellen.

Lees verder >>

Wat voor taalbaas word jij?

Geplaatst op door

Gratis workshops voor jongeren tussen 12 en 18

Word jij deze zomer net zo soepel met je woorden als Jörgen Gario? Kom je erachter hoe je precies een vette serie schrijft? Of leert Stefano Keizers jou de beste grappen maken? De komende weken leer je bij jouw favoriete taalbazen dé trucjes met taal. Of dat nou voor een podcast, vlog, een verhaal of leuke songtekst is.

Taalbaas geeft iedereen tussen de 12 en 18 jaar de kans om deze zomer workshops te volgen bij de leukste schrijvers, acteurs, journalisten, spoken word artiesten en cabaretiers van Nederland. Maartje Wortel bijvoorbeeld, of Stefano Keizers, Raoul de Jong, Melody Klaver, Ingmar Heytze, Micha Wertheim & Hagar Peeters. Maar ook Abbey Hoes, Philip Huff, Ruud de Wild, Raoul de Jong, Manon Uphoff, Selma Noort, Anna van Praag, Derek Otte, Daan Heerma van Voss, Khalid Boudou en nog veel meer!

Lees verder >>

Digitale geletterdheid moet in het examen Nederlands

Geplaatst op door

Door Jeroen Clemens 

Een belangrijke taak van een leraar Nederlands is het vergroten van de geletterdheid van leerlingen: goed kunnen lezen en schrijven, kritisch en weloverwogen met informatie kunnen omgaan. Tegenwoordig staat alle informatie op internet en de communicatie gebeurt vooral digitaal. Dat maakt verwerven, verwerken en verstrekken van informatie online anders en complexer dan toen we vooral offline, papieren, bronnen gebruikten. Onderzoekers, leraren en politici zijn overtuigd dat iedereen digitaal geletterd moet zijn om actieve burgers te worden in deze onlinemaatschappij (Brand-Gruwel, S., 2012, Eu High Level Group of Experts on Literacy, 2012, OECD, 2019). 

Lees verder >>

10 oktober 2020, online: Symposium ‘In de geest van Stevin’

Geplaatst op door

26e symposium van de NVvW werkgroep Geschiedenis

Met dit thema vragen we aandacht voor de rijke nalatenschap van Simon Stevin, die 400 jaar geleden overleed. Stevin hield zich met veel verschillende onderwerpen bezig, zowel theoretisch als in de praktijk: technologie, wiskunde, mechanica, boekhouden, economie, onderwijs, taal, oorlogsvoering, perspectief in afbeeldingen, muziek,…… De nieuwe vorm van het symposium, online en met vooraf en tijdens meer gelegenheid voor inbreng van de deelnemers, is ook in de geest van Stevin. Hij was immers geïnteresseerd in technologische en andere vernieuwingen, al naar gelang de omstandigheden daartoe uitnodigden.

Lees verder >>

PISA: wat kunnen onze 15-jarigen eigenlijk niet?

Geplaatst op door

Door Helge Bonset

“Bijna een kwart van onze 15-jarigen is laaggeletterd. Dat betekent dat ze niet in staat zijn een eenvoudige mededeling te begrijpen.”

Woorden van deze strekking kun je regelmatig lezen in de media, bijvoorbeeld bijna maandelijks bij Volkskrant-columniste Aleid Truijens. Als je het maar vaak genoeg leest, ga je het misschien geloven. En dat zou jammer zijn, want het is complete onzin.

Lees verder >>

Het vergeten domein

Geplaatst op door

Boekje over oriëntatie op studie en beroep voor taal- en cultuurstudies

Door Thomas de Bruijn

Een half jaar geleden vroegen mijn Nijmeegse collega-Teachers in Residence en ikzelf ons af, waarom er eigenlijk zo weinig leerlingen een Letterenstudie gaan doen. De studentenaantallen bij bijvoorbeeld Duitse, Nederlandse, Spaanse en Franse Taal en Cultuur en Algemene Cultuurwetenschappen schommelen erg of zijn flink teruggelopen de afgelopen tien jaar. Het teruglopen van studentenaantallen kan gevolgen hebben voor het voortbestaan van die opleidingen op langere termijn en het betekent direct minder aanwas bij de docentenopleidingen. Voor veel vakken is het nu al lastig om bevoegde en getalenteerde VO-docenten te krijgen, laat staan over een paar jaar.

Lees verder >>

Polly Jean Hollanders wint eerste Olympiade Nederlands

Geplaatst op door
Foto: Sam Asaert

Scholiere Polly Jean Hollanders (18) van het Pius X Instituut in Antwerpen heeft de allereerste Olympiade Nederlands gewonnen. Met haar onderzoek naar de oorsprong van dt-fouten verblufte ze de internationale jury en versloeg ze de zes andere finalisten uit Vlaanderen en Nederland. De Olympiade is onderdeel van een groter offensief van universiteiten in Nederland en Vlaanderen om aan een beter imago van het schoolvak Nederlands en de studie Nederlands te werken. Het is een initiatief van de Universiteit Antwerpen, de Universiteit Utrecht en de Radboud Universiteit in Nijmegen.

Lees verder >>

Iedere docent een meertalig minibrilletje op

Geplaatst op door

Door Henk Wolf

“Een meertalig minibrilletje” in al het lesmateriaal. Dat is de wens van een groep bevlogen docenten die zich in Nederland bezighouden met meertaligheid op school. De term komt van Hanna Kuijs, onderwijzers op een basisschool in Amstelveen. Zo’n brilletje is natuurlijk een manier van kijken en methodemakers kunnen het aan hun boeken of websites toevoegen met tips om opdrachten een meertalige invalshoek te geven.

De wens staat beschreven in Meertaligheid in het basisonderwijs, een onderzoek dat Aline Masselink in opdracht van de Stichting Leerplan Ontwikkeling heeft uitgevoerd naar manieren om kinderen waardering voor verschillende talen bij te brengen. Ze heeft daarvoor met een groep mensen gesproken die zich op de een of andere manier inzetten voor meertaligheid in het onderwijs.

Lees verder >>

Trek meertaligheid ook door naar je evaluatiepraktijk

Geplaatst op door
Een wiskundevraag uit het internationale TIMSS-onderzoek, gericht op leerlingen uit het vierde leerjaar (bron).

Door Steven Delarue

Telkens als ik een doctoraatsverdediging bijwoon, denk ik onvermijdelijk terug aan die van mij, intussen bijna een jaar of vier geleden. Het is een dag die ik toen grotendeels in een roes heb beleefd, door alle stress, emotie en adrenaline die ermee gepaard ging, en waarvan ik me vooral het verlossende applaus herinner dat volgde op de melding van de juryvoorzitter dat ik het diploma van doctor had behaald. En de receptie, die herinner ik me ook nog zeer levendig.

Lees verder >>