Categorie: Neerlandistiek voor de klas

Staat van het Nederlands: online bronmateriaal voor het onderwijs

Posted on by

Een van de rijke informatiebronnen die de Taalunie biedt is de Staat van het Nederlands, een tweejaarlijks onderzoek onder Nederlanders, Vlamingen, Brusselaars en Surinamers naar de talen die ze in verschillende sociale situaties gebruiken. De onderzoeksresultaten zijn te vinden op de website van de Taalunie, en een website van het Meertens Instituut. Infografieken met samenvattingen van de onderzoeksresultaten zijn te downloaden van de website over de Atlas van de Nederlandse taal van Uitgeverij Lannoo.  Met bronvermelding mogen deze infografieken ook verder worden gebruikt, zeker in het onderwijs. Meer informatie? Stuur een mail naar info@taalunie.org.

Hoe belangrijk is je dictee in tijden van corona?

Posted on by

Door Coen Peppelenbos

Op 12 maart, de dag voordat alle hogescholen en universiteiten de deuren dicht deden, kreeg ik een certificaat uit handen Marijke Meijer Drees voor deelname aan haar docentontwikkelteam (DOT) Nederlands. Dit jaar en vorig jaar hebben we gewerkt aan lessen rond De reis van Sint Brandaan een verhaal uit de twaalfde eeuw uit onze eigen literatuur. Het lijkt misschien wat onwerkelijk om je zo lang met een tekst bezig te houden, maar ik heb het idee dat onze groep zo’n beetje net begonnen was. We hebben enorm veel deskundigen over de vloer gehad die allemaal vanuit hun eigen vakgebied met ons in discussie gingen en ik denk dat het belangrijkste resultaat van onze DOT wellicht niet de lessenreeksen zijn die wij voor het voortgezet onderwijs ontwikkelden, maar de ideeënuitwisseling die heeft geleid tot veranderingen in onze eigen lessen. Omdat ik op een lerarenopleiding lesgeef, besmet ik hopelijk ook andere docenten in opleiding met die ideeën.

Lees verder >>

Een taalwerkstuk maken doe je zo!

Posted on by

Door Kristel Doreleijers

Deze video voor scholieren in het voortgezet onderwijs is een introductie in de taalkunde. Aan de hand van verschillende onderwerpen biedt de video handvatten en tips voor het maken van een profielwerkstuk of een ander taalwerkstuk. Alle onderwerpen die aan bod komen zijn ook terug te vinden op www.profielwerkstuktaalkunde.nl. Deze video is ontwikkeld door Kristel Doreleijers naar aanleiding van het initiatief Quarantaine Colleges in maart 2020.

(Bekijk deze video op YouTube)

Afstandsonderwijs onderwijsmaterialen Nederlands VO en HO

Posted on by

Middelbare scholieren (en hun ouders)

Door Els Stronks

Olympiade Nederlands : de opgaven van de eerste voorronde van de finale (en de antwoorden) online

LitLab: literatuuronderwijs in drie vormen

  • Proeven (havo/vwo): lessen over thema’s als literatuur en slavernij, popliedjes, speeches etc., met opdrachten die zelfstandig te maken zijn, circa 2-4 uur, 
  • Leesclubs (vmbo/havo/vwo): spel met kaarten bij in totaal 43 boeken, van Young Adult tot poëziebundels. Je voert aan de hand van die kaarten zelfstandig een gesprek, en als dat niet in de klas kan, kan dat wellicht via Skype of andere online platform?
  • PWS (havo/vwo): mocht je leerlingen daar aan willen zetten, stapsgewijze begeleiding tot je onderzoeksvraag en methode opgesteld hebt

Schrijfakademie (vmbo/havo/vwo): schrijfoefeningen die in circa 1-2 uur zelfstandig te maken zijn, ongeacht beginniveau. 

PlusNederlands : onderzoekslab waar je onderzoek leert doen over thema’s als meertaligheid en literatuur en vrijheid van spreken.

Pre-master studenten

LitLab Veldwerk : drie online cursussen over grote thema’s in de Nederlandse literatuur (emoties, toekomstliteratuur, auteurschap)

LitLab Onderzoeksstappen : stap voor stap literatuuronderzoek leren doen, over wel 12 verschillende thema’s

Foto: PxHere

‘De daad bij de term voegen’

Posted on by

Door Roland de Bonth

Niet hippisch ingewijden zullen vreemd opkijken als zij horen dat een paard niet spoort. Heeft het dier een aan de gekkekoeienziekte gerelateerde stoornis? Nee hoor, een paard dat niet spoort treedt met zijn achterbenen niet in het spoor van zijn voorbenen. Het is maar één van de termen uit de dressuur, de gymnastische basis van de paardensport, die Lut Colman bespreekt in haar bijdrage aan het boekje Vak-taal. Van achterhand tot zwavelgeel elfenbankje (2017). Intrigerend zijn ook enkele andere termen die zij in dat stuk Paardengym aan de orde stelt. Wist je dat je in de dressuur één paard kunt verzamelen en dat je in de dressuurproef vierkant moet halthouden?  

Lees verder >>

Pilot ’taalvarianten van het Nederlands buiten Europa’ voor middelbare scholen in Nederland, Vlaanderen, Suriname en de Caraïben

Posted on by

In 2019 is door een internationaal ontwikkelteam een digitale lesbrief ontwikkeld voor docenten en scholieren van middelbare scholen in landen waar het Nederlands een officiële taal is. Als onderdeel van de algemene culturele bagage van Nederlandse, Vlaamse, Caribische en Surinaamse middelbare scholieren vinden wij het belangrijk om de leerlingen op een bescheiden en realistische manier wat mee te geven over het ontstaan en het bestaan van varianten van het Nederlands buiten Europa zoals het verwante Afrikaans, het Surinaams-Nederlands en het Nederlands in het Caribisch gebied. De lesbrief schenkt ook aandachtaan demaatschappelijke context van de taal van deze landen. De digitale lesbrief beslaat in totaal 5 lesuren.

Lees verder >>

Vlaams Talenplatform stelt ambitieus Talenplan voor

Posted on by

(Persbericht Vlaams Talenplatform)

In een ambitieus Talenplan schuift het Vlaams Talenplatform dertien maatregelen naar voren om het talenonderwijs in Vlaanderen te versterken en meer (excellente) studenten naar de talenopleidingen te leiden. Zo moet de positie van de vele taalleerkrachten versterkt worden met meer structurele navorming, een gegarandeerd aantal lesuren, en een kwaliteitsvol toetsbeleid. Om excellentie in taal te bevorderen moet ingezet worden op een volwaardig en hoogstaand talenparcours in het secundair onderwijs, zowel in ASO als in TSO, terwijl het talenonderwijs in de lagere school sterker kan worden door de aandacht voor lezen te vergroten en lessen Frans toe te vertrouwen aan leerkrachten die de taal goed beheersen. Ook voor het hoger onderwijs ziet het Vlaams Talenplatform mogelijkheden om het aantal taalleerkrachten weer op peil te krijgen zonder aan kwaliteit in te boeten. Tot slot moet ook een grootschalige campagne ervoor zorgen dat jongeren opnieuw warm lopen voor taal en taalopleidingen. 

Lees verder >>

De Taal is een product van het Leven – bij ieder van zijn eigen leven

Posted on by

Door Marc van Oostendorp

Jan Hendrik van den Bosch (1862-1941) was een conservatief die in zijn eigen vak alles anders wilde. Hij was leraar Nederlands, maar ontevreden met de manier waarop het Nederlands werd aangeboden op de middelbare scholen. Dat moest anders! In 1893 publiceerde hij een in zijn dagen geruchtmakend Pleidooi voor de moedertaal, de jeugd en de onderwijzers. Dat pleidooi werd misschien wel meer bediscussieerd dan gelezen en kreeg een soort mythologische status in de vakdidactiek van het Nederlands, hoewel het inmiddels eigenlijk niet meer te vinden is – ook niet bij de DBNL, waar het zeker thuis zou horen.

Gelukkig is er nu een boek van Jan Zwemer en Sjaak Kroon waarin Van den Bosch’ belangrijkste ideeën helder worden uiteengezet: wat behelsden ze? Hoe kwamen ze tot stand? Wat dreef deze gedreven leraar Nederlands?

Lees verder >>

Nieuwsupdate Nederlands van de SLO

Posted on by

Door Gerdineke van Silfhout

Mooie special Schrijfonderwijs en toetsing bij Nederlands en Engels én een website

Dit echte bewaarnummer (bijlage) bevat alle belangrijke tips, recente onderzoeken en voorbeelden van inspirerende schrijfopdrachten en beoordelingsmodellen bij Nederlands en Engels. Ontwikkeld in een tweejarig leernetwerk met leraren Nederlands en Engels in het vmbo, havo en vwo en taalexperts van SLO en Cito. De special is ook hier te downloaden. Heb je em uit? Bekijk dan vooral deze website met alle schrijfopdrachten, tools, aanpakken etc. die zijn ontwikkeld in het leernetwerk.

Lees verder >>

Vakinhoudelijke impulsen voor het schoolvak Nederlands

Posted on by

(Persbericht Boom)

Het schoolvak Nederlands saai en oninteressant? Het nieuwe handboek KERN Nederlands taal & cultuur laat zien dat onze taal zoveel méér is dan het eindeloos trainen van steeds dezelfde trucjes en deelvaardigheden voor het eindexamen. Waarom schreven middeleeuwers in ‘chattaal’? Is taal aangeboren of aangeleerd? Waarin verschilt een roman van Reve van het Burgerlijk Wetboek van Strafrecht? En waarom is het eigenlijk logisch dat we soms dt-fouten maken? In KERN Nederlands taal & cultuur komen deze en meer onderwerpen uit de neerlandistiek uitgebreid aan bod. 

Lees verder >>

Voorronden eerste Olympiade Nederlands: een succes!

Posted on by

Waarom is het Nederlands nog niet zo’n gekke taal voor dyslectici? Hoe koppel je 17e -eeuwse liedjes aan de juiste melodie? En hoe herschrijf je een wetsartikel over een diefstal zodat het begrijpelijk wordt voor iedereen? Over dit soort vragen bogen bijna 350 middelbare scholieren in Nederland en Vlaanderen zich tijdens de voorronden van de eerste Olympiade Nederland. “Bijzondere en uitdagende puzzels”, vond een van de Nederlandse finalisten. Een Vlaamse leerling haalde de hoogste score, alle leerlingen deden het gemiddeld genomen goed. Bewijs dat er bij jongeren én belangstelling én talent is voor Nederlandse taal- en letterkunde. Zie de website voor een overzicht..

Lees verder >>

Zo exotisch is het Gerrit Komrij College nu ook weer niet

Posted on by

Door Marc van Oostendorp

Geen idee wat Gerrit Komrij er nu echt van gevonden zou hebben, maar ik vind het heel fijn dat er in Winterswijk een Gerrit Komrij-College staat en ik vind het een mooie school in een mooi gebouw. Gisteren mocht ik er in de ‘theaterzaal’ een groep scholieren toespreken over de taal en de literatuur en hoe de structuur van de taal de vorm van de literatuur beïnvloedt.

Het gaat dan ook al snel over culturele verschillen.

Lees verder >>

De Alphaman: De stille plantage

Posted on by

De Alphaman presenteert: een poster en een video over Albert Helmans De stille plantage! De poster en video kunnen gebruikt worden ter ondersteuning van de nieuwe, op het onderwijs gerichte uitgave van De stille plantage, die onlangs verscheen in de reeks Tekst in Context (klik hier voor meer informatie). De Alphaman bedankt Michiel van Kempen voor het idee om met dit boek aan de slag te gaan!

Lees verder >>

Kindertijdschrift in dialect(maand)

Posted on by

160 Overijsselse scholen aan de slag met Nedersaksische Wiesneus

Een recept voor ‘Hatseflatstaart’, vrijheidsleedkes, ’n Kolletje vertealsel, ’n weurzeuker, beeldverhalen en nog völ meer in het dialect: je vindt het in de Wiesneus. Met dit jaar ook popliedjes in de streektaal en verhalen voorgelezen door rocker Hendrik Jan Bökkers. En dat allemaal in het Nedersaksisch: een taal die in noordoost Nederland gesproken wordt. 

Lees verder >>

Pas verschenen: Jan Zwemer en Sjaak Kroon, De wordingsgeschiedenis van ‘Pleidooi voor de Moedertaal, de jeugd en de onderwijzers’.

Posted on by

Een reconstructie op basis van de Zierikzeese brieven van J.H. van den Bosch

In 1893 verscheen bij uitgeverij P. Noordhoff in Groningen Pleidooi voor de moedertaal, de jeugd en de onderwijzers van de hand van Jan Hendrik van den Bosch, leraar Nederlands aan de vijfjarige HBS te Zierikzee. De brochure presenteerde een geheel nieuwe benadering van het onderwijs Nederlands. Bij tijdgenoten leidde het Pleidooi tot wisselende, maar over het algemeen positieve reacties en een levendige discussie over het schoolvak Nederlands was het gevolg. In de jaren zeventig van de vorige eeuw vonden Van den Bosch’ ideeën opnieuw weerklank bij een groep kritische en vernieuwende lerarenopleiders en de discussie over wat goed moedertaalonderwijs is, duurt tot nu toe voort.

Lees verder >>

O schrijverke, schrijverke

Posted on by

Door Roland de Bonth

Wie Neerlandistiek per mail volgt, treft in zijn inbox elke ochtend een dagoverzicht met alle artikelen van de vorige dag aan. Dit overzicht opent steevast met een gedicht, geplaatst door Raymond Noë. Bij zijn keuze laat hij zich doorgaans leiden door de actualiteit of de tijd van het jaar. Zo plaatste hij op 2 januari het gedicht ‘Ik wens U een jaar’ van Guido Gezelle. Althans, aan deze Vlaamse dichter werd het gedicht op diverse internetsites toegeschreven. In reacties op die post twijfelden enkele lezers openlijk aan deze toeschrijving. Vooral het gebruik van de woorden creativiteit en alfabet deed hen de wenkbrauwen fronsen. Inmiddels wordt op Neerlandistiek bij het gedicht vermeld dat de schrijver anoniem is. 

Lees verder >>

Oproep: ‘Mijn leraar vertelde eens’

Posted on by

Wat is het mooiste verhaal of de beste levensles die u hebt meegekregen van uw docent Nederlands? Auteur Jaap Toorenaar is ernaar op zoek voor een boek dat hij momenteel samenstelt. Verhalen over docenten van andere vakken hoort hij ook graag. 

Meer informatie (en een mailadres om uw verhaal in te sturen) is te vinden op www.mijnleraarvertelde.nl.

Straattaal en schooltaal

Posted on by

Door Khalid Mourigh

In eerdere blogs heb ik een aantal aspecten van straattaal besproken: hoe het Sranan Tongo het straattaalvocabulaire beïnvloedt, hoe sprekers spelen met lettergrepen en medeklinkers, welke rol het Marokkaans-Nederlandse accent speelt, hoe sprekers Nederlandse woorden een nieuwe betekenis geven en hoe ze innoveren met plaatsnamen en etnoniemen. Hopelijk hebben deze blogposts de lezer op zijn minst duidelijk gemaakt dat straattaal, zoals alle talen en dialecten, aan structuur gebonden is. Het is dus veel te gemakkelijk om te zeggen dat straattaal simpelweg “slecht” Nederlands is en dat er sprake is van algemene taalverloedering.

Lees verder >>

Sterrix & Kruisix

Posted on by

Door Roland de Bonth

Michelle van Dijk is een bevlogen docent Nederlands die voortdurend op zoek is naar manieren om jongeren aan het lezen te krijgen en hen daaraan plezier te laten beleven. Recentelijk verscheen van haar een veelbesproken hertaling van Couperus’ roman Van oude mensen. Zij had gemerkt dat de oorspronkelijke taal van Couperus een te grote barrière vormde voor haar leerlingen. 

Onlangs vroeg Van Dijk zich af of de graphic novel – het literaire stripboek – een verrijking voor de leeslijst zou zijn (zie hier). Na lezing van enkele graphic novels kwam zij tot de conclusie dat deze boeken wellicht een rol kunnen vervullen bij kunstzinnige vakken en vakoverstijgende projecten, maar dat zij door een gebrek aan tekst, aan woorden en daarmee aan diepgang naar haar mening niet op de leeslijst van Nederlands thuishoren. 

Lees verder >>

‘Een schaap, dat geen wol had, zag paarden’

Posted on by

Een aanstekelijk boekje over historische taalkunde

Door Nicoline van der Sijs

De zin uit de titel over het geschoren schaap komt uit de fabel ‘Het schaap en de paarden’, die August Schleicher in 1868 in het Indo-Europees schreef. Inmiddels bestaan er minstens vier alternatieve versies van de Indo-Europese tekst, die ieder het voortschrijdende inzicht tonen in onze kennis van deze gereconstrueerde moedertaal van de meeste Europese talen. Het voorbeeld komt uit het boekje De stam van het woord. Over taalevolutie en de eerste taal ter wereld van Yannick Fritschy, dat in 2019 is verschenen. Het boek is onderdeel van de Pocket Science-reeks die wordt gepubliceerd door New Scientist en die goedkope populair-wetenschappelijke introducties biedt in verschillende wetenschapsgebieden. Het boekje van Fritschy is het eerste dat aan taal is gewijd, en dan nog wel aan mijn lievelingsdiscipline: de historische taalkunde. Goed nieuws dus.

Lees verder >>