Voornamendrift 58 Door Gerrit Bloothooft Mijn naam wordt wel als Bloothoofd geschreven in plaats van Bloothooft, wat met de huidige spelling begrijpelijk is. Maar is Bloothoofd een schrijffout en gaat het om mij, of is het een wezenlijk verschil en gaat het om iemand anders die echt Gerrit Bloothoofd heet? Voor historische persoonsreconstructie (als onderdeel van een … [Lees meer...] overUniek zijn, met naamvarianten
Naamkunde
Uniek zijn, voor een historische bevolkingsadministratie
Voornamendrift 57 Door Gerrit Bloothooft 82% van alle Nederlanders heeft een unieke naam, als je tenminste alle voornamen en de achternaam gebruikt. Met alleen de eerste voornaam en de achternaam daalt dat percentage naar 46%. Op basis van alleen een naam kunnen we niet iedereen identificeren. Omdat ik naar analogie met de huidige basisregistratie personen graag een … [Lees meer...] overUniek zijn, voor een historische bevolkingsadministratie
Uniek zijn, of juist niet
Voornamendrift 56 Door Gerrit Bloothooft We zijn allemaal uniek. Ons DNA bepaalt ons lijf, onze omgeving vormt ons, en we kunnen er binnen die omstandigheden zelf ook nog wat van maken. Maar hoe weten anderen van ons bestaan, wat is daar in taal minimaal voor nodig? Daarvoor krijgen we een naam. Dat is het eerste wat de overheid van ons wil weten, en vanaf welke datum we … [Lees meer...] overUniek zijn, of juist niet
Marjolein Droomelot
Voornamendrift 55 Door Gerrit Bloothooft Op 7 januari 1920 werd de eerste Marjolein in Nederland geboren, te midden van het rumoer van een acteursstaking. Vader Herman Heijermans kreeg het voor elkaar om de Amsterdamse ambtenaar van de Burgerlijke Stand te overtuigen dat Marjolein en Droomelot acceptabele voornamen voor een kind waren. Dat was niet vanzelfsprekend … [Lees meer...] overMarjolein Droomelot
Breng die rozen naar Sandra
Voornamendrift 54 Door Gerrit Bloothooft en David Onland Het valt niet mee om origineel te zijn. Dat waren de ouders die hun dochter in 1936 Sandra noemden ook niet. Ze waren weliswaar in Nederland sinds lange tijd de eersten, maar de naam, verkorting van Alexandra > Alessandra (Italiaans) > Sandra of van Cassandra, is duizenden jaren oud. Oude attestaties in Nederland … [Lees meer...] overBreng die rozen naar Sandra
Sneustra’s, klungelsma’s en pafstra’s
Door Henk Wolf Friezen zijn dol op hun -a-achternamen, zo dol dat ze op basis van bestaande patronen in de negentiende eeuw zelfs nieuwe familienamen zijn gaan vormen die niet helemaal etymologisch verantwoord waren. Zo werd -sma, dat oorspronkelijk een familierelatie aangaf, zoals in Jansma, toen ook achter plaatsbepalingen geplakt. Een naam als Dijksma is dan ook het … [Lees meer...] overSneustra’s, klungelsma’s en pafstra’s
De afstand tussen twee Nederlanders
Voornamendrift 53 Door Gerrit Bloothooft In een 1,5 m samenleving ben je je bewust van de afstand tot de mensen om je heen. Maar hoeveel mensen zijn er nu eigenlijk in je directe omgeving en hoeveel zijn er die je eigenlijk nooit zult ontmoeten? Kortom, wat is de verdeling van de afstand tussen twee Nederlanders? Dat is niet alleen van belang voor de verspreiding van … [Lees meer...] overDe afstand tussen twee Nederlanders
Door gevaarlijke stijlfiguren omringd
Door Wouter van der Land Het ergste jeukwoord van het afstandsonderwijs vond ik ‘thuissafari’, een terugkerende aanduiding voor de opdrachtjes in en om het huis die mijn zoon moet uitvoeren. Want wat heeft het op zoek gaan naar voorwerpen waarvan de naam in meervoudsvorm een dubbele medeklinker bevat, of het met de keukenweegschaal vaststellen dat zestien A4’tjes van … [Lees meer...] overDoor gevaarlijke stijlfiguren omringd
Eddie, Eip, Erry en Ted
Variatie in familieberichten (14): een restgroep Door Siemon Reker Laten we nog éenmaal naar de kindertaal-roepnamen kijken en een kleine restgroep presenteren. (Donderdag vraag ik in het verlengde hiervan om hulp van collega-taalgebruikers.) Voor mij gaat het om voorbeelden die overtuigend genoeg zijn om ze in dit deel van de serie op te nemen, dus ze te beschouwen als … [Lees meer...] overEddie, Eip, Erry en Ted
Gratis: heel veel plaatsnamen
Dagboek van een amateurprogrammeur Het onderzoekje dat ik begon naar namen in de 1100 streekromans die ik elektronisch van Ewoud Sanders had gekregen, is inmiddels officieel mislukt. Maar hij heeft misschien een aardige bijvangst opgeleverd: een databaseje met meer dan vijfduizend plaatsnamen (namen van gehuchten, dorpen en steden) in het Nederlandse taalgebied. … [Lees meer...] overGratis: heel veel plaatsnamen
Het veertiende-eeuwse dorpsleven van Wouw
Het leven van de 'gewone' vrouw of man in de middeleeuwen is vaak lastig te achterhalen. Zij waren niet degene die historische bronnen achter lieten of over wie veel geschreven werd. Historisch-taalkundige Peter-Alexander Kerkhof heeft desalniettemin een manier gevonden om een venster te openen op het dorpsleven van Wouw in de veertiende eeuw. Hoe doet hij dat? En wat doet een … [Lees meer...] overHet veertiende-eeuwse dorpsleven van Wouw
Mimi, Titi, Kiky en Niny door de kindermond
Variatie in familieberichten (13) Door Siemon Reker Mimi (of Mimy, Mimie) deelt met Miem een kinderpoging om in de buurt te komen van de uitspraak van een naam in de sfeer van Maria, Hermina, Wilhelmina. Dat vermoed ik op basis van zeker onderzoek in kindertaal (zie de vorige aflevering in deze serie), maar we kunnen het zíen aan wat er in familieberichten staat. … [Lees meer...] overMimi, Titi, Kiky en Niny door de kindermond
De top-3720 van voornamen in streekromans
Dagboek van een amateur-programmeur Een paar dagen geleden begon ik mijn digitale onderzoek naar eigennamen in de verzameling van ruim 1100 door Ewoud Sanders verzamelde Nederlandstalige 'streekromans' (waarmee hij geloof ik vooral bedoelt: populaire, niet-literaire romans). Ik constateerde dat het erop leek dat eigennamen zeer frequent zijn in die romans, maar om dat te … [Lees meer...] overDe top-3720 van voornamen in streekromans
Eigennamen in streekromans
Dagboek van een amateur-programmeur Nu we hier zo gezellig thuis zitten, en Ewoud Sanders zo vrijgevig is geweest met een paar grote bestanden met pdf's, leek het me aardig om daar nog eens wat verder in te zoeken. Dit wordt hopelijk het begin van een serietje, want ik denk dat ik meteen iets op het spoor ben en het is misschien een aardige manier om jullie mee te laten … [Lees meer...] overEigennamen in streekromans
Maria als doopnaam waar talloos vele roepnamen van afgeleid zijn
Variatie in familieberichten (9) Door Siemon Reker Inderdaad, het is een mirakel dat oude verhaal van Die waerachige ende Een seer wonderlijcke historie van Mariken van Nieumeghen die meer dan seven iaren metten duvel woende ende verkeerde, maar een fraaie historie. Mariken woont bij haar oom buiten Nijmegen. Hij stuurt haar naar die stad om inkopen te doen en er op … [Lees meer...] overMaria als doopnaam waar talloos vele roepnamen van afgeleid zijn
Adde Klaas en Derk Anne Knol ingedikt tot AK en DAK
Variatie in familieberichten (6) Door Siemon Reker Deze reeks zal voor een aanzienlijk deel in het teken staan van het onderscheid – vaak het logische onderscheid – tussen ‘de’ officiële doopnaam en de roepnaam uit de praktijk van alledag. Ook het lidwoord aan het slot van de vorige zin zou apart gemarkeerd kunnen worden: er is niet altijd sprake van éen enkele doopnaam … [Lees meer...] overAdde Klaas en Derk Anne Knol ingedikt tot AK en DAK
De virale verspreiding van een nieuwe voornaam
Voornamendrift 52 Door Gerrit Bloothooft Het viel me op dat er grote overeenkomsten zijn tussen de verspreiding van het corona virus en nieuwe voornamen. Het gaat in beide gevallen via menselijk contact. Het begint met een enkele besmetting, of ouders die een nieuwe naam introduceren, en die wordt overgedragen op, of geïmiteerd door anderen. Het verschil is wel dat … [Lees meer...] overDe virale verspreiding van een nieuwe voornaam
Veel te winnen bij plaatsnamen
Door Jona Lendering Je kunt niet alles leren, maar mag wel betreuren dat je opleiding zó kort was dat je cruciale dingen niet hebt meegekregen. Aan Aristoteles’ Organon, vermoedelijk de grootste filosofische prestatie uit de Oudheid, is tijdens mijn studie geen woord besteed, noch bij de colleges geschiedenis, noch bij filosofie. Ook over oudgermanistiek, d.w.z. de … [Lees meer...] overVeel te winnen bij plaatsnamen
Tienermoeders en oude moeders
Voornamendrift 51 Door Gerrit Bloothooft en David Onland Oude moeders geven andere voornamen aan hun kinderen dan jonge moeders. Tot die conclusie kwam het Office for National Statistics van het Verenigd Koninkrijk voor naamgeving in Engeland en Wales. Moeders die ouder zijn dan 35 jaar – over vaders hebben ze het niet – kiezen meer traditionele namen zoals Alexander, … [Lees meer...] overTienermoeders en oude moeders
Het toponiem ‘Jaffa’ in tweeërlei overdrachtelijke betekenis
Door Renaat Gaspar Wie tegenwoordig de naam Jaffa hoort, denkt waarschijnlijk aan ‘sinaasappels’. Ouderen herinneren zich misschien de morele oproep in 1973 om geen Zuid-Afrikaanse outspan-sinaasappels te kopen, maar die van een andere, ‘onbesmette’ herkomst. Dus evenmin de Spaanse soort uit het vermaledijde land van Franco, maar van een echte, ‘eerlijke’ soort uit een land … [Lees meer...] overHet toponiem ‘Jaffa’ in tweeërlei overdrachtelijke betekenis
Het Max Verstappen effect
Voornamendrift 50 door Gerrit Bloothooft Het blijft een onuitroeibare gedachte dat bekende (media)persoonlijkheden een dominante invloed hebben op de voornaamgeving. Zelfs een woordvoerder van de Sociale Verzekeringsbank, die jaarlijks de top-voornamen publiceert, meldde dat de huidige populariteit van de naam Max (nou ja, plaats 17) vrijwel zeker aan de autocoureur Max … [Lees meer...] overHet Max Verstappen effect
Alweer Emma
Voornamendrift 49 door Gerrit Bloothooft Vandaag kwamen de populariteitslijstjes van voornamen in 2019 uit. Ze verschillen zoals te verwachten nauwelijks met die van het vorig jaar, Emma en Noah staan nu bovenaan. Alweer Emma? Die naam is al meer dan 20 jaar een topnaam. Dat is een wel erg langdurige mode die niet meer meer een enkele cyclus is te modelleren. Twee cycli … [Lees meer...] overAlweer Emma
Robert, Robbert, Roobert
Ik geloof niet dat ik ooit een Robert Ro-bert heb genoemd, met de o van poot (in het fonetisch alfabet: [o]. Alle Roberts heb ik altijd de klinker van pot gegeven ([ɔ]). Maar onlangs kwam ik erachter dat dit niet altijd op prijs wordt gesteld omdat er heren zijn die wel degelijk R[o]bert heten, en ten tweede dat ik mijn tijd misschien ooit vooruit was. … [Lees meer...] overRobert, Robbert, Roobert
Nederlandse plantennamen verklaard
Alle wilde planten hebben een naam, soms een heel eigenaardige, waarvan de verklaring niet zo voor de hand ligt. Voor het Nederlands taalgebied zijn daaromtrent maar twee uitgebreide publicaties over de verklaring van plantennamen bekend: KLEIJN, H. Planten en hun naam. Botanisch lexicon voor de Lage Landen. (Amsterdam, 1970, 1979).KOK, F. Waarom brandnetel? … [Lees meer...] overNederlandse plantennamen verklaard
Alles over met mest bedekte plaggenhutten en esdoornbossen
Er zijn allerlei obstakels voor de studie van de vroege middeleeuwen in de Lage Landen. Stenen huizen werden niet of nauwelijks gebouwd, dus van de architectuur is weinig meer over. Bijna alles is verzonken in de drassige grond. Maar gelukkig hebben we de namen nog. … [Lees meer...] overAlles over met mest bedekte plaggenhutten en esdoornbossen