Categorie: Naamkunde

Nederlandse plaatsnamen vóór 1200

Geplaatst op door

door Arend Quack

Het ‘Lexicon van Nederlandse toponiemen tot 1200’ (LNT) is een nuttig handboek voor de naamkundige, waarin de meeste Nederlandse plaatsnamen die vóór 1200 zijn aangetroffen zijn opgenomen. Toch zijn er soms nog buitenlandse bronnen, waarin vindplaatsen van zulke plaatsnamen voorkomen, die niet in LNT staan. De Oudhoogduitse glossen zijn hier een voorbeeld van.

In het zogenaamde ‘Summarium Heinrici’, dat in de eerste helft van de 11e eeuw, mogelijk in het klooster Lorsch, is ontstaan, bevinden zich onder de ‘Nomina civitatum nobilium Regni Francorum’ ook twee Nederlandse plaatsnamen: Utrecht en Deventer. De naam deventer (e uit a verbeterd) verschijnt echter alleen in een Praags handschrift uit de 13e eeuw. De naam uztrieht ‘Utrecht’ duikt echter al op in handschriften uit de 12e eeuw: München Clm. 2612, Wenen, ÖNB 2400, Einsiedeln 171 en Schlettstadt (Steinmeyer-Sievers: III,125,46; 208,31; 611,40).

Lees verder >>

Regionale voornamen: Nederland

Geplaatst op door
Percentage voornamen die nu nog regionaal zijn, per geboortejaar, voor vrouwen (rood) en mannen (blauw), uit huwelijksakten tot 1880 (donker) en uit de basisregistratie personen vanaf 1880 (licht).

Voornamendrift 72

Door Gerrit Bloothooft en David Onland

Een voornaam die vertelt in welke streek je in Nederland geboren bent, het komt niet zo veel meer voor. En in de toekomst zullen het er ook steeds minder worden want er wordt nog maar weinig vernoemd naar grootouders en steeds meer verhuisd. De huidige regionale namen werden vroeger aan 8% van de meisjes en 5% van de jongens gegeven. Dat percentage is in de loop van de twintigste eeuw, en vooral in de periode 1950-1970, afgenomen tot 0,3% van alle geboorten nu. Het zijn vooral ouderen die nog zo’n naam dragen. De inzet van de afname aan het einde van de 19e eeuw laat zien dat het onderliggende mechanisme van individualisering (je kind een naam geven die je zelf leuk vindt) vroege wortels heeft. Je vindt dit ook bij traditionele voornamen die een veel groter verspreidingsgebied hebben.

Lees verder >>

Regionale voornamen: Noord-Brabant en Limburg

Geplaatst op door

Voornamendrift 71

Door Gerrit Bloothooft en David Onland

Voor het katholieke Brabant en Limburg zou gedacht kunnen worden dat er genoeg heiligen zijn om te onderscheiden tussen parochies en bedevaartsoorden, maar uit de voornaamgeving blijkt dat niet. Misschien juist doordat  de pastoor en later de ambtenaar ervoor zorgde dat voornamen min of meer standaard in gelatiniseerde vorm werden opgeschreven, en de meeste heiligen in een groot gebied of in verspreide parochies werden vereerd, is er weinig te zien van streekeigen namen of spellingen. Misschien wel in de roepnamen, maar daar weten we te weinig van. Een opvallende uitzondering zijn de varianten van Dimphna in westelijk Noord-Brabant, geïnspireerd door de beschermheilige voor geesteszieken die vereerd wordt in het nabijgelegen Geel in België.  En misschien valt het op dat Servatius/Servaas als patroonheilige van Maastricht niet op de kaart staat. Servatius/Servaas is in heel Zuid-Limburg populair maar daarbuiten ook zoveel te vinden dat de naam naar onze maatstaven niet regionaal genoeg is.

Lees verder >>

Regionale voornamen: Zeeland

Geplaatst op door
Regionale voornamen in Zeeland die tegenwoordig meer dan 30 naamdragers hebben – of meer dan 300 (vet) – , per gemeente (indeling 2007) waar ze in de 19e eeuw het meest in de omgeving voorkwamen.

Voornamendrift 70

Door Gerrit Bloothooft en David Onland

Topnamen op de Zeeuwse eilanden waren in 2017 nog de traditionele vernoemingsnamen Jan en Johanna waar de rest van Nederland al lang voor Daan en Emma koos. Omdat regionale voornamen eigenlijk alleen kunnen bestaan door lokale vernoeming in volgende generaties, vinden we in Zeeland, als westelijke uitloper van de protestantse bible belt,  relatief veel voorbeelden. Daarbij staat Zeeuws-Vlaanderen wat apart door de katholieke en Vlaamse invloeden. De huidige voornamen volgen daar nu meer de landelijke trends terwijl het ook een doorgeefluik is van Franse en Vlaamse voornamen naar Nederland.

Lees verder >>

Aangenaam – een podcast over namen

Geplaatst op door

Zeg me je naam en ik weet waar je vandaan komt

(Persbericht NTR)

Bij de naam Pedro denk je aan Spanje, bij Yuri aan Rusland en bij Giuseppe aan Italie. Er zijn namen die typisch zijn voor de plek waar ze vandaan komen. Dit geldt in elk geval voor landen. Maar geldt het ook bínnen een klein land als Nederland?Jazeker! Natuurlijk zijn er de Friese namen. Tjitske, Rintje, Epke, ze komen bijna allemaal uit Friesland. Maar hoe het zit voor de rest van ons land, of er namen zijn die op één plek voorkomen en verder bijna niet, dat was nog nooit onderzocht.

Tot nu! Naamkundige Gerrit Bloothooft van de Universititeit Utrecht is speciaal voor de podcast Aangenaam in de namendatabank op zoek gegaan naar streekgebonden namen. Met verrassende resultaten. Zo blijkt elke provincie in Nederland zijn eigen unieke namen te hebben. Hubertus in Limburg, Jozias in Zeeland, Maagje in Utrecht, Annechien in Drenthe en ga zo maar door. Uit Bloothoofts onderzoek volgt een lijst van ruim 500 bijzondere streekgebonden namen.

Tussen alle namen springt er één heel erg uit, de naam Marèl. De naam is nieuw, het is geen migrantennaam en hij komt alleen voor in het oosten van het land. Waar komt de naam vandaan? Waarom is hij juist in Almelo, Oldenzaal en Tubbergen zo populair? In de nieuwste aflevering van Aangenaam gaan we op zoek naar het verhaal achter de streekgebonden naam Marèl.

Speel nu Plaats de naam
Weet jij welke naam uit welke streek komt? Speel het spel Plaats de naam op www.ntr.nl/aangenaam (gratis) en ontdek welke bijzondere streekgebonden naam waar in Nederland het meest voorkomt. 

Regionale voornamen: Zuid-Holland

Geplaatst op door
Regionale voornamen in Zuid-Holland die tegenwoordig meer dan 30 naamdragers hebben – of meer dan 300 (vet) – , per gemeente (indeling 2007) waar ze in de 19e eeuw het meest in de omgeving voorkwamen.

Voornamendrift 69

Door Gerrit Bloothooft en David Onland

De regionale voornamen in Zuid-Holland concentreren zich vooral tussen en rond de grote rivieren (Alblasserwaard en Vijfheerenland) en de Zuid-Hollandse eilanden, met Rotterdam als opvallend middelpunt. In het hele gebied vinden we bij zowel mannen als vrouwen varianten van Adriaan, en natuurlijk Leendert (Huijzer = Lee Towers).

Lees verder >>

Regionale voornamen: Noord-Holland

Geplaatst op door
Regionale voornamen in Noord-Holland die tegenwoordig meer dan 30 naamdragers hebben – of meer dan 300 (vet) – , per gemeente (indeling 2007) waar ze in de 19e eeuw het meest in de omgeving voorkwamen.

Voornamendrift 68

Door Gerrit Bloothooft en David Onland

Voornamen kunnen alleen regionaal zijn als mensen niet ver verhuizen en er bovendien een traditie is van het doorgeven van namen door het vernoemen van grootouders. Aan beide voorwaarden wordt steeds minder voldaan. In Noord-Holland, met grote verstedelijking rond Amsterdam, Haarlem, Zaanstreek, Alkmaar, Purmerend en Hoorn, resteren slechts een handvol lokale voornamen, zoals Tamis, Guurtje, Divera en Wolmoed. De in de 19e eeuw karakteristieke Joodse namen in Amsterdam zijn nauwelijks nog aanwezig, maar we bespreken ze hier wel.

Lees verder >>

Regionale voornamen: Gelderland en Utrecht

Geplaatst op door
Regionale voornamen in Gelderland en Utrecht die tegenwoordig meer dan 30 naamdragers hebben – of meer dan 300 (vet) – , per gemeente (indeling 2007) waar ze in de 19e eeuw het meest in de omgeving voorkwamen.

Voornamendrift 67

Door Gerrit Bloothooft en David Onland

‘Gelderland levert je mooie streken’ is de toeristische slogan van de provincie. En inderdaad, Gelderland kent heel verschillende landschappen en we vinden er ook streekeigen voornamen, maar niet overal meer. Dat is ook in Utrecht het geval en daarom combineren we beide provincies en onderscheiden drie gebieden: de Achterhoek, de Noord-Veluwe en de Gelderse Vallei, en Rivierenland. De streekeigen voornamen vormen een potpourri van ouderwets aandoende namen die niet meer populair zijn bij jonge ouders, zoals Geurt en Garrit als vorm van Gerard, het -jen suffix en de -dina vorm voor vrouwennamen in het oosten, eenlettergrepige mannennamen zoals Beerd, Brand en Aalt, man/vrouw vorm in Renger/Rengertje, Eibert/Eibertje, Geurt/Geurtje, Garrit/Garritjen, en een serie korte vormen van Adriaan: vrouwelijk Arisje, Artje, mannelijk Arris, Erris.

Lees verder >>

Regionale voornamen: Overijssel en Urk

Geplaatst op door
Regionale voornamen in Overijssel met Urk die tegenwoordig meer dan 30 naamdragers hebben – of meer dan 200 (vet) – , per gemeente (indeling 2007) waar ze in de 19e eeuw het meest in de omgeving voorkwamen.

Voornamendrift 66

Door Gerrit Bloothooft en David Onland

Waar veel mensen komen en gaan vinden we weinig streekeigen voornamen. In Overijssel zijn er in Twente opvallend weinig wat te maken kan hebben met de opkomst van de Twentse textielindustrie in de 19e eeuw. Wat elders in Overijssel aan regionale namen resteert sluit aan bij omliggende streken want namen en gewoonten houden zich niet aan provinciegrenzen. We behandelen Urk (dat nu tot Flevoland behoort) bij Overijssel vanwege de oude oriëntatie op de IJsseldelta en de Zuiderzeekust toen het nog een eiland was. Overijssel heeft nog 11 streekeigen mannennamen (met 5.700 naamdragers) en 22 vrouwennamen (met 17.400 naamdragers). De vrouwennamen hebben een aantal specifieke kenmerken, zoals de uitgang op -igje(n), de vorm Jen voor Jan, en er is een nieuwe naam die voornamelijk rond Almelo voorkomt: Marèl.

Lees verder >>

Regionale voornamen: Drenthe

Geplaatst op door
Regionale voornamen in Drenthe die tegenwoordig meer dan 30 naamdragers hebben – of meer dan 100 (vet) – , per gemeente (indeling 2007) waar ze in de 19e eeuw het meest in de omgeving voorkwamen.

Voornamendrift 65

Door Gerrit Bloothooft en David Onland

Drenthe is een Nedersaksisch gebied dat vanouds bestond uit verspreide bewoningskernen op zand te midden van uitgestrekte woeste gronden met bossen en moerassen. De grootschalige ontginningen, met name van het hoogveen vanaf de 17de eeuw en later van het laagveen, leidden tot omvangrijke bevolkingsimport vanuit de omliggende gebieden. Een kleine bevolking met relatief veel import is niet gunstig voor de aanwezigheid van regionale voornamen die van generatie op generatie worden doorgegeven. De vanouds al beperkte verscheidenheid in het Drentse voornamenbestand wordt door die import overschaduwd en bij onze analyse nemen we dan ook vrijwel uitsluitend (19de en 20ste eeuwse) streekeigen uitgangen van algemeen verspreide christelijke en Germaanse namen waar. We vinden er opmerkelijke mannennamen zoals Grietinus, Marchienus en Jantienus, afgeleid van de vrouwennamen Grietien, Marchien en Jantien door het Latijnse mannelijke achtervoegsel -us. Dat zie je zelden, meestal wordt de vrouwennaam door verkleining uit een mannennaam gevormd. Bovendien zijn vrouwennamen die op -tien, -tiene of -tiena eindigen typisch Drents.

Lees verder >>

Regionale voornamen: Groningen

Geplaatst op door
Regionale voornamen in Groningen die tegenwoordig meer dan 100 naamdragers hebben, per gemeente (indeling 2007) waar ze in de 19e eeuw het meest in de omgeving voorkwamen.

Voornamendrift 64

Gerrit Bloothooft en David Onland

We kennen de provincie Groningen van het Gerecht (de Stad), Westerkwartier, Fivelingo, Ommelanden, Oldambt, Veenkoloniën en Westerwolde. Dat onderscheid zien we ook in de regionale voornamen terug. De voornamen die in 19e eeuw streekgebonden waren en dat nog steeds zijn staan hier op de kaart als er nu meer dan 100 mensen zijn die ze dragen. Meteen valt in het Westerkwartier de -tje verkleining na een k op, waar we gewoonlijk -je gebruiken (Auktje), de van oorsprong Oudgermaanse -o uitgang voor mannennamen in Oost- en Zuid-Groningen en daar ook de -ien(a) verkleining in vrouwennamen die zich in Drenthe voortzet. De herkomst van voorouders van NOS presentatrice Annechien Steenhuizen en astronaut Wubbo Ockels laat zich raden.

Lees verder >>

Regionale voornamen: Fryslân

Geplaatst op door
Regionale voornamen in Fryslân die tegenwoordig meer dan 500 naamdragers hebben, per gemeente (indeling 2007) waar ze in de 19e eeuw het meest in de omgeving voorkwamen.

Voornamendrift 63

Gerrit Bloothooft en David Onland

De meeste regionale voornamen vinden we in Fryslân. Voor zolang het duurt tenminste, want ze worden steeds minder gegeven, of worden landelijk populair. Hierboven staan de meest populaire op de kaart van Fryslân, geschaard onder de gemeente (indeling 2007) waar een naam in de 19e eeuw – op basis van voorkomens in huwelijksakten na 1811 – het meest werd gegeven. De helft van alle huidige naamdragers is binnen een straal van 30 km rond een genoemde gemeente geboren. Zelfs binnen Fryslân zijn er duidelijke streekgebonden verschillen. Die gaan we hier verder, en met meer voornamen, in kaart brengen.

Lees verder >>

Regionale voornamen in kaart

Geplaatst op door

Voornamendrift 62

Door Gerrit Bloothooft en David Onland


Zijn er voornamen waaruit je kunt afleiden waar iemand in Nederland geboren is? Ja, er is een grote kans dat Bintje uit Friesland komt, Luppo uit Groningen, Lammigje uit Drenthe, Duvera uit West-Friesland, Kniertje uit Scheveningen, Jozias uit Zeeuws-Vlaanderen, Dimphina uit West-Brabant, Hubert uit Zuid-Limburg, en Lubbetje uit Urk. De meest regionale vrouwen- en mannennaam per gemeente staan (voor zover ze er zijn) op de bovenstaande indicatieve kaart. Het is profilering op lokale schaal.

Lees verder >>

Geboorteplaats: 33o 57′ NB, 25o 37′ OL

Geplaatst op door

In het jaar 1912 is door ons, Ambtenaar van den Burgerlijke stand der gemeente Nijmegen, provincie Gelderland, ingevolge missive van den Minister van Oorlog tot ’s Gravenhage /../ ingeschreven een uittreksel uit het dagregister, gehouden aan boord van het stoomschip Koning Willem III, zich bevindende op 33o 57′ Noorderbreedte en 25o 37′ Oosterlengte, houdende dat aan boord van voorschreven bodem /.. / is geboren een kind van het mannelijk geslacht, /.. / welk kind de voornamen zijn gegeven van Willem Driekes.

Voornamendrift 61

Door Gerrit Bloothooft

Kinderen komen soms op vreemde plekken ter wereld. Dat kan een opvallende voornaam en een opmerkelijke geboorteplaats in het paspoort opleveren. Zo worden kinderen wel eens ‘op zee’ geboren of ‘aan boord van’, vooral als de ouders een lange zeereis naar de Oost of de West of terug maakten. Maar ‘aan boord van de beurtman van Lemmer op Amsterdam’ kwam in 1819 ook voor. Tegenwoordig kan in een Nederlandse paspoort als geboorteplaats staan ‘AB “Atlantis” 16o36′ NB-40o59′ OL’ met als geboorteland ‘Internationaal gebied’.  

Wanneer een kind op zee werd geboren (het gebeurt bijna niet meer) dan vernoemden de ouders het met regelmaat naar het schip. De kapitein moet in zo’n geval de geboorte in het scheepsjournaal opnemen en vond het mogelijk ook wel aardig dat de scheepsnaam werd gekozen – ook als dat geen bestaande voornaam was. Het levert creatieve naamgeving op.

Lees verder >>

Aangenaam, zeven podcasts bij de NTR over voornamen

Geplaatst op door

Voornamendrift 60

Door Gerrit Bloothooft


Soms meldt zich iemand bij me die origineel en doortastend is. Edda Heinsman, die als freelancer voor de NTR werkt, is er een van. Ze is gefascineerd door voornamen en maakt daar podcasts over onder de titel ‘Aangenaam’. Ze schrijft er zelf over: ‘Zo gaan we op zoek naar de meest getatoeëerde naam van Nederland, en komen we er achter wat de onverwachte naam is van de meest gekuste vrouw ter wereld. Hoe ontstaat een hippe naam? Hoeveel Henk & Ingrids zijn er nu echt? Heeft iedereen een oom Herman? Hoe is het als niemand je bij je naam durft te noemen? En wat vinden de twee broers Henk er van dat ze hetzelfde heten?’

Lees verder >>

Het NAMES corpus met 850.000 namen, gratis

Geplaatst op door

Voornamendrift 59

Door Gerrit Bloothooft

Het CLARIAH project NAMES had tot doel om 189.707 verschillende enkelvoudige voornamen (61,9 miljoen voorkomens) en 562.676 verschillende enkelvoudige achternamen (54,5 miljoen voorkomens) uit de 19e eeuwse burgerlijke stand (wiewaswie.nl versie 2011) zoveel mogelijk te voorzien van een standaardvorm. Dat zijn praktische standaarden (dwz niet noodzakelijk met een etymologische basis die vaak niet is vast te stellen) die nuttig zijn voor de identificatie van personen. Daarnaast bevat het corpus frequentiegegevens, zowel van het voorkomen in de 19e eeuwse akten als in de basisregistratie van 2017, die kunnen helpen om een indruk te krijgen van de status van een naamvariant (als zeldzame schrijffout of echte variant). Het NAMES corpus is nu gratis te downloaden bij de taalmaterialen van het Instituut voor de Nederlandse Taal. Bestanden staan in tab-gescheiden vorm en zijn eenvoudig in te lezen.

Lees verder >>

Uniek zijn, met naamvarianten

Geplaatst op door

Voornamendrift 58

Door Gerrit Bloothooft

Mijn naam wordt wel als Bloothoofd geschreven in plaats van Bloothooft, wat met de huidige spelling begrijpelijk is. Maar is Bloothoofd een schrijffout en gaat het om mij, of is het een wezenlijk verschil en gaat het om iemand anders die echt Gerrit Bloothoofd heet? Voor historische persoonsreconstructie (als onderdeel van een individuele biografie of van de reconstructie van een hele bevolking) is dat een groot probleem, want dan moet iemand uniek geïdentificeerd kunnen worden.

Lees verder >>

Uniek zijn, voor een historische bevolkingsadministratie

Geplaatst op door

Voornamendrift 57

Door Gerrit Bloothooft

82% van alle Nederlanders heeft een unieke naam, als je tenminste alle voornamen en de achternaam gebruikt. Met alleen de eerste voornaam en de achternaam daalt dat percentage naar 46%.  Op basis van alleen een naam kunnen we niet iedereen identificeren. Omdat ik naar analogie met de huidige basisregistratie personen graag een historische bevolkingsregistratie (vanaf 1811) gerealiseerd zou zien, is het van belang om ieder individu uniek te onderscheiden. De ingrediënten daarvoor zijn de historische akten van geboorte, huwelijk en overlijden. Maar die zijn niet aan elkaar gekoppeld. Een vermelding van Jan de Jong die geboren wordt, huwt en overlijdt kan over verschillende personen gaan. Pas met meer informatie is het mogelijk om iemand uniek te identificeren. Maar welke informatie is daarvoor voldoende?

Lees verder >>

Uniek zijn, of juist niet

Geplaatst op door

Voornamendrift 56

Door Gerrit Bloothooft

We zijn allemaal uniek. Ons DNA bepaalt ons lijf, onze omgeving vormt ons, en we kunnen er binnen die omstandigheden zelf ook nog wat van maken. Maar hoe weten anderen van ons bestaan, wat is daar in taal minimaal voor nodig? Daarvoor krijgen we een naam. Dat is het eerste wat de overheid van ons wil weten, en vanaf welke datum we op de wereld zijn en waar we ons ophouden. Maar in het dagelijks leven weten weinigen onze leeftijd of waar we geboren zijn of wonen, en resteert alleen onze naam. Ik heet Gerrit en die naam deel ik met 71.000 anderen, dus de kans dat het over mij gaat als iemand het over Gerrit heeft is klein. Mijn familienaam is Bloothooft en maar 19 anderen hebben die naam. Dat helpt en maakt de combinatie Gerrit Bloothooft uniek. Hoeveel mensen hebben eigenlijk een unieke naam, en wie delen hun naam met de meeste anderen?

Lees verder >>

Marjolein Droomelot

Geplaatst op door

Voornamendrift 55

Door Gerrit Bloothooft

De Telegraaf, 9-1-1920

Op 7 januari 1920 werd de eerste Marjolein in Nederland geboren, te midden van het rumoer van een acteursstaking. Vader Herman Heijermans kreeg het voor elkaar om de Amsterdamse ambtenaar van de Burgerlijke Stand te overtuigen dat Marjolein en Droomelot acceptabele voornamen voor een kind waren. Dat was niet vanzelfsprekend want alleen gangbare voornamen waren toegestaan. Marjolein was natuurlijk wel bekend als aloude naam van het kruid, en heeft qua opbouw alles voor een meisjesnaam: Mar, wat naar Maria kan verwijzen en ein als gebruikelijk vrouwelijk suffix (vergelijk Madeleine), terwijl jo nog als verkorting van Johanna kan worden gezien. En die potentie voor succes blijkt later ook, er zijn inmiddels 13.450 vrouwen die Marjolein heten. Dat is met Droomelot niet gebeurd. Omdat Marjolein zo’n typisch Nederlandse naam is (het Franse Marjolaine bestaat wel, maar heeft ook in Frankrijk geen grote vlucht genomen) is het de moeite waard om te kijken hoe deze nieuwe voornaam zich in tijd en plaats ontwikkelde in de laatste eeuw, zonder dat er sprake kan zijn van buitenlandse invloeden.

Lees verder >>

Breng die rozen naar Sandra

Geplaatst op door

Voornamendrift 54

Door Gerrit Bloothooft en David Onland


Figuur 1. Populariteit van Sandra, met in rood het basismodel en een hype vanaf 1971 door het lied Breng die rozen naar Sandra.

Het valt niet mee om origineel te zijn. Dat waren de ouders die hun dochter in 1936 Sandra noemden ook niet. Ze waren weliswaar in Nederland sinds lange tijd de eersten, maar de naam, verkorting van Alexandra > Alessandra (Italiaans) > Sandra of van Cassandra, is duizenden jaren oud. Oude attestaties in Nederland zien we al in 1632 toen Sandra Prefeet in Amersfoort werd gedoopt. Zo’n oude naam kan herontdekt worden en het tot modenaam brengen. En dat gebeurde in de vorige eeuw (figuur 1), waar het lied Breng die rozen naar Sandra in 1971 zelfs een tophit werd van Ronnie Tober (naar origineel van de Belgische Jimmy Frey). Maar hoe verspreidde de naam zich over ons land?

Lees verder >>

Sneustra’s, klungelsma’s en pafstra’s

Geplaatst op door

Door Henk Wolf

Friezen zijn dol op hun -a-achternamen, zo dol dat ze op basis van bestaande patronen in de negentiende eeuw zelfs nieuwe familienamen zijn gaan vormen die niet helemaal etymologisch verantwoord waren. Zo werd -sma, dat oorspronkelijk een familierelatie aangaf, zoals in Jansma, toen ook achter plaatsbepalingen geplakt. Een naam als Dijksma is dan ook het resultaat van Fries-romantisch geknutsel. Dat geldt ook voor een naam als Sjoerdstra, want -stra betekent van oorsprong ongeveer ‘bewoner van’ (zoals in Dijkstra). De precieze etymologie is hier en hier te vinden.

Lees verder >>

De afstand tussen twee Nederlanders

Geplaatst op door

Voornamendrift 53

Door Gerrit Bloothooft


Verdeling van de afstand tussen de geboorteplaatsen van twee willekeurige kinderen (blauw), en die tussen de 1e en 2e naamgeving (donkerbruin), de 1e en 3e naamgeving (middenbruin) en de 1e en 20ste naamgeving (lichtbruin).

In een 1,5 m samenleving ben je je bewust van de afstand tot de mensen om je heen. Maar hoeveel mensen zijn er nu eigenlijk in je directe omgeving en hoeveel zijn er die je eigenlijk nooit zult ontmoeten? Kortom, wat is de verdeling van de afstand tussen twee Nederlanders? Dat is niet alleen van belang voor de verspreiding van een virus, maar ook voor het begrijpen van de verspreiding van talige fenomenen, zoals een nieuwe voornaam.

Lees verder >>

Door gevaarlijke stijlfiguren omringd

Geplaatst op door

Door Wouter van der Land

Het ergste jeukwoord van het afstandsonderwijs vond ik ‘thuissafari’, een terugkerende aanduiding voor de opdrachtjes in en om het huis die mijn zoon moet uitvoeren. Want wat heeft het op zoek gaan naar voorwerpen waarvan de naam in meervoudsvorm een dubbele medeklinker bevat, of het met de keukenweegschaal vaststellen dat zestien A4’tjes van 80-grams papier inderdaad tachtig gram wegen, te maken met het in zinderende hitte jagen op olifanten, leeuwen en ander exotisch wild? Ik maakte me er dagenlang boos over. Maar op de woedefase volgt de aanvaardingsfase.  Gisteren ging ik dan ook zelf op thuissafari. Een dag lang ging ik op jacht naar bijzondere merknamen en titels.

Lees verder >>

Eddie, Eip, Erry en Ted

Geplaatst op door

Variatie in familieberichten (14): een restgroep

Door Siemon Reker

Laten we nog éenmaal naar de kindertaal-roepnamen kijken en een kleine restgroep presenteren. (Donderdag vraag ik in het verlengde hiervan om hulp van collega-taalgebruikers.) Voor mij gaat het om voorbeelden die overtuigend genoeg zijn om ze in dit deel van de serie op te nemen, dus ze te beschouwen als roepnamen die voortgekomen zijn uit doopnamen dankzij de nog onvolkomen taal sprekende kindermond. Bij de beoordeling van de vraag of ze hier thuishoren, kan de frequentie een rol spelen. Als er éen persoon is van wie in een familiebericht gezegd wordt dat hij officieel Gerrit heet maar Ed in de wandeling, dan is het minder overtuigend om aan kinder-invloed te denken dan wanneer het geregeld aangetroffen wordt. Dat is bij deze naam inderdaad het geval, vandaar: Ed kán prima afgeleid zijn van Gerrit omdat voldoende jongetjes het eerste zeiden in hun poging om het tweede te realiseren.

Lees verder >>