Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek
door Jos Houtsma
In 1910 verscheen in de Wereldbibliotheek van de hand van de jonge dichter Alex. Gutteling (1884-1910) een vertaling van Percy Bysshe Shelly’s lyrische drama Prometheus Unbound. Willem Kloos oordeelde in jaargang 27 (1912) van De Nieuwe Gids niet mals over het werk van de jonge dichter/vertaler, die overigens in hetzelfde jaar dat zijn werkstuk werd gepubliceerd was overleden.
Lees verder >>
Op de valreep van het oude jaar viel een nieuwe aflevering van de Mededelingen van de Stichting Jacob Campo Weyerman op de deurmat, nummer 2 van de 43e jaargang. Liefst honderd bladzijden, met vijf grote artikelen, vaste rubrieken over mode en menu’s in de achttiende eeuw, boekbesprekingen en een overzicht van verschenen literatuur over de lange achttiende eeuw. Wie de nieuwste ontwikkelingen in de eeuw van de Verlichting op de voet wil volgen, kan niet zonder de Mededelingen. Ga maar na: artikelen over honden en vogels van Ton Jongenelen en Dini Helmers. Helmers leidt de lezer naar haar Zeeland, naar de in menagerieën en volières gehouden vogels. Vogels uit de eigen omgeving en die uit de Oost en de West vormden een object van verzamelen en een bron van verwondering. Jongenelen schenkt aandacht aan een satire uit 1765, een Amsterdams hondenmirakel. De auteur is Willem Ockers en in de satire is een belangrijke rol weggelegd voor Petrus Burmannus Secundus.
Lees verder >>door Laurens Ham
Toen het intro van ‘Liefste, m’n liefste’ inzette, keek een volle zaal Robert Long welwillend aan. Hij was te gast bij het televisieprogramma Voor achten van Hans van Willigenburg. De muziek kabbelde zoetjes voort: tot zover niets aan de hand. Maar hoe zou de progressieve tekst vallen in deze zaal met KRO-publiek? Hij drukte zijn twijfels weg en begon te zingen:
liefste, m’n liefste hoe kun je nu denken
dat ik niet eerlijk meer ben of ontrouw
als ik mijn lichaam aan anderen wil schenken
zegt dat nog niet, dat ik niet van je hou
vanaf mijn jeugd heb ik altijd gevlinderd
ik heb vaak mijn bed gedeeld, soms wel met drie
zo is mijn leven, het heeft niemand gehinderd
het ging om de liefde en niet om met wie
Door Margot Kalse en Olga van Marion
Ik drink de nieuwe most
Minne-sugje Stemme: Ik drink de niewe most
Door Marita Mathijsen
De natuur was niet mild in de negentiende eeuw. Als het regende kwam er geen motregen, maar stortregen. De rivieren overstroomden, dijken braken door. Duizenden mensen verloren bij overstromingen het leven. Als het vroor, vroor het hard. Er was dan geen scheepvaart meer mogelijk, en Amsterdam kreeg het drinkwater uit de Lek niet meer aangevoerd. Bij storm stortten huizen in en vergingen schepen. De natuur was slechts voor een deel getemd, zij was onberekenbaar en kon toeslaan als een moordenaar.
Lees verder >>Boeken voor Mark Rutte (7)
Iedere week sturen neerlandici een boek aan Mark Rutte, met een begeleidende brief die uitlegt waarom hij dat boek moet lezen. Deze week een bijdrage van Mathijs Sanders. Lees voor een toelichting op het project deze brief van hoofdredacteur Marc van Oostendorp.
Lees verder >>Wonen in gedichten (22)
Door Judit Gera
Categorie: poëticaal
Moeilijkheidsgraad gedicht: gevorderden
In de serie Wonen in gedichten bespreekt Judit Gera, hoogleraar in Boedapest, gedichten uit de Nederlandstalige literatuur, ten behoeve van het onderwijs in de Neerlandistiek extra muros (buiten het taalgebied). Vandaag: een gedicht van Pieter Boskma (1956).
Lees verder >>Tommie van Wanrooij doet na zijn BA Nederlandse Taal en Cultuur in Nijmegen een onderzoeksmaster Literary Studies. Hij schreef al zijn eerste wetenschappelijke artikel – over twee ‘stroomgedichten’ uit de achttiende-eeuw, waaruit blijkt dat men in Amsterdam zijn eigen centrale positie ook toen al vanzelfsprekend achtte, terwijl men daar in Rotterdam heel anders over dacht.
Nimma! is een serie korte video’s met neerlandici van de Radboud Universiteit. Meer info.
door Laurens Ham
1982 en 1983 waren doorbraakjaren voor de Nederlandstalige popmuziek. Een ongekend aantal Nederlandstalige artiesten bestormde de poppodia en de hitlijsten: van Het Goede Doel tot Toontje Lager, van De Dijk tot Drukwerk, van VOF de Kunst tot Frank Boeijen Groep. De absolute vaandeldrager van die jaren was natuurlijk Doe Maar, de groep die in deze jaren alle Nederlandse popmuziekrecords verbrak. Maar ook in de marge was er van alles gaande: er waren punkartiesten actief als (de vroege, nog vrij rauwe) Tröckener Kecks; Ton Lebbink maakte eigenaardige punkpoëzie; De Div en Bazooka brachten stuwende new wave-mini-albums uit; en Cherry Wijdenbosch startte een solocarrière, wat onder meer resulteerde in het culthitje ‘Dame uit Suriname’.
Lees verder >>
door Helen Gerretsen
Wat is de inspiratie van goede kunst, goede literatuur en van de roman De avond is ongemak van Marieke Lucas Rijneveld in het bijzonder? De grote waarde van alle goede kunst, muziek, theater en ook literatuur, is dat deze onze werkelijkheidsbeleving verdiept. Bij het lezen van zulke literatuur gaan we meer voor mogelijk houden dan zonder dit lezen. We worden meer mens. Dit gaat niet zomaar. Om dit kostbaars te realiseren is natuurlijk eerst nodig dat de kunstenaar, in dit geval de schrijver, in staat is verdieping te bieden. Dat wil zeggen: de schrijver moet in staat zijn tot voldoende distantie tot de waan van de dag, meer dan gemiddeld levenskennis hebben opgedaan en hieraan ook woorden kunnen verlenen. Dit selecteert al velen uit. Maar genoeg voorwaarde is dat nog niet. De schrijver moet dit ook op zo’n manier kunnen doen, dat zij/hij de lezer ertoe beweegt het natuurlijke verzet tegen de verruiming op te geven en de geboden werkelijkheid te willen omarmen. De verdieping is meestal geen prettig inzicht, het betreft vaak juist dat wat we verdringen. Het vraagt dus kwaliteit om ons tot acceptatie te krijgen. Deze kwaliteit is tamelijk schaars. Goede literatuur zijn de pareltjes uit de zee.
Lees verder >>
Door Ton Harmsen
Traditioneel zijn de laatste tien dagen van het jaar aan De Avonden gewijd, maar in de Kerstnacht gonst toch vooral de ‘Rey van Klaerissen‘ uit de Gysbreght door het hoofd. Een paar jaar geleden ging het gerucht dat men de Gysbreght zou opvoeren in een aan de hedendaagse smaak aangepaste versie, dat wil zeggen dat het zinloze geweld in volle glorie vertoond zou worden, maar dat een tekstschrijver de vier reien zou vervangen. Daarmee zou men het publiek vier hoogtepunten uit de literatuur onthouden. De reien in de Gysbreght zijn wonderschone lyriek. Ook al zijn ze geschreven voor publiek dat een andere taal sprak dan wij en op de hoogte was van enkele zaken die niet iedereen nog kent, met de toelichting van de WB-editie of van de uitgave van Mieke Smits – beide in de schatkamers van onze DBNL – en met een beetje leestechniek zijn Vondels reien een indrukwekkende ervaring.
In de ‘Rey van Klaerissen’, die het derde bedrijf afsluit, spelen twee personen een rol: Herodes en Rachel. Herodes is de onderkoning die toestemming gaf Jezus aan het kruis te nagelen, maar zover is het nog niet: hij is ook de kindermoordenaar van Bethlehem. Rachel is de aartsmoeder van het Joodse volk, de moeder van Jozef over wie Vondel drie tragedies schreef: Jozef in Dothan, Sophompaneas en Jozef in Egypte. Zij ligt begraven in Bethlehem. Als moeder en lokale heilige is zij de aangewezen persoon om het verdriet over de dode kinderen in het gedicht te symboliseren. Vondel verzint het niet zelf: Mattheus 2 zegt ‘Rachel beweende haer kinderen.’
Lees verder >>Door Frank Willaert
Vondels ‘Rey van Klaerissen’, met het beroemde beginvers ‘O Kerstnacht schooner dan de daegen’, komt voor aan het eind van het derde bedrijf van zijn Gysbreght van Aemstel. Dat stuk was bedoeld om op Tweede Kerstdag 1637 te worden opgevoerd ter gelegenheid van de inwijding van de Amsterdamse Schouwburg aan de Keizersgracht.
Lees verder >>
Door Jos Joosten
Tijdens mijn studie Nederlands in Nijmegen viel de negentiende eeuwse letterkunde een beetje tussen wal en schip. Dat had met personele kwesties vandoen (waarover ik niet uitweid) maar had ook een institutionele oorzaak: Kees Fens’ leeropdracht was ‘Letterkunde van de twintigste eeuw’ en zijn collega proximus Hummelen was specialist in Rederijkerstoneel. En van Sinnekens naar Kloos is, tsja, nogal een stap. Die taakverdeling overigens had een al oudere oorsprong, namelijk toen W.J.M.A. Asselbergs (Anton van Duinkerken) besloot dat die nieuwerwetse literatuur niks voor hem was en hij Meeuwesse in Nijmegen liet benoemen en hem de 20ste eeuw kado deed.
Lees verder >>
Nu spelen voor publiek rond de jaarwisseling verboden is, komt Theater Kwast op zondag 3 januari 2021 met een hoorspel-editie van de Gijsbreght van Aemstel live vanuit de oude Schouburgh. Om zo voor het vierde jaar op rij het nieuwe jaar te openen met Vondels beroemdste toneelstuk. Op 3 januari 1638 opende de eerste Amsterdamse Schouwburg op de Keizersgracht haar poorten, met de première van Vondels meesterwerk. In 1772 brandde deze Schouwburg volledig af. Alleen de toegangspoort en enkele muren en interieurresten bleven bewaard. Tegenwoordig huist hier het chique Hotel The Dylan. De afgelopen jaren heeft Theater Kwast op deze plek de Gijsbreght nieuw leven in geblazen. Met de Lockdown-editie wordt een gekoesterde theatertraditie voortgezet.
Lees verder >>
In de vierde en laatste editie van dit jaar legt Vooys de focus op de toekomst. Auteurs hebben zich gericht op de studie van een toekomstgericht onderwerp.
Lees verder >>Op vrijdag 18 december – zijn sterfdag – stond dichter Willem Bilderdijk (1756-1831) centraal in het online Bilderdijk-journaal van de Universitaire Bibliotheken Leiden (UBL) en de werkgroep Vereniging ‘Het Bilderdijk-Museum’. In het Bilderdijk-journaal laten experts, liefhebbers en studenten hun licht schijnen over de collectie, het werk en de persoon Bilderdijk. Met de opening van de Bilderdijk-kamer in het Academiegebouw is de verhuizing van de collectie Bilderdijk naar Universiteit Leiden feestelijk gemarkeerd en keert Bilderdijk terug naar zijn zo geliefde Leiden.
Lees verder >>door Laurens Ham
Je moet het maar durven: je album Van binnen naar buiten noemen en er pontificaal een gestileerde afbeelding van een barende vrouw op zetten. Marijke Nekeman en Ineke Verdoner deden het op hun enige duoalbum uit 1981. Wie het geluk heeft een exemplaar aan te treffen – online kun je er bijna niets van terugvinden – zal dit album ongetwijfeld beluisteren als een typisch product van de tweede feministische golf. Tegelijkertijd is het een opmerkelijke plaat die meer luisteraars zou verdienen. Muzikaal en tekstueel verschenen er maar weinig vergelijkbare Nederlandstalige popalbums de laatste decennia, en ook feministen van dit moment zouden er nog inspiratie uit kunnen opdoen. Het is om die redenen dat dit album een plek verdient in deze Top 20 van Nederlandstalige Protestalbums.
Lees verder >>Door Margot Kalse en Olga van Marion
Te mei als alle vogels zingen
Een nieu Liedeken, op de wijse. Te Mey als alle Vogelen, etc.
Boeken voor Mark Rutte (6)
Iedere week sturen neerlandici een boek aan Mark Rutte, met een begeleidende brief die uitlegt waarom hij dat boek moet lezen. Deze week een bijdrage van Siemon Reker. Lees voor een toelichting op het project deze brief van hoofdredacteur Marc van Oostendorp.
Lees verder >>Wonen in gedichten (21)
Door Judit Gera
Categorie: mens en maatschappij
In de serie Wonen in gedichten bespreekt Judit Gera, hoogleraar in Boedapest, gedichten uit de Nederlandstalige literatuur, ten behoeve van het onderwijs in de Neerlandistiek extra muros (buiten het taalgebied). Vandaag: een gedicht van Hélène Swarth (1859–1941)
Lees verder >>In der Fakultät III – Sprach- und Kulturwissenschaften – sind im Institut für Niederlandistik zum 01.04.2021 oder zum nächstmöglichen Zeitpunkt befristet für 3 Jahre zwei Stellen im Umfang von jeweils 65% einer Vollzeitstelle als
Wissenschaftliche Mitarbeiterin /
Wissenschaftlicher Mitarbeiter (m/w/d)
(Entgeltgruppe 13 TV-L)
zu besetzen. Im Rahmen des Projekts wird Gelegenheit zur eigenen wissenschaftlichen Weiterqualifikation (Promotion) gegeben.
Die zentrale Aufgabe der Einzustellenden ist die Mitarbeit im DFG-Projekt „Literaturkonzepte der juristischen und politischen Eliten in den Niederlanden im 20. Jahrhundert“ (GR 1875/9-1). Dieses Projekt hat eine juristische und ein politische Komponente, die jeweils einer der beiden Stellen zugeordnet werden.
Lees verder >>
In de jaren 2010 brak een nieuwe generatie auteurs door in het Nederlandse proza. Op korte tijd groeiden romanschrijvers als Hanna Bervoets, Daan Heerma van Voss, Nina Polak, Joost de Vries, Niña Weijers en Maartje Wortel uit tot toonaangevende stemmen in de Nederlandse literatuur.
Over deze millennialgeneratie biedt Affectieve crisis, literair herstel een eerste overkoepelende studie, die de hedendaagse roman situeert in de maatschappelijke context, in de literatuurgeschiedenis en in de internationale literatuur, met beschouwingen over auteurs als Édouard Louis, Valeria Luiselli en Sally Rooney, en Vlaamse auteurs als Alicja Gescinska en Koen Sels.
Lees verder >>Door Laurens Ham
Met Nederland en het protestliedje is iets vreemds aan de hand. Wanneer ik de afgelopen jaren aan mensen vertelde dat ik onderzoek deed naar Nederlandstalige protestliedjes, dan vielen de reacties grofweg in twee groepen uiteen. De ene helft van de mensen zei: ‘Bestaan die überhaupt, Nederlandstalige protestliedjes?’ De andere helft zei: ‘Bestaan die nog, protestliedjes?’ Blijkbaar zien we dit genre als een muzikaal fenomeen dat nauwelijks in de Nederlandstalige liedtraditie wortel zou hebben geschoten en beschouwen we protestliederen vooral als iets uit het verleden. Veel mensen die ik erover sprak, realiseerden zich wel dat die tweede aanname – dat het protestliedje überhaupt niet meer bestaat – een beetje te kort door de bocht was. Ze kwamen dan al snel met voorbeelden van Engelstalige folkmuzikanten en rappers aan. Maar dat er in de landstaal ook al decennia een levendige protesttraditie bestaat, daarover weten we eigenlijk maar weinig.
Lees verder >>
Recente reacties