Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek
Je hoeft anno 2020 maar een nieuw Kinderen voor Kinderen-nummer op YouTube aan te klikken om te zien dat dit programma in de 41 jaar van zijn bestaan onherkenbaar is veranderd. Maar wat zeggen die veranderingen over het verschuivende kindbeeld in Nederland? Dat onderzochten letterkundigen Feike Dietz en Laurens Ham van de Universiteit Utrecht.
Lees verder >>
Op 30 oktober is het tien jaar geleden dat Harry Mulisch overleed. Samen met W.F. Hermans en Gerard Reve vormde hij ‘de grote drie van de Nederlandse literatuur’. Hij leeft voort in zijn uitzonderlijke oeuvre dat voor het grootste gedeelte tot stand kwam in zijn werkkamer, een ware schatkamer waarin niets aan het toeval is overgelaten. Alle boeken, prenten, beelden en voorwerpen hebben iets te maken met zijn werk en sommige objecten komen er zelfs herkenbaar in voor. Mulisch was een opvallende persoonlijkheid die niet alleen zijn werkkamer, maar ook zijn imago zorgvuldig cureerde en daardoor ongrijpbaar leek. Wie een kijkje neemt in zijn werkkamer leert hem tóch beter kennen, als mens en als schrijver. Het Literatuurmuseum in Den Haag, dat de literaire nalatenschap van Mulisch in zijn collectie heeft, presenteert met de online tentoonstelling De oneindige Mulisch op literatuurmuseum.nl een avontuurlijke reis door zijn universum.
Lees verder >>neemt men zeer belangrijke levensverschijnselen waar: negentiende-eeuwse literaire journalistiek van Frederik van Hogendorp, J.A. de Bergh en Carel Vosmaer
‘Literatuur op sandalen’: zo noemde Damas (Frederik van Hogendorp) zijn ‘Haagsche Omtrekken’, de prozastukjes in losse trant die hij schreef voor twee dagbladen, Het Vaderland en het Dagblad van Zuid-Holland en ’s Gravenhage. Feuilletons, waarin de actualiteit op humoristische toon werd becommentarieerd en die de lezer aanspoorden tot nadenken, werden ook geschreven door de querulant J.A. de Bergh, die de Haagse gezagsdragers het leven zuur maakte met zijn ‘Haagsche Penkrassen’.
Lees verder >>
Door Danny Habets
Voor de katholieken te vrijzinnig, voor de vrijzinnigen te katholiek. De dichter Jan Engelman werd tijdens de hoogtijdagen van zijn dichterschap zowel vereerd als verguisd. In dit artikel worden enkele gedichten uit zijn bekendste bundel Tuin van Eros nader beschouwd, in een tweede aflevering zullen de kritische reacties van tijdgenoten aan de orde komen.
Lees verder >>
Door Marc van Oostendorp
Voetnoten zijn een bedreigd genre. Ze verdragen zich niet goed met digitaal lezen. Steeds minder publicaties doen eraan – ook Neerlandstiek niet. Terwijl er in een goede voetnoot vaak een hele wereld verborgen zit.
Het boek Het masker van Rob Nieuwenhuys van Tom Phijffer is een voetnoot in de vorm van een boek. Het gaat blijkens de ondertitel om ‘de reconstructie van een vergeten reis naar Indonesië’. Het is, denk ik, niet overdreven om te zeggen dat slechts heel weinig mensen op de wereld ernaar verlangden dat uitgerekend die reis – van de letterkundige Rob Nieuwenhuys in 1971, in opdracht van de Nederlandse regering – aan de vergetelheid zou worden ontrukt. Maar Phijffer heeft dat toch maar mooi gedaan.
Lees verder >>
Door Jos Joosten
Dat was bijzonder, bedacht ik zondagavond voor de tv, een literatuuritem bij Nieuwsuur en het is geeneens Boekenweek! De Grote Drie waren het thema en waarom ze niet gelezen werden. En eigenlijk had dat onderwerp alleen al genoeg waarschuwing moeten zijn. Want wat volgde was herkauwde oude koek, gemaakt door twee redacteuren die evident te lui waren om zich in het onderwerp te verdiepen. Onno Blom draafde op om voor zijn boekenkast wat anekdotes af te draaien; overbekend filmmateriaal was weer afgestoft – waarbij andermaal vastgesteld kon worden dat Reve met grote voorsprong de geestigste was van de drie, met duidelijk ook als enige tv-ervaring (timing en intonatie), en dat Harry Mulisch – anders dan Anton Steenwijk uit De Aanslag – duidelijk geen tandarts in zijn naaste vriendenkring had.
Lees verder >>Door Margot Kalse en Olga van Marion
Psalm 118
Het CIIII. Liedeken op de wijse, Rendés à Dieu loua[nge]
Door Marc Kregting
Hoe zal de toekomst beschikken over Joost Zwagerman? Uiteraard een onbeantwoordbare vraag. Maar de schrijver trof voorzorgen. Hij had een testament gemaakt, zijn privé-archief geschonken aan het Letterkundig Museum en de nalatenschap toevertrouwd aan zijn vriendin en aan zijn uitgeefster. De vraag naar de toekomst was ten minste een belangrijke vraag voor het object zelf, dat vermoedde ‘dat zijn dood veel stof zou doen opwaaien’. En zo geschiedde, toen in 2015 een gedurige depressie eindigde in zelfmoord.
door Riet Schenkeveld- van der Dussen
In het voorjaar van 1649 vertrok Six, koopman in drogerijen, voor een handelsreis naar Spanje en Italië. Bij wijze van afscheid schreef hij het gedicht ‘Fooi’ – dat betekent afscheidsfeest, afscheidsdronk. Het is een Pindarische ode met twee maal drie strofen ‘Keer’, ‘Tegenkeer’ en ‘Toesangh’. In de eerste ‘Keer’ beschrijft hij hoe hij vanuit het Oost-Indisch huis een voorraad ‘Katsjou’ geleverd kreeg. Hij beschrijft dat spul als een bol van een bepaald soort farmaceutische aarde, met een bittere verbrande korst, en van binnen wit-geel en zoet van smaak.
Lees verder >>Wonen in gedichten (18)
Door Judit Gera en Jos Kleemans
Moeilijkheidsgraad gedicht: gevorderden
Categorie: Mens en maatschappij
In de serie Wonen in gedichten bespreekt Judit Gera, hoogleraar in Boedapest, gedichten uit de Nederlandstalige literatuur, ten behoeve van het onderwijs in de Neerlandistiek extra muros (buiten het taalgebied). Vandaag: een gedicht van Anneke Brassinga.
Lees verder >>
Museum Het Hannemahuis ontvangt de Ina Dammanprijs 2020 voor de jarenlange aandacht voor Simon Vestdijk in de hiertoe ingerichte Vestdijkkamer.
De uitreiking van deze eervolle tweejaarlijkse prijs vindt plaats op zaterdag 7 november tegelijk met de uitreiking van de Anton Wachterprijs 2020 aan Annemarie Haverkamp voor haar debuutroman De achtste dag. Het is voor het eerst dat het bestuur van de Vestdijkkring de prijs uitreikt aan een instelling. Voorheen is de prijs steeds uitgereikt aan een persoon die zich heeft onderscheiden door het werk van Simon Vestdijk te promoten.
Lees verder >>
Per 1 september is Ton van Kalmthout aangesteld als bijzonder hoogleraar Internationale uitwisseling van Nederlandse literatuur in historisch perspectief. Van Kalmthout, senior-onderzoeker literatuurgeschiedenis bij het Huygens Instituut voor Nederlandse Geschiedenis van de KNAW, gaat ook doceren aan de Universiteit Leiden.
Lees verder >>Reynaert de Vos. Vertaling en nawoord René Broens. Amsterdam [Stichting Voetnoot] 2020, 202 p., geïll. € 23,00.
Door Willem Kuiper
Onlangs verscheen er een nieuwe vertaling in hedendaags Nederlands van Vanden vos Reynaerde. Niet zo maar een vertaling, maar een vertaling op rijm. Niet zo maar op rijm, maar een vertaling in los jambische viervoeters: Lees verder >>
Door Peter J.I. Flaton
Intussen zijn er de artikelen van: J. Boets, “Spiegelgebruik van de taal. ‘Is Vera Janacopoulo (sic) een muzikaal gedicht?”, in: Spiegel der letteren, jrg. 9 (1965-1966), 267-272; R.A. Cornets de Groot, “Wat nou? Is Vera Janacopoulos geen muzikaal gedicht?”, in: Kentering, jrg. 9, nr. 6 (nov-dec 1968), 5-7; P. Claes, “Jan Engelman, ‘Vera Janacopoulos’”, in: Ons erfdeel, jrg. 49 (2006), 267-269; P. Buddingh’ “Jan Engelman – Vera Janacopoulos”, in: Meander van 16 oktober 2013.
Niettemin waag ik het erop het mijne over Jan Engelmans intussen canonieke cantilene te zeggen. Ik heb dit gedicht (immers) jarenlang in de klas behandeld en er zo een eigen relatie mee gekregen.
Ter gelegenheid van het 200e geboortejaar van Eduard Douwes Dekker, beter bekend als Multatuli, brengt het Feest der Poëzie naast een grote voorstelling in samenwerking met De Nieuwe Liefde te Amsterdam een tweedelige podcast over een ontroerend liefdesverhaal uit de Max Havelaar: Saïdjah en Adinda. In deze tweede en laatste aflevering staan we stil bij de muziek die dit verhaal geïnspireerd heeft:
De podcast is te beluisteren via uw favoriete podcastapp en via onze website: https://feestderpoezie.nl/feestderpoezie/podcast.html
In de anglofone wereld zijn video’s met humoristische samenvattingen van oude verhalen in 2015 al een begrip. Historische Nederlandstalige letterkunde was zo’n lot helaas nog niet beschonken. Wie in 2015 online op Karel ende Elegast of Gijsbrecht van Aemstel zocht, vond ofwel filmpjes van schoolopdrachten, ofwel een diepgaande analyse van meer dan twintig minuten. Niet echt een aanzet om literatuurliefhebber te worden. Tot drie UvA-studenten de koppen bij elkaar staken en collectief De Alphaman startten.
Lees verder >>
Door Marc van Oostendorp
‘Ik beweer, met terugzicht op deze en dergelyke beschouwingen, dat er geen dankbaarder vak van onderzoek is dan algemeene-taalkunde. (…) Wysgeerige taalkunde is de geologie van ’t levende woord. Het oudste monument van Kunst of Nyverheid is jong, en in z’n stomheid onbeteekenend, by vergelyking met de eerste klanken die de mensch opving van de Natuur, en gebrekkig nastamelde met ongeoefende keel. Er was al veel gebeurd, voor men zich waagde aan den eersten medeklinker. En de stam die ’t eerst de r duidelyk wist te onderscheiden van de l, heeft in zyn tyd aan ’t hoofd der beschaving gestaan!’
(Idee 1047d)
Er zijn waarschijnlijk weinig Nederlanders geweest voor wie de taal zo zwaar woog als voor Multatuli. Natuurlijk is taal voor iedere schrijver belangrijk – het is zijn instrument. Maar voor Multatuli was het vinden van het juiste woord, de juiste formulering zó belangrijk dat het hem soms belemmerde te schrijven. Hij wilde geen ‘frasen’ maken – de clichés waarop hij menig andere schrijver meende te betrappen – en daarvoor was het nodig om enerzijds zo precies mogelijk te zijn en anderzijds om zich zo natuurlijk mogelijk uit te drukken. En die twee dingen waren misschien wel hetzelfde. In de taal waren allerlei dingen aangekoekt, dood hout dat moest worden weggesnoeid, om te komen bij de ware taal, de levende.
Lees verder >>In de eerste Tzum-sessie spraken Coen Peppelenbos en Bart Temme met Arthur Japin. De aanleiding was zijn nieuwe roman Mrs. Degas.
Door Margot Kalse en Olga van Marion
Psalm 23
Een nieuwe Jaers Liedeken op de wijse vanden xxiij. Psalm.
Door Peter J.I. Flaton
Bloems vraag in diens sonnet “Dichterschap”: ‘Is dit genoeg; een stuk of wat gedichten, / voor de rechtvaardiging van een bestaan (…)’, zou zijn tijdgenoot Maurice Gilliams zo beantwoord (kunnen) hebben: ‘”Want tot de poëtische verworvenheden behoren slechts de weinige, zeldzame en zuivere verzen die de meest geniale dichter ter wereld na veel omzwervingen van het gemoed en de intelligentie, met de pen op papier, overhoudt. Al de rest is dankbaar aas voor de gieren van de filologie en de literatuurhistorie, die zich graag met afval voeden om stand te houden”’ (ik citeer naar: W. Spillebeen, “Over de poëzie van Maurice Gilliams”, in: Verslagen en mededelingen van de Koninklijke Academie voor Nederlandse taal- en letterkunde, jrg. 2000 (2000), 197-193 door wie ik me in wat volgt mee laat leiden). Anders gezegd: ja.
Lees verder >>
Het 3de nummer van 2020 van Zacht Lawijd, literair-historisch tijdschrift, staat in het teken van (neo)koloniale Vlaamse literatuur en gaat in op teksten van vóór en na 1960.
Lees verder >>
In 2020 wordt de 200ste verjaardag van Multatuli (1820-1887) herdacht. Multatuli schreef zijn Max Havelaar in 1859 in een hotel in de Bergstraat in Brussel op nauwelijks een kilometer van het Paleis der Academiën. KVAB en KANTL organiseren op 29 oktober een gezamenlijk colloquium naar aanleiding van deze herdenking.
Lees verder >>Ter gelegenheid van het 200e geboortejaar van Eduard Douwes Dekker, beter bekend als Multatuli, brengt het Feest der Poëzie een tweedelige podcast over een ontroerend verhaal uit de Max Havelaar: Saïdjah en Adinda. In deze aflevering staan we stil bij de historische achtergrond van het verhaal. Er staan al drie afleveringen over de nieuwe bloemlezing uit het werk van P. C. Boutens en meer staat op het programma. De podcast is te beluisteren via uw favoriete podcastapp en via onze website: https://feestderpoezie.nl/feestderpoezie/podcast.html
Lees verder >>
Deadline for abstract submissions: November 1, 2020
Name of organisation: Dutch Centre for Travel Writing Studies, Leiden University Centre for the Arts in Society (LUCAS)
Contact email: r.a.m.honings@hum.leidenuniv.nl
Recente reacties