Categorie: cultuur

Door Henk Wolf

[Dit is deel 3 van dit essay. Klik hier voor deel 1 en deel 2.]

Kunst kan emotie oproepen, maar kunst is vrij – autonoom, ambigu en vrij. Die vrijheid wordt beschermd tegen de druk van de negatieve emoties bij de waarnemers. Kunst kan spelen met een canon. Bijbelse kunst speelt altijd met een canon, de talloze sinterklaastoneelstukjes die jaarlijks worden opgevoerd spelen ook met een canon.

De protesten tegen de figuur van Zwarte Piet zijn protesten tegen die canon. Ze komen van mensen die die figuur negatief waarderen. Doordat kunst autonoom en ambigu is, is die interpretatie ook vrij, ze is legitiem. Ze is echter niet dwingend. Kunst is zelf niet beledigend of kwetsend, maar ze kan wel zo worden gewaardeerd. Dat oordeel is echter in een vrije maatschappij individueel en schept voor niemand rechten of plichten.

Wie demonstreert tegen een figuur als Zwarte Piet, die verheft z’n eigen interpretatie van een toneelstuk van een legitieme tot de enige legitieme. Hij ontkent de autonomie en de ambiguïteit van het toneelstuk. Hij miskent ook het bestaan van een canon. Dat zijn problematische visies op kunst. Nog ernstiger is dat een dergelijke demonstrant eist dat de kunstenaar zijn kunst richt naar de morele en artistieke opvattingen van de demonstrant. Dat is een antiliberale houding die gevaarlijk kan zijn voor de vrije kunst en daarmee voor de vrije samenleving. Lees verder >>

Door Henk Wolf

[Dit is een vervolg op ‘Sint en Piet als kunst (1)‘.]

De ambiguïteit van kunst vinden we uiteraard ook in de traditionele theaterstukjes die horen bij de jaarlijkse sinterklaasviering. Hoe de figuur van Zwarte Piet daarin gewaardeerd moet worden, is onderwerp van veel discussie. Er bestaan allerlei opvattingen over die figuur en dat is een normaal verschijnsel. Een gevaar voor de vrijheid van expressie binnen de kunst is er wel, namelijk als gesuggereerd wordt dat Zwarte Piet maar op één manier kan worden geïnterpreteerd.

Er zijn allerlei niet-canonieke varianten op Zwarte Piet, zoals regenboogpieten en stroopwafelpieten, maar ook de canon is niet eenduidig. Wie wat sinterklaasboekjes van de afgelopen honderdvijftig jaar doorbladert, valt meteen op dat er onduidelijkheid bestaat over het aantal knechten van de Sint. Er is één Zwarte Piet (met hoofdletters), maar er zijn ook pepernotenfabrieken en stoomboten vol zwarte pieten (met kleine letters), zoals bijvoorbeeld Pinkeltje in het ene boek een uniek personage is en in het andere deel van een pinkeltjesgemeenschap. Lees verder >>

Door Henk Wolf

Een beeldhouwer ziet op Schiphol hoe een klein jongetje struikelt. Huilend krabbelt het jongetje overeind, terwijl zijn moeder aangesneld komt om hem te troosten. Het jongetje lacht al lang weer als de beeldhouwer in zijn vliegtuig stapt. Het is het laatste wat hij ziet van zijn vaderland, want hij emigreert vandaag. De emotie van het moment blijft hem bij en in zijn nieuwe woonomgeving maakt hij in een nostalgische periode een beeld van dat huilende jongetje.

De buitenlandse gemeente waar de kunstenaar nu woont, koopt het beeld en plaatst het in een parkje. Op een dag komt er een oude vrouw met haar volwassen zoon langs. Ze kijkt er glimlachend naar en aait haar zoon vertederd over diens brede rug.
“Hij lijkt op jou, toen je zo klein was”, zegt ze. “Nu zo stoer, maar toen nog zo’n breekbaar klein mannetje.”

Een paar dagen later loopt er een man door het parkje. Hij kan zijn tranen nauwelijks bedwingen. Hij heeft zijn hondje moeten laten inslapen. Bij het standbeeld blijft hij staan. Hij begint te huilen. De dagen daarna loopt hij elke dag een paar keer naar het standbeeld. Op de een of andere manier heeft hij het gevoel dat het stenen jongetje met hem huilt. Gek genoeg is dat een troostrijke gedachte. Na een tijdje komt hij minder en dan koopt hij een nieuw hondje. Lees verder >>