Neem dat taaie proza serieus
Door Willemijn Ruberg
Filosoof Sebastien Valkenberg (de Volkskrant, Opinie, 14 augustus) bewijst in zijn protest tegen de stijl van de literatuurwetenschap dat hij niets begrepen heeft van de auteurs die hij aanvalt. Valkenburg lijkt zich op het eerste gezicht te keren tegen de onleesbare stijl van de teksten van literatuurwetenschappers. Maar al snel zet hij zich af tegen de inhoud van hun werk: dat zou beperkt zijn tot het nagaan wie er toegang heeft tot macht en wie er onderdrukt wordt. Deze methode is volgens Valkenberg een wetenschappelijke ‘invuloefening’ die ontaardt in activisme. Uiteindelijk zou het analyseren van teksten hier alleen om het tellen van vrouwen en zwarten gaan.
Deze visie doet geen recht aan poststructuralistische denkers als Edward Said, Michel Foucault en Jacques Derrida, die op zoek gingen naar macht in teksten en structuren. Sommige van deze teksten zijn inderdaad moeilijk leesbaar. Maar hun werk is prima te begrijpen mits je er goed voor gaat zitten. Bovendien beoogden deze denkers ook met hun stijl een inhoudelijk punt te maken: zij verzetten zich tegen de klassieke filosofie, literatuurwetenschap en geschiedschrijving die pretendeerde universeel geldige ‘objectieve’ beschrijvingen te produceren. Met hun stijl bekritiseerden de poststructuralisten de schijnbare doorzichtigheid van idealen als democratie, gelijkheid en vooruitgang. Zij pasten daarmee in de links-kritische tijdsgeest. Lees verder >>
Er is in de taalwetenschap al lang discussie over de vraag of woorden wel bestaan.
“Wie elke vorm van geloof miskent,” stelt Eugenie van Zanten in Ilja Leonard Pfeijffers roman Het ware leven, “kan nimmer in zichzelf geloven.” Van Zanten is een van de vertellers van het boek, een vrouw van middelbare leeftijd die vanwege een enigszins geëxalteerd streven zichzelf te ontdekken afreist naar Napels en in hoofdstuk 18 (waaruit deze zin komt) in gesprek raakt met een hoogleraar die haar tot dit soort apodictische uitspraken verleidt.
Een van de minst begrepen boeken van Ilja Leonard Pfeijffer is Harde feiten. 100 romans (2011). Veel recensenten hebben gedacht dat het ging om een parodie, of een verzameling parodieën. Je kunt het immers niet serieus menen dat je romans kunt schrijven van minder dan 500 woorden. Een van de romans heeft zelfs een titel (‘Zelfportret van de dichter op negendertigjarige leeftijd’) die een woord (vijf lettergrepen) langer is dan de feitelijke roman (‘Gewoon. Maandag. Lekker treurig. Verder niets.’)
Wie een sonnet, een liefdessonnet, begint met de woorden ‘zal ik jou vergelijken’, doet de lezer onherroepelijk denken aan Shakespeare. Zeker als dat sonnet nummer 18 heeft in een cyclus, want het sonnet dat dit nummer heeft in het werk van de Zwaan van Avon begint met de regel ‘
Ik ken weinig gedichten die zo overweldigend beginnen en zo onbeholpen eindigen als 
Alexandrijnen zijn de meest Nederlandse versvorm die er bestaat. ‘Het hemelsche gerecht heeft zich ten lange leste’ van Vondel (de eerste regel van diens toneelstuk Gijsbrecht van Aemstel) is een bekend voorbeeld.
Van alle Idyllen uit Ilja Leonard Pfeijffers gelijknamige bundel uit 2015, wordt de zevende het vaakst geciteerd, ook door de dichter zelf. Hij nam hem, als enige eigen werk, op in zijn recente dikke bloemlezing uit de Nederlandse poëzie van de 20e en 21e eeuw.
Recente reacties