Op zaterdag 27 januari 2024 vond aan de Universiteit Leiden de finale plaats van de 24e Taalkundeolympiade, georganiseerd door het Leiden University Centre for Linguistics (LUCL). Meer dan honderd leerlingen uit 4, 5 en 6 vwo die zich via een voorronde hadden gekwalificeerd, kregen vier uur de tijd om in een grote collegezaal vijf uitdagende opgaven over oude en moderne talen … [Lees meer...] overAfko’s in Beatrijs
Artikel
Eens een heks, altijd een heks
Het heksbeeld in een reeks sagen uit de 19e en 20e eeuw Hoewel heksen nooit hebben bestaan, kan iedereen zich ongetwijfeld iets bij hen voorstellen. Heksbeelden lopen echter nogal uiteen, afhankelijk van de verhalen, boeken en films waarmee iemand bekend is. Het was in het Europa van de middeleeuwen niet anders, zelfs tot laat in de vijftiende eeuw: mensen erkenden het … [Lees meer...] overEens een heks, altijd een heks
Discriminatie, taalkunde en de ‘gemeenschap’
Ik ben nu al een eind gevorderd in het tweetal boeken Decolonizing linguistics en Inclusion in linguistics. Bij mijn bespreking van het eerste hoofdstuk benoemde ik al iets dat me behoorlijk dwars is gaan zitten: het grote geloof in de community. De mensen waarom het gaat als je streeft naar meer inclusiviteit in de wetenschap, bevinden zich in de visies van de auteurs allemaal … [Lees meer...] overDiscriminatie, taalkunde en de ‘gemeenschap’
24 paar ogen, een glimlach en een gereedschapskist
Nul ervaring in het onderwijs en daar stond ik dan… 24 paar ogen staarden naar mijn zenuwachtige glimlach. Ik kon hen bijna horen denken: gaat zíj́ ons inspireren, uitdagen en iets bijbrengen dit jaar? Mijn hoofd draaide overuren. De dagen daarvoor had ik al bedacht wat ik zou kunnen zeggen, maar op dat moment leek dat niet meer zo gepast, spontaan of grappig. Toen zette ik de … [Lees meer...] over24 paar ogen, een glimlach en een gereedschapskist
Een avondje AVRO
Karel van het Reve herbeschouwen? Vele jaren geleden nam ik een studente een mondeling tentamen af over de jaren zestig en zeventig. Pratend over hip en happenend Nederland merkte ze wat beschroomd op: ‘Wij waren een beetje een uitzondering. Mijn vader was een saaie accountant op een stom kantoor in Breda’. Ik was even stil en kon haar toen geruststellen: Nederland zat in … [Lees meer...] overEen avondje AVRO
Etymologica: heermoes
Van alle onkruid waar ik als beginnend volkstuinder mee te maken krijg, is heermoes de vervelendste. Als je even niet op de tuin geweest bent, staat er weer een serie kerstboompjes op het pad. Je kunt ze heel gemakkelijk wegtrekken, maar ze komen even gauw weer terug. Het woord heermoes wordt overigens door de spellingcorrector van m’n computer niet herkend. Wij op de … [Lees meer...] overEtymologica: heermoes
Kreupeltaalkunde
Er is in de taalkunde, en in veel menswetenschappen, de laatste decennia betrekkelijk veel aandacht voor het feit dat mensen een lichaam hebben. Mensen verzetten zich tegen de gedachte dat ons denken zich in een platoonse abstracte wereld bevindt, ver weg van ons vlees en bloed. Toch heeft in ieder geval in wat ik allemaal gelezen heb, het idee van embodied cognition (denken in … [Lees meer...] overKreupeltaalkunde
Behoort verhalen vertellen tot de menselijke universalia?
Het laatste boek van Theo Meder moet het ultieme boek worden over Volksverhalen en Vertelcultuur in Nederland, van de steentijd tot nu. En dit dan ook nog in een internationale context. Maar wat weten we over het vertellen van volksverhalen in verschillende culturen? Worden overal dezelfde soort verhalen verteld? Of komen bepaalde verhalen in sommige culturen minder aan bod? … [Lees meer...] overBehoort verhalen vertellen tot de menselijke universalia?
Een valkuil en een reddingsboei
De verenglishing van het Nederlands in Vlaanderen (4.9) In deze reeks vertellen onderzoeker Eline Zenner en taalliefhebber Jan Hautekiet het verhaal van de ‘verenglishing’ van het Nederlands in Vlaanderen. Een overzicht van de afleveringen in de aangroeiende reeks vind je hier. In dit stukje komen recente discussies aan bod over de positie van het Engels in het hoger … [Lees meer...] overEen valkuil en een reddingsboei
Het eerste kwart: Clark Accord, Bingo!
Het ging daarbij dan ook nog eens over mensen waarover je niet zo vaak leest. Wie kent de bingosubcultuur waarin vooral sommige Surinaamse vrouwen zich aan het begin van deze eeuw onderdompelden? De vrouwen over wie Accord schrijft hebben hun leven op geen enkele manier onder controle. Ze worstelen met schulden, ze worstelen met onbetrouwbare mannen, ze worstelen met elkaars … [Lees meer...] overHet eerste kwart: Clark Accord, Bingo!
Ferguut alla bolognese
Toen mij ter ore kwam dat een Italiaan een kritische editie van ‘onze’ Ferguut bezorgd had, was ik ontroerd, verbaasd en verwonderd tegelijk. Ontroerd omdat Die riddere metten witten scilde de Alpen overgestoken was en nu in Bologna gelezen werd – want wie leest er in Amsterdam nog de Ferguut? Verbaasd, want wie haalt het per l’amor di Dio in zijn hoofd om voor Bolognese … [Lees meer...] overFerguut alla bolognese
De vrije vlucht van het proefondervindelijke
Lucebert, 1924-1994 Als jongen viel Bertus Swaanswijk in Amsterdam al op door zijn uiterlijk. Zijn kleding en lange haren gaven hem iets exotisch, iemand van een andere wereld. Op straat werd hij nageroepen: ‘Hé jongens, daar komt Mozes!’ Iemand zag hem aan het werk als letter- en decoratieschilder en adviseerde hem een opleiding te volgen aan het Instituut voor … [Lees meer...] overDe vrije vlucht van het proefondervindelijke
Het smerige schip van de taalwetenschap
Ik heb het boek Decolonizing linguistics nu uitgelezen. Ik heb over een aantal hoofdstukken apart geschreven - de hoofdstukken die ik oversloeg waren naar mijn smaak over het algemeen te Amerikaans, bijvoorbeeld omdat ze allerlei suggesties deden over het onderwijs die alleen in een Amerikaans systeem passen, naar ijn idee. Wat me alles bij elkaar opvalt is dat het … [Lees meer...] overHet smerige schip van de taalwetenschap
“Wat is dat?” als indirecte taalhandeling
Bij de paasbult van dit jaar stond ik als vrijwilliger in een kraampje om hapjes en drankjes te verkopen. Het meeste kostte een grijpstuiver, maar ranja was gratis en dat stond ook zo op de prijslijst. Verder hadden we een paar schaaltjes met chocolade-eitjes neergezet, waar iedereen zich van mocht bedienen, ook gratis, al stond dat nergens aangegeven. De interactie met … [Lees meer...] over“Wat is dat?” als indirecte taalhandeling
Tom America dicht Van Agt
Ik herinner me precies wanneer ik Dries van Agt – op grote afstand weliswaar – voor het eerst in het echt zag. Ergens tweede helft jaren zeventig liep ik na mijn pianoles de trappen af van het Nijmeegse cultureel centrum De Lindenberg en zag ik ophef en rumoer bij de grote zaal (‘Aula’ noemden ze die geloof ik). Ik keek naar binnen en zag Van Agt achter een spreekgestoelte … [Lees meer...] overTom America dicht Van Agt
Johan Derksen als Groot Schrijver
Ik heb net Sander Bax' interessante literatuurgeschiedenis Schrijversmythen gelezen waarin hij onder andere uiteenzet hoe het beeld van de Grote Schrijver die geheel en al autonome literatuur bedrijft – literatuur die op zichzelf staat, een ding is, en waarbij de Grote Schrijver alleen verantwoordelijk is voor de kwaliteit van het gebodene, niet voor de inhoud ervan. Zodat … [Lees meer...] overJohan Derksen als Groot Schrijver
Nacht, trottoir – als a-tal
Het a-tal, ook wel bekend als a-tautogram, a-saga of a-spraak is een OuLiPoliaanse exercitie avant la lettre, hoewel niet vaak beoefend als poëzie. In Opperlandse taal- en letterkunde uit 1981 (het roze, behapbare boek) wordt het ook wel een eiouij-lipogram genoemd. Het oudst bekende voorbeeld, Paaschmaandag (een a-saga), dateert uit 1841 en is van J. Bosscha. Battus neemt … [Lees meer...] overNacht, trottoir – als a-tal
Andreas Burnier, Een tevreden lach
Dit was, en is nog steeds, eens een krachtig debuut, een literair werk van bijna zestig jaar oud maar van elke pagina spat de kracht nog af. Zo queer als wat. Of het een roman is, weet ik niet; en dat doet er ook niet toe. Ik citeer instemmend wat blurb van Xandra Schutte: Autobiografie, schelmenroman, feministisch schotschrift, mystiek traktaat, – Een tevreden … [Lees meer...] overAndreas Burnier, Een tevreden lach
Historische taalkunde en syntaxis na het kolonialisme
Stel dat we ervan overtuigd zijn dat het belangrijk is om het vak te 'dekoloniseren', dat wil zeggen minder vanzelfsprekend alleen te laten gaan over witte mensen met hun witte taal, wat betekent dat dan in de collegezaal? Ook daarop proberen hoofdstukken in het boek Decolonizing linguistics een antwoord te geven. Twee van die hoofdstukken gaan over deeldisciplines waaraan … [Lees meer...] overHistorische taalkunde en syntaxis na het kolonialisme
‘Vertalen is de meest intensieve manier om met taal bezig te zijn’
Ralph Aarnout, vertaler Wat kun je eigenlijk worden met zo’n studie Nederlands, en hoe? Daar willen we graag zoveel mogelijk antwoorden op, voor alle huidige studenten, studiekiezers, en andere nieuwsgierige meelezers. In de toekomstrubriek van Jong Neerlandistiek verzamelen we interviews met afgestudeerden die een interessante baan hebben gevonden. Ralph Aarnout is … [Lees meer...] over‘Vertalen is de meest intensieve manier om met taal bezig te zijn’
Zij mogen minder mest uitrijden om zo de waterkwaliteit te verbeteren
In de Trouw van 2 april stond een zin die me een aantal dagen heeft beziggehouden. Dat is de volgende: Die zin komt uit de pen van Jelle Brandsma, die hem gebruikte in een artikel over het Europees mestbeleid. Heel wat krantenlezers zullen er geen been in hebben gezien - en lezen eroverheen - maar een gekke zin is het, om minstens twee redenen. De interpretatie van … [Lees meer...] overZij mogen minder mest uitrijden om zo de waterkwaliteit te verbeteren
Waarom zoveel taalkundestudenten wit zijn
Een van de problemen van de taalwetenschap is dat het een heel erg witte wetenschap is. Dat geldt trouwens ook voor de neerlandistiek: het lukt nauwelijks om mensen te trekken die een andere kleur hebben dan wit. Wat eraan te doen? Daarover gaat (niet voor de neerlandistiek, wel voor de taalkunde) een hoofdstuk van de Amerikaanse taalkundige Lynette Arnold aan het boek … [Lees meer...] overWaarom zoveel taalkundestudenten wit zijn
Het beste van Boekwinkeltjes: Jona Oberski, Kinderjaren (1978)
Helge Bonset schrijft iedere maand over Nederlandstalige boeken die je zou moeten (her)lezen. 'Niet schrikken, alles is goed, ik ben bij je.'De hand die op mijn wang werd gelegd was van mijn moeder. Haar gezicht was vlak bij het mijne. Ik kon haar bijna niet zien. Zij fluisterde en streelde mij over mijn hoofd. Het was donker. De muren waren van hout. Het rook vreemd. Het … [Lees meer...] overHet beste van Boekwinkeltjes: Jona Oberski, Kinderjaren (1978)
Klemtoonverschuiving in “hoogleraar”
Vorig jaar viel me voor het eerst op dat iemand "hoogleraar" anders beklemtoonde dan ik. Het ging om een studente ergens achter in de twintig en ze legde de klemtoon op "hoog".Toevallig zaten we op dat moment in een college over taalverandering, dus we thematiseerden het even. Er was nog een jongedame in de zaal die de klemtoon op "hoog" legde. De overige studenten … [Lees meer...] overKlemtoonverschuiving in “hoogleraar”
Een heerlijk boek over onze namen
Met Sprekende namen heeft Marijke Mooijaart (MM) een zeer genietbaar boek geschreven in een prettige stijl en zonder schimmig academisch taalgebruik. Met veel voorbeelden en illustraties beschrijft zij hoe tradities en gewoontes bij de naamgeving in de loop der tijd veranderen en per streek of leefgemeenschap verschillen. Haar boek laat bovendien zien dat namen een stuk … [Lees meer...] overEen heerlijk boek over onze namen