'Tussen priesters en geleerden', is de (werk)titel van het hoofdstuk waaraan ik de afgelopen week heb gewerkt. In dat hoofdstuk speelt de Lof vanden Heilighen Sacramente een hoofdrol, een gedicht dat Anthonis de Roovere omstreeks 1456 schreef en dat van al zijn gedichten de grootste verspreiding kende. Het is bekend uit zeven middeleeuwse handschriften, waarvan drie … [Lees meer...] overLastig gedicht, ontroerend mirakel
Artikel
Dat is gjin raven mar in rjûn!
Friesland wordt weer Frieser van taal, leert ons nieuw onderzoek, maar het kan Frieser nog, want de taal herbergt inmiddels vele Nederlandse woorden waarvan oorspronkelijk Friese evenknieën bestaan of te achterhalen zijn, zoals rjûn naast raven/raaf. Afzondering en invloed Mede dankzij de uitgestrekte venen en moeren die vroeger de wereld der Friezen … [Lees meer...] overDat is gjin raven mar in rjûn!
We laten ons niet kisten!
Hoe mensen tegen zichzelf praten Het tijdschrift Theoretical Linguistics heeft een gouden formule, vind ik. Er worden in een nummer niet zomaar willekeurig wat artikelen bij elkaar gezet waarin onderzoekers over hun laatste onderzoek berichten, zoals in andere wetenschappelijke tijdschriften gebeurt. In plaats daarvan heeft ieder nummer een openingsartikel waarop een … [Lees meer...] overWe laten ons niet kisten!
Groslijst: Cobi van Baars, Vacht!
Wat zou jij doen als de leugens je boven het hoofd stijgen? Cobi van Baars kwam met haar boek De onbedoelden in 2024 op de shortlist van de Libris Literatuur Prijs te staan. Ondanks die nominatie kreeg ze destijds wisselende recensies. Ook haar nieuwe roman Vacht! roept verschillende reacties op bij lezers. Het taalgebruik kan bijvoorbeeld … [Lees meer...] overGroslijst: Cobi van Baars, Vacht!
Deze werkwoordswortel duikt overal op
Als je één Proto-Indo-Europese werkwoordswortel onthoudt, laat het dan *dʰeh₁- zijn. Om dat gevaarte iets minder abstract te maken: de dʰ is een d die je enigszins zuchtend uitspreekt. Die vreemde h₁ werd misschien wel uitgesproken als onze h. Het sterretje geeft aan dat dit een gereconstrueerde vorm is, het … [Lees meer...] overDeze werkwoordswortel duikt overal op
Lema sabachtani!
Taal en emotie in de bijbel en in het leven In de eerste helft van de jaren zeventig heb ik met vrienden in enkele opeenvolgende jaren vakantie gevierd op een camping in Nunspeet. De eerste keer ging ik mee achter op de brommer van iemand, het jaar erop, toen ik zestien was, op mijn eigen Puch. Nadat de tenten waren opgezet en we enigszins onze draai hadden gevonden, … [Lees meer...] overLema sabachtani!
Chatbots discrimineren dialectsprekers
Nieuw interessant nieuws over chatbots: ze zijn niet erg onder de indruk van dialectsprekers. Of in ieder geval niet van Duitse dialectsprekers, maar er is weinig reden om te veronderstellen dat hun oordelen voor het Nederlands anders zouden zijn. Dat blijkt uit een nieuw artikel in de ACL Anthology, een uitgave van de vereniging voor computertaalkunde. We wisten al dat … [Lees meer...] overChatbots discrimineren dialectsprekers
Heb ik gedeliverd?
Mijn blog, VandaagsVertaalProbleem, begon midden in de covid-tijd, in de lockdown, toen ze in New Dehli eindelijk weer de Himalaya konden zien, en toen het zó stil en zó rustig was overal, geen verkeer, geen gemotoriseerd lawaai, geen vliegtuigen, niks, en toen we dachten: als dit voorbij is gaan we zorgen dat het hierna veel stiller en rustiger en schoner wordt dan … [Lees meer...] overHeb ik gedeliverd?
Omhelzende taal
In het kader van de Week van het Nederlands organiseerde de Taalunie een schrijfwedstrijd. De opdracht was een column te schrijven over jouw mooiste ervaring met de Nederlandse taal of de Nederlandstalige woordcultuur. Deze inzending van Lien Van de Water – leerling Moderne Talen aan het Heilig Graf in Turnhout – heeft de prijs binnen het taalgebied gewonnen. Voor de jury … [Lees meer...] overOmhelzende taal
Over onderzoekers die hun mening niet durven geven
Ik moet toegeven dat ik de afgelopen twee jaar gefascineerd ben geweest door de figuur van Eppo Bruins: minister van onderwijs, cultuur en wetenschappen in een kabinet dat onderwijs, cultuur en wetenschappen zo snel mogelijk wilde afschaffen. Herhaaldelijk zei hij dat hij heel erg tegen alle bezuinigingen was, dat ze hem een ramp leken voor de wetenschap en samenleving, maar … [Lees meer...] overOver onderzoekers die hun mening niet durven geven
Groslijst: Heleen Debruyne, Aline
Deze actuele of tijdloze, cultuur- en maatschappijkritische roman begint heel literair, driedubbel verzaagd, in medias res: midden in een heftige ruzie, maar dat blijkt het verslag ervan te zijn in een gesprek over die ruzie, dat gesprek voert Aline met haar psycholoog, van dergelijke sessies met de psycholoog zijn er natuurlijk al meer geweest, het was alweer de zoveelste … [Lees meer...] overGroslijst: Heleen Debruyne, Aline
Diepgravend en geestig
Over het dagboek van Koos van Zomeren Tijdens een gesprek dat ik onlangs voerde met dorpsgenoot en verwoed lezer Jeroen A., viel de naam Koos van Zomeren. Jeroen had het nieuwe boek van hem aangeschaft. ‘Privé-domein,’ zei hij geheimzinnig. Misschien noemde hij ook de titel, maar mijn geest was inmiddels afgedwaald naar de jaren van Van Zomeren (1946) van zo’n vijfendertig … [Lees meer...] overDiepgravend en geestig
Vacuette: voor stof- en bloedzuigers
Achter het Achtervoegsel 60 In juli 2022 plaatste ik op Neerlandistiek een bijdrage over stofzuigers waarvan de naam eindigde op -ette (AhA 19). Aan bod kwamen de Dustette, de AEG Vampyrette, de Hooverette en de Rutonnette. Met dat stuk dacht ik alle stofzuigernamen op -ette keurig bij elkaar te hebben geplaatst. Maar de continue jacht naar -ette-woorden op Delpher leerde … [Lees meer...] overVacuette: voor stof- en bloedzuigers
Het boek als taaleenheid
Taalkundigen houden zich meestal bezig met betrekkelijk kleine brokjes taal. De medeklinker p. De lettergreep. Het woord. De zin. De grootste waaghalzen richten zich op het gesprek, al gaat het ook daar dan vaak over kleine stukjes van zo'n gesprek – A zegt iets, B antwoord, A praat er even doorheen en dan zegt B toch nog ook iets – en niet over de grote opbouw (in de loop van … [Lees meer...] overHet boek als taaleenheid
Vaders die rouwen, van Carmien Michels in het Kroatisch
Samenwerking met de auteur Contact opnemen met een schrijver tijdens het vertalen van zijn of haar boek – het is een vraag waar vertalers zich vaak over buigen. Sommigen zoeken graag dat contact op, terwijl anderen er de voorkeur aan geven om alle twijfels zelf op te lossen, zonder de auteur lastig te vallen. Ik ben blij dat ik er in de laatste fase van mijn vertaling van de … [Lees meer...] overVaders die rouwen, van Carmien Michels in het Kroatisch
Gerard Reve besluit ze bruiner te bakken
Hoe de schrijver van De avonden zichzelf opnieuw uitvindt als Campkunstenaar Gerard Kornelis van het Reve wordt in 1960 gevraagd voor Stemmen van schrijvers. Hij verschijnt met Remco Campert op een plaatje en vereeuwigt hiermee een voordracht van een fragment van de novelle Werther Nieland (1949). We horen de jonge Van het Reve vertellen hoe hoofdpersoon Elmer een … [Lees meer...] overGerard Reve besluit ze bruiner te bakken
Mag je trots zijn op een ander?
Is het een cultureel verschil? Dat dacht mijn Duitse collega toen we praatten over de Britse collega die onlangs, min of meer gedwongen, afscheid nam van ons beider universiteit. Die Britse collega had van alles gezegd, maar ook dat hij 'trots was op de studenten die in opstand waren gekomen'. Dat nu was een voorbeeld van hoe de Brit grensoverschrijvend was geweest, vond de … [Lees meer...] overMag je trots zijn op een ander?
Groslijst: Stijn van der Loo, De strijd van Gulleman
Pech onderweg, gelukkig leven Hoe te leven? Hoe te sterven? In talloze leerboekjes, preken en wijsgerige verhandelingen wordt al eeuwen gezocht naar bevredigende antwoorden. Die worden dan ook in woorden gevonden. Meer dan eens zoeken slachtoffers van dergelijke belerende praatjes naar pepermuntjes, om niet in gegeeuw te vervallen. Gelukkig zijn er ook gedichten, verhalen … [Lees meer...] overGroslijst: Stijn van der Loo, De strijd van Gulleman
Een stevig gegroeid publieksbereik
In De bestsellermachine (2025) vertelt Erica van Boven dat er in de jaren dertig van de vorige eeuw voorzichtige pogingen werden gedaan een lijstjescultuur te stichten. De benaming ‘Meest Gevraagde Boeken’ schiep afdoende voorbehoud om niet te vervallen in ‘commercie’, die even vanzelfsprekend werd verafschuwd als dat Ter Braaks etiket ‘damesromans’ goed verkochte troep … [Lees meer...] overEen stevig gegroeid publieksbereik
Nederlands tussen de soep en de patatten
In gesprek met Freja Verachtert Had je als kind soms het gevoel dat je ouders enigszins neerbuigend tegen je praatten? Waarom lijkt het erop dat volwassenen anders met elkaar praten dan met hun kinderen? Wat is standaardtaalideologie? En wat heeft dat allemaal te maken met het avondeten? Wanneer ouders en kinderen samen aan tafel schuiven voor het avondeten, gebeurt er … [Lees meer...] overNederlands tussen de soep en de patatten
Uit gêne een vreemde taal spreken
Er is een scene in de roman Der Zauberberg van Thomas Mann waarin de hoofdpersoon Hans Castorp zijn enige echt intieme gesprek heeft met de door hem aanbeden Clawdia Chauchat, aan het einde van het carnavalsbal. Dat gesprek vindt plaats in het Frans, en het gaat voor een deel ook over die taalkeuze: "Moi, tu le remarques bien, je ne parle guère le français", zegt Castorp. … [Lees meer...] overUit gêne een vreemde taal spreken
Etymologie van zwaar naar zwierig
Taal is lineair. Onze woorden verschijnen na elkaar in de tijd of naast elkaar op de regel. Hoe geweldig taal ook is, dat is een zwakte. Natuurlijk, we kunnen allerlei informatie in een of andere lineaire volgorde ter sprake brengen of op schrift stellen, en vervolgens met allerlei signaalwoorden toch een structuur aanbrengen. Maar wat een gedoe zeg. Wat je eigenlijk zou … [Lees meer...] overEtymologie van zwaar naar zwierig
Etymologica: (De) Oekraïne
Tijdens de koffiepauze komen op het Instituut voor de Nederlandse Taal vaak interessante kwesties langs. Zoals onlangs de vraag waarom we tegenwoordig spreken over Oekraïne en vroeger over de Oekraïne. Dat was een mooie aanleiding om eens wat dieper in de vermeldingen over (de) Oekraïne te duiken. Ukraine In de zeventiende-eeuwse kranten van het Couranten Corpus komt … [Lees meer...] overEtymologica: (De) Oekraïne
Volgende week dinsdag, op de Dam
Op dinsdag 9 december moet je in Amsterdam zijn: daar organiseren WO in Actie en de vakbonden dan een demonstratie (zie bijvoorbeeld de informatie op de website van de AOb) voor het hoger onderwijs. Op 9 december wordt er vanaf 12:00 uur verzameld op de Dam. Na een kort programma is er een mars door de stad. Waarom is het nodig? Is het kabinet Schoof niet gevallen? Is de … [Lees meer...] overVolgende week dinsdag, op de Dam
Historie van Malegijs : Capittels [29]-[34]
Een schoone ende nieuwe historie, autentijck, die dat vervaerlijck paert Ros Beyaert wan,en[de] die veel wonderlijcke ende avontuerlike dingen bedreef in zijn leven met zijn consten,ghelijc dese historie verclaert, ende is seer ghenoechlijck om lesen.Van nyeus ghecorrigeert.Gheprint t’Antwerpen [1556], Inden Witten Haeswint, bi Jan van Ghelen. Kritische editie bezorgd door … [Lees meer...] overHistorie van Malegijs : Capittels [29]-[34]
