Volgens Donald Trump is Vladimir Poetin knettergek. Op zijn platform Truth Social schreef hij: ‘Ik heb altijd een zeer goede relatie gehad met Poetin, maar er is iets met hem gebeurd. Hij is KNETTERGEK geworden!’ Nu is Trump zelf een evenwichtige, verstandige man, die zijn woorden wikt en weegt – hij zal nooit zomaar iets eruit flappen. Dus om welke reden vindt hij dat zijn … [Lees meer...] overKnettergek
Artikel
Over taalverloedering
Alle leden van de Dienst Communicatie waren naar de vergaderruimte in het C-gebouw afgezakt. Ze hadden zich alfabetisch van links naar rechts op hun respectieve stoelen gezet. Aan gene zijde van het lokaal stond een persoon in lang zwart pak, met achter zijn rug een drietal individuen van gelijksoortige snit. Toen iedereen gezeten was, nam de man vooraan het woord. 'Awel, … [Lees meer...] overOver taalverloedering
Leren wat ‘denken’ betekent
Een van de wonderlijkste dingen die kinderen doen, is: woorden leren. Heel veel woorden leren. En leren wat al die woorden betekenen. Ons volwassenen lukt het van geen enkel woord om het helemaal sluitend te definiëren, en toch hebben wel al die betekenissen ooit geleerd. Of nog sterker: we hebben ze zelf gereconstrueerd uit hoe we volwassenen die woorden hebben horen … [Lees meer...] overLeren wat ‘denken’ betekent
In memoriam Agata Kowalska-Szubert
Een imposante vrouw stapt de ruimte binnen. Imposant in alles: haar stem onontkoombaar, haar postuur dwingt tot rechtop zitten, haar wetenschappelijke statuur vult de kamer. Ze is Pools, en dat mag je weten — niet uit trots, maar uit grond. Stevig geworteld, gevormd door geschiedenis en cultuur, door taal en denken. Zo kwam Agata binnen. En zo bleef ze, vanaf dat ik haar … [Lees meer...] overIn memoriam Agata Kowalska-Szubert
Het scheelde geen haar
En andere vormen van expressiviteit Op 27 maart van dit jaar verscheen van Ad Welschen de zesde aflevering in een reeks over de “negatieve of-constructie” (NoC). De ‘klein verschil’-constructie Het scheelde niet veel / geen HAAR OF (ze reed hem omver) is daar een prototype van, naast de ‘kort interval’-constructie Ik was nog niet binnen OF (de ellende begon). Het schelen … [Lees meer...] overHet scheelde geen haar
Wat lees jij?
De kracht van de verbindende leesbevordering Sinds kort plaats ik onderaan mijn mails in een handtekening een speciale formule. Op dit moment bijvoorbeeld staat er onder mijn naam dit zinnetje: Ik lees momenteel ‘Rebecca’ van Daphne du Maurier. En jij? Het is een tip die ik op de studiedagen van Het Schoolvak Nederlands vorig jaar in Brussel in een lezing hoorde. … [Lees meer...] overWat lees jij?
Een kiezelsteen is hij, in een koude rivier
Dit jaar wil ik al het werk van Vonne van der Meer lezen. Van alle katholieke sacaramenten is dat van de biecht het diepzinnigst. Ja, die van de doop, het huwelijk en de zieken begeleiden mensen op belangrijke momenten in hun leven: geboorte, partnerkeuze, dood. Dat van de biecht is alledaagser en lijkt daardoor onooglijker, maar het drukt iets uit dat volgens mij ook van … [Lees meer...] overEen kiezelsteen is hij, in een koude rivier
De rol van de mens bij kunstmatig-intelligent machinelezen
Als aanvulling op het stuk van Marita Mathijsen ‘Proeven met kunstmatig-intelligente machinelezers’ en de reactie daaronder van Marc van Oostendorp, stip ik graag twee aspecten aan die niet zozeer met de techniek als wel met de menselijke kant van de zaak te maken hebben. Het machinelezen heeft namelijk gevolgen voor de manier waarop een digitaliseringsproject is … [Lees meer...] overDe rol van de mens bij kunstmatig-intelligent machinelezen
De Dolomiti van Dino Buzzati
In Nederland is een overleden schrijver, hoe beroemd ook, snel vergeten. Het werk wordt, misschien op één bestseller na, niet meer gelezen. In Italië is het oeuvre van Dino Buzzati (1906-1972) nog volop in de boekhandel aanwezig. Zeker in zijn geboortestad Belluno in het noorden van Veneto, waar ik voor enkele weken neerstreek, in de sporen van de schrijver. Het wielrennen … [Lees meer...] overDe Dolomiti van Dino Buzzati
Red de rijkdom van onze dialecten
Hoeveel talen worden er gesproken in Nederland en Vlaanderen? Niemand die het weet. Zelfs als we talen als het Armeens, Berber, Catalaans, Deens, Ewe – en al die andere migratietalen van de afgelopen eeuw – buiten beschouwing laten, blijft het antwoord onbekend. Ook bij de autochtone talen is het aantal niet vast te stellen. Natuurlijk: er is het Limburgs, het West-Vlaams, het … [Lees meer...] overRed de rijkdom van onze dialecten
Proeven met kunstmatig-intelligente machinelezers
Mijn oproep voor vrijwilligers om de 480 handgeschreven preken van François HaverSchmidt te transcriberen heeft geweldig gewerkt. Op dit moment zijn er 36 mensen aan het werk (nu ja, misschien niet precies op dít moment, maar op enig moment van de week) om de preken leesbaar te maken. 44 preken zijn nu al in Word gezet. Hulde aan hen! Nu heeft u zich … [Lees meer...] overProeven met kunstmatig-intelligente machinelezers
Etymologica: De Alpen als toppen der bovenwereld
Zuid van het duistere woud dat lang hun wereld begrensde wisten de oude Germanen van de *Albijōniz met hun witte toppen. Die naam, verwant aan Alpen voor dezelfde bergen, is oorspronkelijk gelijk aan een Keltisch woord voor de wereld en Brittannië: Albiōn. Geen hinder Toen de geduchte veldheer Hannibal in 218 v. Chr. gebood om door de Alpen de reis naar Rome voort te … [Lees meer...] overEtymologica: De Alpen als toppen der bovenwereld
De arrogantie van de grutto
De grutto is een fascinerend dier: tien jaar geleden gekozen tot de nationale vogelsoort van Nederland, omdat het hier vaak broedt in de weiden. Een dier dat zijn naam dankt aan zijn karakteristieke roep. Zoals veel diersoorten heeft de grutto last van de schade die de mens toebrengt aan het klimaat en aan de natuur. Dat we ooit weiden zijn gaan aanleggen, heeft hij nog … [Lees meer...] overDe arrogantie van de grutto
Nijmeegs eerbetoon aan een Antilliaans auteur
Bij de onthulling van het literair baken op het Canisius College in Nijmegen ‘Literaire Bakens Nijmegen’ is een stichting die op passende locaties in de publieke ruimte citaten plaatst (‘bakens’) van Nederlandse auteurs. Op 24 mei werd door burgemeester Hubert Bruls en rector Louise Beernink het baken onthuld op het Canisius College, dat dit jaar zijn 125-jarig bestaan … [Lees meer...] overNijmeegs eerbetoon aan een Antilliaans auteur
Vertalen met Ikea
Je steekt nog eens wat op van gebruiksaanwijzingen, vooral die van Ikea, want die zijn doorgaans gesteld in god weet hoeveel talen, als je ze uitvouwt heb je elektronisch verlengde armen nodig, en de gebruikaanwijzing voor de onlangs aangeschafte bovenmatras – ik zie zo snel geen leuke sprekende Zweedse naam voor het ding, en zelfs geen naam voor hoe het heet, maar wacht, het … [Lees meer...] overVertalen met Ikea
Ontkoeid polderland
Wat is ontkoeid polderland? Wanneer je Nederlands goed genoeg is, weet je het: polderland waarvan de koeien op de een of andere manier zijn verwijderd. Je hebt het woord ontkoeid waarschijnlijk nooit eerder gehoord, maar toch kun je er een betekenis aan geven. Daarover gaat een artikel van de Nederlands-Berlijnse hoogleraar Muriel Norde en haar Schotse collega Graeme Trousdale … [Lees meer...] overOntkoeid polderland
Vooruit, alles mag
Het Reglement van Orde van de Tweede Kamer en de voertaal Gek, in het Reglement van Orde van de Tweede Kamer der Staten-Generaal is niet te vinden dat er in de vergaderingen Nederlands gesproken behoort te worden. Taal of taalnamen als Nederlands, Fries, Nedersaksisch, Limburgs, Engels zijn er niet in te vinden. Ik schreef er hier eerder over onder de kop Alle talen zijn … [Lees meer...] overVooruit, alles mag
Lucebert en het geheim van de raadkamer
Ik neem mijn hoed af voor Hans Ulrich Jessurun d'Oliveira, de laatste nog levende redacteur van Merlyn en, onder andere omdat hij geen beroepslezer is, althans niet van gedichten, misschien wel de allerbeste lezer die we hebben. Hij laat het zien in zijn nieuwe boek Speuren in Lucebert, een update van zijn eerdere Luceberts zoekend oog. Het boek verzamelt essays die Jessurun … [Lees meer...] overLucebert en het geheim van de raadkamer
Waarom een andere vorm van internationale diplomatieke actie nodig is
Niet alleen is Van Reybrouck de officiële Denker der Nederlanden, wat mij betreft is hij ook een van de beste essayisten en een van de meest overtuigende schriftelijke redenaars. Hoewel ik naar zijn betoog begon te luisteren tijdens het uitlaten van de hond, wist hij mijn aandacht onmiddellijk te boeien en vast te houden tot lang nadat Freddy en ik weer thuis waren … [Lees meer...] overWaarom een andere vorm van internationale diplomatieke actie nodig is
Woorden komen en veranderen niet zomaar
In de serie Tekstportretten laat Jan Renkema iemand poseren in zijn tekstatelier, ter gelegenheid van een bijzondere aanleiding. Vandaag presenteert emeritus hoogleraar historische taalkunde Nicoline van der Sijs haar inmiddels 32ste boekpublicatie: Dijt onze woordenschat alsmaar uit? Dit is het eerste deel van de reeks Nederlands in het klein van de Radboud University … [Lees meer...] overWoorden komen en veranderen niet zomaar
Taalwetenschap door chatbots
Ik schrijf wel veel over de grotetaalmodellen, maar ik sta er toch iedere keer weer van te kijken. Het gevoel is voor mensen van mijn generatie bekend van een jaar of dertig geleden, toen het internet doorbrak: wat verandert onze wereld snel, en wat zullen we daar niet allemaal mee kunnen doen. (Ik ben bij dit tijdschrift begonnen in 1996 als redacteur die precies de … [Lees meer...] overTaalwetenschap door chatbots
Zonder de stap te hebben gezet
Misschien omdat onduidelijk blijft of groot nieuws ook groot nieuws is, ontgaat me nogal wat. Maar volgens Elon Musk ligt de fundamentele zwakheid van de westerse beschaving in niets meer of minder dan empathie. Voordeel van kennisname achteraf is dat woede of wierook bij zo’n standpunt verdampt kan zijn en er andere vragen opdoemen. Zoals, niet heel erg origineel: welke … [Lees meer...] overZonder de stap te hebben gezet
Interplanetair
Om te laten zien hoe de Nederlandse woordenschat borrelt, bespreek ik iedere week met de twee groepen eerstejaarsstudenten Nederlands een nieuw woord uit het nieuws van deze week. Deze week vroeg ik of ze zelf een woord hadden, en allebei de groepen kwamen met het woord interplanetair. Kennelijk is er over dat woord in de afgelopen weken tumult ontstaan. Het stond in een … [Lees meer...] overInterplanetair
Een nieuwe lente in de poëzie
Bespreking van Een nieuw geluid. De geboorte van de moderne poëzie in Nederland 1900-1940 Hoe te beginnen aan een bespreking van een academisch werk dat ruim 1100 pagina’s telt, de noten en bibliografie niet meegerekend? De lezer kan kiezen voor een thema, bijvoorbeeld poëzie van de socialistische beweging, om vervolgens te verdwalen in de vele verhalen en anekdotes over … [Lees meer...] overEen nieuwe lente in de poëzie
Het passief is niet neutraal
Interessant stuk op Neerlandistiek onlangs. Het gaat over het verschil in formuleren tussen de twee partijen in de oorlog tussen Israël en Gaza, ik citeer: Aan Palestijnse zijde ‘vallen er doden’. Aan Israëlische zijde ‘hebben Palestijnse terroristen burgers vermoord’. Dat verschil in framing interesseert me vanwege de rol van de lijdende vorm, het passief, erin, … [Lees meer...] overHet passief is niet neutraal
