Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek
Door Roland de Bonth
Verre reizen maken zit er dit jaar niet in, maar voor het lezen van boeken hoef je niet per se naar het buitenland. Uren achter elkaar genieten van een ontroerende, vervreemdende of belangwekkende roman kan gelukkig ook prima in de woonkamer, in de achtertuin of op het balkon.
Lees verder >>Door Frank Vonk, Jan Noordegraaf, Roland de Bonth, Gijsbert Rutten
Op 12 juni overleed de Nijmeegse anglist Frans Wilhelm, bij neerlandici en historiografen van het talenonderwijs wellicht bekend als medeauteur van de Geschiedenis van het talenonderwijs (2015). Frans is in Nijmegen geboren en overleed aldaar. Net als Ruud Lubbers en Hans van Mierlo ging Frans naar het gymnasium van het Canisius College, een katholieke jongenskostschool van de jezuïeten. Vanaf 1963 studeerde hij Engelse Taal- en Letterkunde aan de Katholieke Universiteit te Nijmegen, tegenwoordig de Radboud Universiteit. In 1971 behaalde hij zijn doctoraaldiploma aan het Radley College in Berkshire (UK).
Door Roland de Bonth
Afgelopen donderdag – 11 juni 2020 – viel het juni-nummer van Onze Taal op onze inloopmat. Normaal gesproken lees ik als eerste, dus nog voordat ik de plastic folie heb verwijderd, de rubriek Ruggespraak met onbedoeld grappige advertenties en krantenkoppen. Maar dit maal had ik meer oog voor de voorkant waar breeduit het thema van dit nummer werd uitgemeten: de negentiende eeuw.
Lees verder >>
Door Roland de Bonth
Tot en met 11 juni 2020 was het mogelijk antwoorden in te sturen van de Matthias de Vriesquiz die op 27 mei op Neerlandistiek was gelanceerd. Die datum was niet zonder reden gekozen: op die dag in 1891 gaf Matthias de Vries namelijk zijn laatste college. In het levensbericht dat A. Kluyver in maart 1893 schreef voor het Jaarboek van de Maatschappij der Nederlandsche Letterkunde – en waar veel antwoorden op de quiz te vinden waren – lezen we hoe De Vries terugkijkt op zijn loopbaan:
Lees verder >>
Door Roland de Bonth
Het kopen van tweedehands en antiquarische boeken heeft me al verschillende malen bijzondere exemplaren opgeleverd. Een op 9 november 1991 door F. Springer (1932-2011) gesigneerd exemplaar van Bougainville (1990), contemporain commentaar in Weegh-schael, om in alle billickheydt recht te overvveghen de oratie van den […] heere Dvdley Carleton […] inde vergaderinghe der […] Staten Generael (1617) en een ingeplakt ex libris van de filosoof H.J. Pos (1898-1955) in Lambert ten Kates Aenleiding tot de kennisse van het verhevene deel der Nederduitsche sprake (1723).
Lees verder >>
Door Instituut voor de Nederlandse Taal
Op 9 november 2020 is het precies tweehonderd jaar geleden dat de Nederlandse taal- en letterkundige Matthias de Vries (1820-1892) werd geboren. De Vries heeft veel voor de studie van het Nederlands betekend en is onder andere grondlegger van het grootste historische woordenboek ter wereld, het Woordenboek der Nederlandsche Taal (WNT). De publicatie van het laatste deel van het WNT heeft De Vries niet meer meegemaakt. Ruim een eeuw na zijn overlijden – in 1998 – werd het pas voltooid door het Instituut voor Nederlandse Lexicologie, de voorganger van het huidige Instituut voor de Nederlandse Taal.
Lees verder >>
Door Roland de Bonth
In december 2017 won Schrijverskabinet.nl de Gerrit Komrij-prijs, omdat die website er dat jaar het best in geslaagd was de oudere letterkunde onder de aandacht van een groter publiek te brengen. Het Schrijverskabinet is ingericht rondom een achttiende-eeuwse verzameling auteursportretten: het Panpoëticon Batavûm. Van een groot aantal dichters en dichteressen van wie ooit een portret deel heeft uitgemaakt van die collectie, is op Schrijverskabinet inmiddels een beknopte biografie opgenomen in de rubriek ‘Uit de kast’. Toch zijn er nog tal van auteurs die wachten op een artikel. Hier kun je zien wie dat zijn.
Lees verder >>
Door Roland de Bonth
Het heeft niet mogen baten. Ondanks pogingen van een Amsterdamse erfgoedvereniging om snackbar ’t Pleintje ondergebracht te krijgen in het Nederlands Openluchtmuseum, ging op 30 januari 2020 de beroemde friettent uit de comedyserie New Kids tegen de vlakte. Kennelijk was niet iedereen gevoelig voor het argument dat de snackbar voor veel dertigers een ‘iconisch gebouw’ is.
De snackbar stond in Maaskantje, een dorp met nog geen tweeduizend inwoners, dat behoort tot Sint-Michielsgestel, ten zuidoosten van ’s-Hertogenbosch. Door de serie New Kids kreeg Maaskantje landelijke bekendheid en werden plaatsnaamborden door fans op grote schaal ontvreemd.
Lees verder >>
Door Roland de Bonth
Heb je tussen de 7 en de 15 glazen alcohol op, dan ben je dronken. De kleine hersenen – onder andere verantwoordelijk voor de fijne coördinatie van je lichaam – zijn dan deels uitgeschakeld. Ook al doe je verwoede pogingen om zo normaal mogelijk te klinken, het lukt je eenvoudigweg niet om de regie te blijven voeren over de spieren in je tong en je mond. Het gevolg daarvan is dat je met een dubbele tong spreekt, je lalt.
Lees verder >>
Door Roland de Bonth
Hoe heetten de vaders – of pa’s – van bekende en minder bekende Nederlandse en Vlaamse dichters, van wie Gerrit Komrij gedichten heeft opgenomen in zijn bloemlezing De Nederlandse poëzie van de negentiende en twintigste eeuw in 1000 en enige gedichten? Dat was de uitdaging waarvoor deelnemers zich gesteld zagen in de paasquiz die twee weken geleden op Neerlandistiek verscheen.
Lees verder >>
Door Roland de Bonth
In de strijd tegen het coronavirus proberen we anderen niet te besmetten door thuis te blijven en – als we toch naar buiten moeten – 1,5 meter afstand in acht te nemen. In de strijd tegen het coronavirus proberen we zelfniet besmet te raken door thuis te werken, voldoende te bewegen en gezond te eten. Supermarkt Albert Heijn meldde onlangs dat de kiwi het meest verkochte fruit was. Emeritus-hoogleraar voedingsleer Martijn Katan keek daar niet van op: kiwi’s bevatten zeer veel vitamine C en consumenten geloven dat die hen beschermt tegen infectieziekten. Helaas voor hen blijkt daar geen bewijs voor te zijn (NRC 25 maart 2020).
Lees verder >>
Door Roland de Bonth
Na drie dagen carnaval vieren is op Aswoensdag de vastentijd begonnen. Deze vastenperiode eindigt met Pasen, het feest waarmee christenen vieren dat Christus is opgestaan uit de dood. Nu minder dan de helft van de Nederlanders zichzelf nog gelovig noemt, raakt het religieuze aspect van Pasen steeds verder op de achtergrond. Velen denken bij het paasfeest eerder aan paaseieren verstoppen, uitgebreid brunchen en paasmarkten bezoeken.
Lees verder >>
Door Roland de Bonth
Ik hou van historische taalkunde, van historische letterkunde én van historische romans. Het boekenweekgeschenk van dit jaar heb ik dan ook met plezier en belangstelling gelezen. In Leon & Juliette reconstrueert Annejet van der Zijl een waargebeurde negentiende-eeuwse liefdesgeschiedenis van Leon Herckenrath (1800-1861) en zijn vrouw Juliette (1809-1856). Tegelijkertijd kom je ook een en ander te weten over de rol van de slavernij en de positie van de slaven in de toenmalige Amerikaanse stad Charleston.
Lees verder >>Door Roland de Bonth
Om de 200e geboortedag van Multatuli op 2 maart 2020 te vieren plaatste ik twee weken geleden een Multatuli-triviaquiz op Neerlandistiek. Twee weken lang kregen deelnemers de tijd hun heuristische vaardigheden op de proef te stellen. En het moet gezegd, degenen die het antwoordformulier hebben ingezonden, blijken heel goed in staat te zijn hun weg op het internet te vinden. Bijna alle deelnemers – uit Nederland, Italië en Frankrijk – hadden maar één of twee foutjes. (Het antwoord op vraag 5 heb ik niet meegeteld want in de opgave stond dat de derde letter in plaats van de vierde letter genoteerd moest worden. Op Neerlandistiek is dat inmiddels verbeterd.)
Lees verder >>
Door Roland de Bonth
Niet hippisch ingewijden zullen vreemd opkijken als zij horen dat een paard niet spoort. Heeft het dier een aan de gekkekoeienziekte gerelateerde stoornis? Nee hoor, een paard dat niet spoort treedt met zijn achterbenen niet in het spoor van zijn voorbenen. Het is maar één van de termen uit de dressuur, de gymnastische basis van de paardensport, die Lut Colman bespreekt in haar bijdrage aan het boekje Vak-taal. Van achterhand tot zwavelgeel elfenbankje (2017). Intrigerend zijn ook enkele andere termen die zij in dat stuk Paardengym aan de orde stelt. Wist je dat je in de dressuur één paard kunt verzamelen en dat je in de dressuurproef vierkant moet halthouden?
Lees verder >>
Door Roland de Bonth
“Nederlanders zijn maar matig in staat hun weg te vinden op internet”. Dat bleek uit onderzoek waarop communicatiewetenschapper Alexander van Deursen in december 2010 promoveerde aan de Universiteit Twente. We zijn inmiddels bijna 10 jaar verder. Zou zijn stelling nog steeds waar zijn? Zijn we beter geworden in zoeken? Of zou alleen het algoritme van Google zich verder hebben ontwikkeld?
Op 2 maart vieren we de tweehonderdste geboortedag van Multatuli. Deze dag markeert tevens de start van het Multatuli-jaar. Met de geregelde aandacht op Neerlandistiek voor Multatuli – denk aan de Multatuli-leescursus! – weet de trouwe lezer van dit tijdschrift inmiddels aardig wat over het werk van deze grote negentiende-eeuwse schrijver. Maar is het genoeg om deze Multatuli-triviaquiz te maken?
Lees verder >>
Door Roland de Bonth
Wie Neerlandistiek per mail volgt, treft in zijn inbox elke ochtend een dagoverzicht met alle artikelen van de vorige dag aan. Dit overzicht opent steevast met een gedicht, geplaatst door Raymond Noë. Bij zijn keuze laat hij zich doorgaans leiden door de actualiteit of de tijd van het jaar. Zo plaatste hij op 2 januari het gedicht ‘Ik wens U een jaar’ van Guido Gezelle. Althans, aan deze Vlaamse dichter werd het gedicht op diverse internetsites toegeschreven. In reacties op die post twijfelden enkele lezers openlijk aan deze toeschrijving. Vooral het gebruik van de woorden creativiteit en alfabet deed hen de wenkbrauwen fronsen. Inmiddels wordt op Neerlandistiek bij het gedicht vermeld dat de schrijver anoniem is.
Lees verder >>
Door Dirk Geirnaert
Tweehonderd jaar geleden, op 9 november 1820, werd in Haarlem Matthias de Vries geboren. Frits van Oostrom heeft hem ooit de aartsvader van de neerlandistiek genoemd. Terecht: Matthias de Vries zorgde onder meer voor monumentale tekstedities van Boendales Lekenspiegel (1844) en, in samenwerking met Eelco Verwijs, van Maerlants Spiegel Historiael (1863); in 1849 werd hij op 29-jarige leeftijd hoogleraar Nederlands in Groningen, een professoraat dat hij in 1853 inruilde voor de leerstoel Nederlands en Geschiedenis in Leiden; De Vries legde daarnaast ook de fundamenten voor het Middelnederlandsch Woordenboek (MNW) en vooral voor het Woordenboek der Nederlandsche Taal (WNT). Het is met name door zijn pionierswerk in de wetenschappelijke lexicografie van het Nederlands dat hij zich binnen de neerlandistiek een uitzonderlijke en belangrijke positie verwierf.
Lees verder >>
Door Roland de Bonth
Michelle van Dijk is een bevlogen docent Nederlands die voortdurend op zoek is naar manieren om jongeren aan het lezen te krijgen en hen daaraan plezier te laten beleven. Recentelijk verscheen van haar een veelbesproken hertaling van Couperus’ roman Van oude mensen. Zij had gemerkt dat de oorspronkelijke taal van Couperus een te grote barrière vormde voor haar leerlingen.
Onlangs vroeg Van Dijk zich af of de graphic novel – het literaire stripboek – een verrijking voor de leeslijst zou zijn (zie hier). Na lezing van enkele graphic novels kwam zij tot de conclusie dat deze boeken wellicht een rol kunnen vervullen bij kunstzinnige vakken en vakoverstijgende projecten, maar dat zij door een gebrek aan tekst, aan woorden en daarmee aan diepgang naar haar mening niet op de leeslijst van Nederlands thuishoren.
Lees verder >>
Door Roland de Bonth
Een paar weken geleden verscheen op Neerlandistiek een interessante bijdrage van Wouter van der Land met de titel ‘Schel en andere dorado’s’ (zie hier). Hij schenkt daarin uitgebreid aandacht aan met name commerciële porte-manteauwoorden. Niet alleen toont hij talloze voorbeelden van geslaagde en minder geslaagde gevallen, hij laat ook verschillende wijzen zien waarop bedrijven een geschikte en toepasselijke merk- of bedrijfsnaam – een ergoniem – kunnen creëren door gebruik te maken van (thematische) digitale woordenlijsten en analoge (retrograde) woordenboeken.
Lees verder >>Door Roland de Bonth
Met tal van activiteiten vierden we in het Rembrandtjaar 2006 dat Rembrandt van Rijn 400 jaar geleden op 15 juli 1606 werd geboren. Dit jaar gedenken we dat op 4 oktober 1669, precies 350 jaar geleden dus, hij zijn laatste adem uitblies. Net als 13 jaar geleden komen ook nu liefhebbers van deze internationaal vermaarde schilder ruimschoots aan hun trekken. Het Rijksmuseum pakte uit met de grote overzichtstentoonstelling ‘Alle Rembrandts’, waarin voor het eerst in de geschiedenis alle schilderijen, etsen en tekeningen van Rembrandt uit de eigen collectie te zien waren. Ook Rembrandts geboortestad Leiden laat zich niet onbetuigd. In november zal in het pas volledige gerestaureerde museum De Lakenhal een expositie worden geopend met als titel ‘Jonge Rembrandt’. En dan zijn er nog acht andere tentoonstellingen in Amsterdam, Den Haag en Leeuwarden te bezichtigen (geweest) die een directe relatie hebben met Rembrandt.
Lees verder >>door Roland de Bonth & Dirk Geirnaert
Hieronder volgen de volledige teksten die ten grondslag hebben gelegen aan de serie van zes lessen waarin Rembrandt zelf zijn 21e-eeuwse leerlingen onderwijst hoe een portret moet schilderen.
Gij begeert van mij te verneemen hoe gij Rembrandts schilderij soudet konnen hanteeren? Ha! Voor-al seg ick u: niemant, behoudens mijselven, ken schilderen als Rembrandt. Maer het mach geen quaet u de secreeten ende den gront mijner schilder-konst te leeren. Ontwijfelick weet gij dat ick wtsteecke boven alle Hollantsche maelers. Maer wat niet ider een en weet, is dat ick oock seer wel lessen in de schilder-konst deed. Fraeije ende wtneemende konstenaers als Govert Flinck, Ferdinand Bol ende Willem Drost, ick hebbe die allen den wech geweesen. Beseft daeromme wel: een beeter leer-meester en sult gij niet vinden. Wellekom bij mijne eerste lesse sint 350 jaeren!
Lees verder >>Door Roland de Bonth
Hoe tevreden zijn Nederlandse leerlingen over het aangeboden onderwijs op hun school? Om die vraag te beantwoorden is Scholenopdekaart een bruikbare bron. Deze website toont gegevens over het onderwijs en de resultaten van zowel basisscholen als middelbare scholen. Interessant voor leerlingen en hun ouders die op het punt staan een school te kiezen, maar ook voor de professional die benieuwd is – ik citeer – “hoe het staat met de kwaliteit van de scholen in je omgeving”.
Zonder leerlingen heeft een school geen bestaansrecht dus veruit het interessantst is het om na te gaan hoe zij oordelen over het aangeboden onderwijs. Ik heb me hier beperkt tot scholen voor het voortgezet onderwijs. Het kopje Tevredenheid Leerlingen bevat bij elke school de resultaten van de enquêtes die onder de leerlingen zijn afgenomen. Helaas blijkt het niet altijd te gaan om alle jaarlagen van een school en is soms het aantal respondenten te gering om een representatief beeld te geven. Als we de algehele beoordeling van een school naast die van de vergelijkingsgroep leggen, dan zien we dat er over het algemeen geen sprake is van enorme onderlinge verschillen, vaak gaat het maar om een paar tienden van een punt.
Lees verder >>Door Roland de Bonth
Op 27 juli jongstleden plaatste ik op Neerlandistiek de Historischewoordenboekquiz (zie hier), een quiz om de vaardigheid te testen in het gebruik van de Geïntegreerde Taalbank van het Instituut voor de Nederlandse taal (gtb.ivdnt.org) met de online versies van het Oudnederlands Woordenboek (ONW), het Vroegmiddelnederlands Woordenboek (VMNW), het Middelnederlandsch Woordenboek (MNW) en het Woordenboek der Nederlandsche Taal (WNT).
In deze bijdrage maak ik de winnaar bekend, geef ik de 19 vragen én de antwoorden waaruit deze quiz bestond, én leg ik uit hoe je in zo min mogelijk stappen tot die antwoorden kunt komen.
Lees verder >>Door Roland de Bonth
Voor alle vakantiegangers en thuisblijvers – in Nederland en ver daarbuiten – die zich even geen raad weten met de grote hitte en de dito hoeveelheid vrije tijd, presenteer ik hier de historischewoordenboekenquiz. Het enige wat u ervoor nodig hebt is de Geïntegreerde Taalbank van het Instituut voor de Nederlandse taal (gtb.ivdnt.org). Op deze website vindt u de vier grote historische woordenboeken van het Nederlands: het Oudnederlands Woordenboek (ONW), het Vroegmiddelnederlands Woordenboek (VMNW), het Middelnederlandsch Woordenboek (MNW) en het Woordenboek der Nederlandsche Taal (WNT). Naast de woordenboeken treft u in deze internetapplicatie informatie aan over de woordenboeken zelf en over het zoeken in de woordenboeken (onder het tabblad Help & Info).
De antwoorden op alle vragen zijn – met enig zoekwerk – in deze online applicatie te vinden. Als u de eerste letter van de juiste antwoorden achter elkaar zet, leest u een korte zin. De antwoorden op de 19 vragen én de korte zin kunt u tot 17 augustus 2019 opsturen naar r.de.bonth@hotmail.com. Uit alle correcte inzendingen zal één winnaar worden getrokken. Deze ontvangt naast de eeuwige roem een exemplaar van het boek Kids, koffietjes & comfortzone. Waarom taal soms zo irritant is van Vivien Waszink & Laura van Eerten.
Hopelijk biedt het maken van deze quiz u het nodige vermaak én leert u quizenderwijs hoe u optimaal kunt zoeken in deze webapplicatie. Veel succes!
Lees verder >>
Recente reacties