Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek
Door Marc van Oostendorp
Nene is zes en nu vrijwel precies een jaar in Nederland, waarvan de laatste maanden opgesloten in huis met ons die haar sinds dat jaar haar ouders mogen noemen. Ook al zit je er voortdurend met je neus en je oren bovenop, zoals wij in deze tijd, dan nog maakt de taalontwikkeling voortdurend moeilijk te begrijpen sprongetjes.
Lees verder >>
Door Marc van Oostendorp
Sommige boeken moet je kennelijk niet te snel lezen. Ik had Narrative Economics van de Amerikaanse Nobelprijswinnaar Robert J. Shiller al een half jaar op mijn nachtkastje liggen, ongeveer sinds het verscheen. Het leest nu heel anders dan als ik er wel meteen aan begonnen was.
Lees verder >>
Door Marc van Oostendorp
Heeft een taalkundige expertise waar iemand wat aan heeft in wat wel de ‘echte’ wereld wordt genoemd? Soms wordt die suggestie gewekt omdat er ineens een advocatenkantoor belt en dat is dan altijd strelend. Maar het is ook gevaarlijk.
Lees verder >>Door Marc van Oostendorp
Hoewel de vormen die we uitspreken altijd wel lijken op de vormen zoals we die in ons hoofd hebben, zijn er ook verschillen. De optimaliteitstheorie beschrijft hoe we die verschillen kunnen berekenen: als een compromis tussen de wens om zo getrouw mogelijk te zijn aan de lexicale vorm en de wens om de vorm zoveel mogelijk te laten lijken op een ideale vorm, met ideale segmenten in een ideale lettergreepstructuur in een ideale prosodische structuur.
Dagboek van een amateur-programmeur
Door Marc van Oostendorp
De jury van de Libris Literatuurprijs is dit jaar erg antikwantitatief. “Er bestaan”, schrijft zij in haar juryrapport, “geen objectieve criteria om de kwaliteit van een roman te bepalen.” In plaats daarvan kan men volgens deze jury slechts lezen.
Dat vraagt natuurlijk om flink meten.
Lees verder >>Door Marc van Oostendorp
Een korte introductie voor studenten in de BA Nederlandse Taal en Cultuur aan de Radboud Universiteit in het onderzoek naar dialecten, aan (onder andere) het Meertens Instituut. Met wat voor soorten wetenschappelijke vragen zijn de dialecten in de afgelopen decennia onderzocht?
alba
Een schijn
een schicht
wellicht
een sein
een lijn
van licht
door ’t dicht
gordijn
op ’t licht
velijn
van mijn
gezicht
zo dicht
bij ’t zijn.(Paul Claes, Rebis)
Poëzie is geconcentreerde taal, maar soms kan taal zo geconcentreerd zijn dat ze niet langer gewaardeerd wordt als poëzie – hooguit als taalacrobatiek. Maar zoals het grensgebied zacht en lieflijk glooit tussen poëzie en de niet-geconcentreerde taal die we proza noemen, zo merk je ook eigenlijk niet als je vanuit het Opperlands ineens beland bent in de poëzie.
Lees verder >>Door Marc van Oostendorp
Normaliter kun je op dit moment van het jaar een dagje meelopen met een van onze studenten, om te zien of de studie Nederlands iets voor je is. Omdat dit nu niet kan, maakten studenten en docenten een virtuele proefstudeerdag. De eerstejaarsstudenten Merel en Pepijn leiden je rond door het Erasmusgebouw en docenten vertellen over hun cursussen in het eerste semester.
Lees verder >>Hoofdredactionele inleiding op 11 mei 2020
Door Marc van Oostendorp
Het is geloof ik niet overdreven dat Neerlandistiek, ook in zijn oude gedaante van Neder-L, nauw verknoopt is met het eindexamen Nederlands. Acht jaar geleden werd er door leraren en leerlingen wel geklaagd, maar die klachten haalden niet het publieke debat. In 2012 wijdde de lerarenopleider Bas Jongenelen een serietje aan het eindexamen in Neder-L (hier is aflevering 1); het jaar erna publiceerden we meer stukken aan het onderwerp, en dat lokte uiteindelijk ook een door bijna 1600 betrokkenen ondertekende petitie uit om iets aan de problemen te doen.
Lees verder >>Quarantainecollege fonologie 9
Er zijn twee verschillende ideeën over hoe je de klank van woorden in je hoofd hebt. Volgens de ene heb je voor ieder woord één min of meer abstracte vorm in je hoofd; volgens de andere onthoud je van ieder woord alle keren dat iemand dat woord gezegd heeft. Ze zijn waarschijnlijk beide een beetje waar. Vervolgens gaan we op zoek naar de beste methode om vast te stellen wélke vorm van een woord de centrale is, en hoe sprekers van een taal dat weten
(Bekijk deze video op YouTube)
De Multatulileescursus (slot)
Door Marc van Oostendorp
Literatuur is een gesprek. Wie een boek leest, kan dat boek niet alleen maar consumeren, je moet er van alles van jezelf in stoppen. Gevoelens. Beelden. Begrip. Ervaring. Zonder dat alles blijven de letters zwart. Een boek lezen, een boek écht lezen, betekent altijd praten met iemand anders. Een goed boek lezen betekent bovendien dat je nooit bent uitgepraat.
Lees verder >>
Door Marc van Oostendorp
Beoordeling voor dit boek: 3,7 ballen
Er bestaat van alles op de wereld, en er bestaan dus ook mensen die een club stichten op basis van “een grondig ervaren kritische houding tegenover het regime van maat en getal dat zoveel belangrijks aan het oog onttrekt, waaronder taal en reflectie”. Mensen kortom, die denken dat ze de taal kunnen redden door lelijke zinnen te schrijven.
Het clubje heet Babel, is samengebracht door de bekende sociologe Christien Brinkgreve, en heeft nu een boek uitgebracht dat Taalkracht heet. Het bevat enkele tientallen bijdragen (uit angst voor het regime van maat en getal durf ik niet te zeggen hoeveel) over taal, maar dat geheel is gevat in een zeldzaam schimmig geformuleerd kader – een inleiding én een slothoofdstuk van de samenstellers – vol met misschien wel bewust schimmige gedachten. Taal moet ons immers bevrijden van de precisie van ‘taal en getal’!
Lees verder >>
Door Marc van Oostendorp
Het reisverslag is een goede vorm voor een boekje over Louis Couperus: iemand die weliswaar vooral bekend is door zijn ‘Haagse’ romans en zijn uitspraak ‘Zo ik iets ben, ben ik een Hagenaar’, maar die een groot deel van zijn leven buiten die stad doorbracht, en óók bekend werd als reisschrijver voor de Haagsche Post.
Lees verder >>Dichter des vaderlands (10)
Door Marc van Oostendorp
(Geschreven op de 80e verjaardag van zijn vader)
De geschiedenis van het instituut Dichter des Vaderlands is ook een geschiedenis van de sociale media. Gerrit Komrij was een vaste gast op het weblog De Contrabas in een tijd dat weblogs nog hip waren. Ramsey Nasr maakte een serie YouTube-filmpjes. Ester Naomi Perquin heerste over Twitter. En wie het Dichterschap des Vaderlands van Tsead Bruinja wil begrijpen, kan het best terecht op Facebook. (De TikTok-generatie is nog niet gevestigd genoeg voor het ambt.)
Lees verder >>
Door Marc van Oostendorp
Floris Cohen is een man naar mijn hart. Hij schrijft dat zijn boekje De ideale universiteit “allerminst de status van een blauwdruk” heeft, en vult dat boekje vervolgens met pagina’s over de cao van die ideale universiteit en welke ethische code er precies zou moeten gelden.
Maar vooral is zijn boekje een waardevolle aanvulling op de discussie van de afgelopen jaren: zo’n beetje iedereen die over de hedendaagse universiteit schrijft, doet dat kritisch. Hoe moet het dan wél? Dat is dus de vraag die Cohen probeert te beantwoorden.
Lees verder >>
Door Marc van Oostendorp
Aan het begin van zijn vertaling van Reynaert de Vos geeft Ard Posthuma meteen zijn visitekaartje af ‘Willem, die Madocke schreef, / en er lang voor wakker bleef / hem zat dwars dat er op heden / van Reynaerts wederwaardigheden / in onze taal geen boek bestond’. Zijn taal is een tikkeltje archaïsch (‘op heden’ / ‘wederwaardigheden’), maar zonder dat het stoort, en soepel genoeg om in een middag door te lezen.
Oorspronkelijk verscheen de vertaling in 2008; de Groningse uitgever Kleine Uil heeft hem nu opnieuw uitgegeven, voor zover ik kan nagaan ongewijzigd, en met ook bijvoorbeeld een ongewijzigd voorwoord. In dat voorwoord zet Posthuma zeg af tegen de hertaling van Ernst van Alphen, die rijmen gebruikte als ‘slagzwaard’ / ‘gedagvaard’, ‘schandstuk’ / tand stuk’ of ‘bloot stond’ / ‘schootwond’. “Zelf heb ik een dergelijke taalacrobatiek gepoogd te vermijden”, schrijft Posthuma.
Lees verder >>Van genen en hersenen tot gedrag
Door Marc van Oostendorp
Ik vatte de 49 hoofdstukken van het vorig jaar verschenen en door Peter Hagoort geredigeerde Human Language samen in 42 video’s. In het filmpje hierboven kijk ik terug op dat boek: wat ontbreekt erin? Hoe staan we ervoor met ons begrip van menselijke taal? Hieronder staan alle filmpjes bij elkaar.
Lees verder >>De Multatulileescursus (80)
Door Marc van Oostendorp
– Eigenlijk zou er een uitgave moeten komen waarin deze biografie van Dik van der Meulen de Volledige Werken begeleid. Waarin je door dat werk geleid wordt aan de hand van zijn teksten, in plaats van die vreemde tekstjes die Stuiveling schreef.
– En dan een selectie van die Werken: niet die vele, vele documenten, maar wel de mooiste brieven – en alles wat gepubliceerd is, of geschreven is voor publicatie.
Lees verder >>
Door Marc van Oostendorp
Dit zijn zware tijden voor de rechtvaardigheid. Iedereen zit thuis, niemand schoolt meer samen. Dan moet je eigenlijk uitkijken wat de machthebbers doen, maar ook daar lijkt niemand meer mee bezig. Mensen zitten zich thuis uit de naad te werken, of te schamen dat ze zich niet uit de naad werken. Voor wie? Voor het systeem. Omdat ze als de crisis voorbij is toch wel graag een baan willen, of hun baan willen behouden.
Verkeken is voorlopig iedere kans op een demonstratie, maar ook op iedere normale ontmoeting waarop een gevoel van solidariteit meestal is gebaseerd. Het wordt nu ieder voor zich, ieder in zijn eigen huisje.
Lees verder >>
Door Marc van Oostendorp
Een van de problemen van de mens is dat hij niet begrijpt dat hij beperkt is in zijn menselijke vermogens. Hij kan dit zelfs niet begrijpen, want een van zijn beperkingen is dat hij zijn eigen beperkingen niet kan zien.
Dat is de boodschap van de Israëlisch-Amerikaanse cognitief psycholoog Iris Berent in haar nieuwe boek The Blind Storyteller. Zij was al lange tijd een van de interessantste denkers over taal, misschien wel de enige psycholoog die fonologie begrijpt, Ze laat nu zien dat ze ook het grote gebaar kan maken, en iets interessants kan bijdragen aan ons begrip van het wonderlijke verschijnsel mens.
Lees verder >>Door Steven Van Impe
De Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience bewaart een bijzonder exemplaar van het mooiste art nouveau-boek van België: de Beatrijs, geïllustreerd door Karel Doudelet.
Iemand denkt na over het volgende semester, in De verleden tijd van lijken
Door Marc van Oostendorp
– Wouter Pieterse, de voormalige hoogleraar Financiële Letterkunde die veranderd was in een manager, zuchtte. “Ik ben ontzettend blij met jullie”, zei hij, nu voor de vijfde keer. “Met het enthousiasme en de inzet waarmee jullie dit hebben opgepakt.”
Nee, mompelde hij, het moet warmer. Vaderlijker. Enthousiaster.
Lees verder >>
Door Marc van Oostendorp
In gezondere tijden zouden we ergens rond deze tijd staken: wij, personeel van universiteiten. Om te protesteren tegen de talloze problemen die we zagen in het hoger onderwijs, de structurele onderbetaling in rijke tijden, de zware werkdruk, de onzekerheid voor het tijdelijke personeel,
Lees verder >>
Door Marc van Oostendorp
Als een voordeel van boeken lezen wordt wel genoemd dat je er je woordenschat mee uitbreidt, en ook wordt (geloof ik) weleens beweerd dat je beter literaire boeken kunt lezen dan bijvoorbeeld streekromans.
Maar klopt dat wel? Dat bestudeerde ik aan de hand van de collectie van 1100 streekromans die Ewoud Sanders onlangs in het kader van de algehele coronasolidariteit in het publieke domein ter beschikking stelde.
Lees verder >>
Recente reacties