Leeslogboek september 2025 Ik steven keihard op een ruimtecrisis af, beste lezer. Aan het begin van het jaar had ik twee kantoren die allebei vol met boeken stonden. De volste was bij een werkgever waarvoor ik niet meer werk, de andere is bij de werkgever, de Radboud Universiteit, waarvoor ik nog wel werk, en met veel genoegen, maar die wil dat we flink gaan indikken: van … [Lees meer...] overAlle overtollige boeken in containers
Lang leve het wereldwijde web
Het is een interessant essay, dat Tim Berners-Lee vorige week publiceerde in The Guardian. Berners-Lee is de uitvinder van het web, de technologie die het internet ineens toegankelijk maakte voor heel veel mensen – voor die tijd moest je je niet laten afschrikken door ingewikkelde commando's om ergens op een computer in het midwesten van Amerika in een bibliotheekcatalogus te … [Lees meer...] overLang leve het wereldwijde web
John Searle en de toverkracht van taal
John Searle, die op 17 september jongstleden overleed, was misschien wel dé vertegenwoordiger van de filosofie van de alledaagse taal. Dat had niet alleen met de inhoud te maken, maar ook met de vorm. Op schrift, maar vooral ook als spreker kon hij een glashelder verhaal houden over de ingewikkelde onderwerpen die hem interesseerden, zoals bewustzijn of hoe de werkelijkheid … [Lees meer...] overJohn Searle en de toverkracht van taal
‘Tel daarbij op dat de Engelsen een beschaafd volk zijn – van de Amerikanen zal ik nu maar niets zeggen’
Over Een tijd als deze van Sarah van der Maas De tijd van de romans over de Tweede Wereldoorlog lijkt een beetje voorbij. Er verschijnt er af en toe nog wel een – vorig jaar The Safekeep van Yaël van der Wouden – maar je kunt niet meer zeggen of klagen dat een Nederlandse roman geen roman is zonder nazi. Wat dat betreft gaat Sarah van der Maas, een jonge … [Lees meer...] over‘Tel daarbij op dat de Engelsen een beschaafd volk zijn – van de Amerikanen zal ik nu maar niets zeggen’
Wie vermoordde Jacob Israël de Haan?
Wat een prachtige documentaire, The Visitor, over de vraag wie Jacob Israël de Haan in 1924 in Jeruzalem heeft doodgeschoten, en waarom. Je kunt hem hier bekijken. Het is een bijzonder complex verhaal. De Haan, die in Nederland onder andere naam had gemaakt als de schrijver van de eerste roman waarin het openlijk ging over een homoseksuele relatie, was in 1919 als zionist … [Lees meer...] overWie vermoordde Jacob Israël de Haan?
Karel de Grote heeft schuld aan de Franse spelling
Over vereenvoudiging van de Franse spelling wordt al eeuwen gediscussieerd. De eerste auteur van een Franstalige grammatica van het Frans, de zestiende-eeuwer Louis Meigret, probeerde de spelling van zijn taal al te veranderen, hem wat logischer te maken door bijvoorbeeld al die letters te schrappen die je wel moet schrijven maar die niemand ooit zegt: de n, de g en de t aan … [Lees meer...] overKarel de Grote heeft schuld aan de Franse spelling
Solidair met de lage landen
De lage landen is een uniek tijdschrift in het Nederlandse taalgebied. Niet alleen omdat het nog een van de weinige bladen is die op hoog niveau informeert over culturele onderwerpen – en die dat doet in een heel fraaie vormgeving. Niet alleen omdat het misschien wel het enige echte Vlaams-Nederlandse instituut is, een privé-instelling die zich inzet voor informatie over … [Lees meer...] overSolidair met de lage landen
‘“Je” en “dat” zijn weliswaar stijgend, maar ongeaccentueerd.’
Er zijn nog steeds dagen dat ik ‘s ochtends vol blijde verwachting Neerlandistiek opensla en tot mijn teleurstelling merk dat er geen nieuw Linguïstisch Miniatuurtje in staat. Een paar jaar geleden heb ik geprobeerd je ertoe te bewegen, dat resulteerde in het plan om oude miniatuurtjes naar boven te halen en opnieuw te bespreken. Die reeks heeft niet lang … [Lees meer...] over‘“Je” en “dat” zijn weliswaar stijgend, maar ongeaccentueerd.’
De middelste zin van Peter-Arno Coppen: Ik heb gezegd
Een afscheidsrede is een goed moment om de middelste zin van je loopbaan uit te spreken: ‘Ik heb gezegd’. Er is al veel gezegd voordat je die formule uitspreekt. Maar er komt hopelijk nog minstens evenveel. Peter-Arno Coppen neemt vandaag afscheid van de universiteit waaraan hij zijn hele werkzame leven verbonden was en waar hij daarvoor had gestudeerd. Hij heeft een … [Lees meer...] overDe middelste zin van Peter-Arno Coppen: Ik heb gezegd
Wordt het Engels ooit de enige taal ter wereld?
Wat iedereen moet weten over taal (29) Talen zijn als jonge sterren. Zoals die laatste steeds meer materie aantrekken, en door de aangetrokken materie zwaarder worden en zo nóg meer materie aantrekken. Een taal is aantrekkelijk als ze veel sprekers heeft: door die taal te leren kun je met veel mensen praten. Maar als de taal om die reden door veel mensen geleerd wordt, … [Lees meer...] overWordt het Engels ooit de enige taal ter wereld?
Waarom moeten we mensen niet letterlijk nemen?
Wat iedereen moet weten over taal (28) Moet je blij zijn als iemand tegen je zegt 'Wat goed dat je op tijd bent'? Met andere woorden: is dat een compliment? Het hangt er maar vanaf. Als je door weer en wind bent aan komen zeilen, als je allerlei tegenslagen onderweg hebt gehad en degene die de zin zegt is daarvan op de hoogte, kan de zin inderdaad een compliment zijn. Maar … [Lees meer...] overWaarom moeten we mensen niet letterlijk nemen?
Hoe verschilt de omgang van computers met taal van de onze?
Wat iedereen moet weten over taal (27) Ik veronderstel dat een komeetinslag een grootse gebeurtenis is in bepaalde wetenschappen. Een nieuwe steen uit de ruimte! Wat kunnen we daar allemaal uit leren? En als de komeetinslag een enorme impact heeft, hoe schadelijk ook, als we hem overleven: hoe interessant is dit. De komst van chatbots zoals ChatGPT, Gemini, DeepSeek, en … [Lees meer...] overHoe verschilt de omgang van computers met taal van de onze?
Waar zit taal in de hersenen?
Wat iedereen moet weten over taal (26) Ja, we hebben een tong en lippen nodig om te praten, maar het is duidelijk dat het belangrijkste orgaan voor menselijke taal de hersenen zijn. Zonder brein geen taal. Als we praten of luisteren, als we lezen of schrijven, is ons brein aan het werk: alle woorden die we kennen zitten er opgeslagen, alle zinnen die we aangeboden krijgen … [Lees meer...] overWaar zit taal in de hersenen?
‘Dat men drinken mocht ende eten’
Zwerfverzen in de middeleeuwen Om plagiaat in scripties te ontdekken gebruikt het onderwijs al geruime tijd software. Vaak is een stukje tekst van vijf woorden achter elkaar, dat in allebei de teksten voorkomt, al genoeg om van plagiaat te spreken, schrijft Mike Kestemont in een nieuw artikel in het tijdschrift TNTL. In de Middeleeuwen lagen die normen wel anders. Het … [Lees meer...] over‘Dat men drinken mocht ende eten’
‘Haten op’ is ‘minder juist’
Wat er precies in me gevaren was, weet ik niet meer. Maar ik zag ergens staan dat die en die 'haatte op' zus of zo, en ik vroeg me af of het in het woordenboek stond. En warempel, de elektronische Van Dale stelde niet teleur: Maar! Wat betekent daar minder juist? Wat kunnen de redacteuren daar nu weer mee bedoelen? Op de website van Van Dale wordt nergens een toelichting … [Lees meer...] over‘Haten op’ is ‘minder juist’
Wat is een kat?
Het aspect van de taal dat zich vooralsnog het minst leent voor wetenschappelijke studie, is dat van de woordbetekenis. Wat betekenen willekeurig gekozen woorden zoals kat, vrijheid, helaas, saai? Er staan definities in het woordenboek, maar met definities valt die betekenis nooit precies te vangen. Dit schrijft Van Dale over kat: viervoetig klein huisdier, … [Lees meer...] overWat is een kat?
Van amechtig tot zwerk
Piet van Sterkenburgs liefdesverklaring aan het Nederlands 'Piet van Sterkenburg weet van geen ophouden' schreef Jan Stroop in 2018. We zijn nu 7 jaar verder, en het is nog altijd waar. Nu is er wéér een dik boek van hem verschenen – een bewerking weliswaar van een eerdere titel (Een kleine taal met een grote stem, uit 2009), maar een dusdanig ingrijpende bewerking dat je … [Lees meer...] overVan amechtig tot zwerk
Zijn er conservatieve neerlandici?
Het is duidelijk dat er de afgelopen jaren harde aanvallen op de wetenschap zijn uitgevoerd vanuit een bepaalde hoek van de het politieke spectrum; laten we zeggen de gezellen van Donald J. Trump in Amerika en Geert Wilders in Nederland. Die aanvallen zijn anders dan wat er al decennia gebeurt – dat sommige politici de wetenschap vooral zien als iets nutteloos' waar veel te … [Lees meer...] overZijn er conservatieve neerlandici?
Wat iedereen nog meer moet weten over taal
Ik heb nu de 25 vragen over taal beantwoord die uit een enquête kwamen onder bijna 550 taalwetenschappers. Dit zouden de vragen zijn waarop iedereen volgens hen het antwoord zou moeten weten. Zijn we er nu? Kun je zeggen dat je alles weet wat je weten moet als je de antwoorden op deze vragen kent – nog even los van of dat mijn antwoorden moeten zijn? Gaandeweg tijdens de … [Lees meer...] overWat iedereen nog meer moet weten over taal
Wat is syntaxis?
Wat iedereen moet weten over taal (25) Onlangs verschenen de resultaten van een onderzoek: wat vinden taalwetenschappers dat mensen moeten weten over taal? Dat resulteerde onder andere in een lijst van 25 vragen. Korte antwoorden op die vragen zet ik hier op een rijtje. Vandaag de laatste vraag van de lijst; maar de komende dagen voeg ik er zelf nog wat vragen aan … [Lees meer...] overWat is syntaxis?
over ons heen krast een vliegtuig
Voor de dichteres Christina Flick is het Nederlands 'haar derde taal'. Uitgever Van Oorschot meldt op zijn website dat Flick die taal voornamelijk gebruikt in haar debuutbundel Oceandiva. Die andere talen zijn haar moedertaal, het Duits, en vermoedelijk het Engels. Die laatste twee talen komen wel voor in de bundel, maar heel marginaal: af en toe een zinnetje ('und als ein jahr … [Lees meer...] overover ons heen krast een vliegtuig
‘Wat goed. Wat knap. Wat hoog.’
Over Vacht van Cobi van Baars Cobi van Baars wordt met ieder boek dat ze schrijft beter. In Vacht! heeft ze haar verhaal volkomen in de hand – van het vreemde begin dat achteraf veelzeggend blijkt te zijn tot en met de ontknoping in de allerlaatste zinnen. Het is een verhaal vol details – ik heb nooit een boek gelezen met zoveel schapen en zoveel paksoi – die … [Lees meer...] over‘Wat goed. Wat knap. Wat hoog.’
Wat betekent het om correct te spreken?
Wat iedereen moet weten over taal (24) Onlangs verschenen de resultaten van een onderzoek: wat vinden taalwetenschappers dat mensen moeten weten over taal? Dat resulteerde onder andere in een lijst van 25 vragen. Korte antwoorden op die vragen zet ik hier op een rijtje. Over 'correct' spreken krijgen taalkundigen zelf voortdurend vragen. Een deel van de training van … [Lees meer...] overWat betekent het om correct te spreken?
Welke kenmerken worden gedeeld door (bijna) alle menselijke talen?
Wat iedereen moet weten over taal (23) Onlangs verschenen de resultaten van een onderzoek: wat vinden taalwetenschappers dat mensen moeten weten over taal? Dat resulteerde onder andere in een lijst van 25 vragen. Korte antwoorden op die vragen zet ik hier op een rijtje. Talen verschillen op heel veel manieren van elkaar – daarover ging vraag 22. Maar er zijn ook … [Lees meer...] overWelke kenmerken worden gedeeld door (bijna) alle menselijke talen?
Op welke manieren verschillen talen van elkaar?
Wat iedereen moet weten over taal (22) Onlangs verschenen de resultaten van een onderzoek: wat vinden taalwetenschappers dat mensen moeten weten over taal? Dat resulteerde onder andere in een lijst van 25 vragen. Korte antwoorden op die vragen zet ik hier op een rijtje. Menselijke talen lijken in sommige opzichten op elkaar (daarover gaat vraag 23), maar ze verschillen … [Lees meer...] overOp welke manieren verschillen talen van elkaar?
