Auteur: Marc van Oostendorp

Marc van Oostendorp is onderzoeker aan het Meertens Instituut (KNAW). hoogleraar aan de Radboud Universiteit en hoofdredacteur van Neerlandistiek. Hij heeft een website, een YouTube-kanaal en een Twitter-account.

Ruimte voor eenlingen en tolerantie voor afwijkingen van de sociale norm

Geplaatst op door

Door Marc van Oostendorp

Het hoofdredactioneel commentaar van de NRC naar aanleiding van de dood van Nobelprijswinnaar Martin Veltman (1931-2021) was vrijdag wat lastig te volgen. ‘Aan het front van de wetenschap hoeft niet alles netjes te zijn’. Waar dat gebrek aan netheid nu precies uit bestond, wordt niet heel erg duidelijk. De kernzin lijkt mij: “Want met alle sublieme kwaliteiten van de Nederlandse wetenschapscultuur, zijn ruimte voor eenlingen en tolerantie voor afwijkingen van de sociale norm niet de best ontwikkelde eigenschappen – om het diplomatiek te zeggen.”

Lees verder >>

Esther Op de Beek leest Ester Naomi Perquin

Geplaatst op door

Het verblijf (dag 102)

Esther Op de Beek is universitair docent en onderzoeker Moderne Nederlandse letterkunde aan de Universiteit van Leiden.  Ester Naomi Perquin (1980) was stadsdichter van Rotterdam en vanaf 2017 twee jaar Dichter des Vaderlands. Haar gedicht ‘Moeder’ was het Boekenweekgedicht van 2019.

Presentatie, format, productie, vogels en muziek: Michiel van de Weerthof. Het verblijf wordt mede mogelijk gemaakt door de Nederlandse Taalunie.

Michelle van DIjk leest Louis Couperus

Geplaatst op door

Het verblijf (dag 101)

Michelle van Dijk is docent Nederlands, schrijver en hertaler van Couperus. In mei 2021 verschijnt Witter dan sneeuw. Louis Couperus (1863-1923) is een van de belangrijkste schrijvers in de Nederlandse literatuur en een van de eerste Nederlandse vertegenwoordigers van het literaire naturalisme. Van Dijk leest dit verhaal voor in de oorspronkelijke taal.

Presentatie, format, productie, vogels en muziek: Michiel van de Weerthof. Het verblijf wordt mede mogelijk gemaakt door de Nederlandse Taalunie.

Marc van Oostendorp leest Anne Vegter

Geplaatst op door

Het verblijf (100)

Marc van Oostendorp werkt bij de opleiding Nederlandse Taal en Cultuur van de Radboud Universiteit en het Meertens Instituut van de KNAW. Anne Vegter (1958) is dichteres en schrijver; ze was Dichter des Vaderlands tussen 2013 en 2017 en is tegenwoordig voorzitter van de Akademie van Kunsten.

Presentatie, format, productie, vogels en muziek: Michiel van de Weerthof. Het verblijf wordt mede mogelijk gemaakt door de Nederlandse Taalunie.

Dit is niet een slagroomgebakje

Geplaatst op door

Door Marc van Oostendorp

Een kennis had tijdens de kerstvakantie een logé uit het buitenland en ze kwamen te spreken over een eigenaardigheidje van de Nederlandse taal: wanneer zeg je niet en wanneer zeg je geen?

Dat is een kwestie waar heel veel dimensies aan zitten – en een heleboel ervan worden uitgelegd in de onvolprezen Modern Syntax of Dutch. Maar niet alles: in de Algemene Nederlandse Spraakkunst, zo mogelijk nog onvolprezener, wordt een aspect uitgelegd dat niet in de Engelstalige grammatica staat, en dat ik ook niet snap.

Lees verder >>

De aanhalingstekens bij Marsman

Geplaatst op door

Pronomina in de hedendaagse Nederlandse lyriek (6: H. Marsman, Ik die bij sterren sliep. Verzamelde verzen)

Door Marc van Oostendorp

In de bundel Tempel en kruis (1940) van H. Marsman bestaat, net als in veel van zijn andere werk, een correlatie tusen het voorkomen van persoonlijk voornaamwoorden in de eerste of tweede persoon en aanhalingstekens om de hele tekst van het gedicht. De meeste gedichten gaan helemaal niet over ik of gij. Vaak is er alleen sprake van een beschrijving van de natuur, en personen komen alleen in de derde persoon voor:

Lees verder >>

Alfred Schaffer leest T.S. Eliot in de vertaling van Martinus Nijhoff

Geplaatst op door

Alfred Schaffer doceert moderne Nederlandse letterkunde aan de Universiteit van Kaapstad, en is winnaar van de P.C. Hooftprijs 2021 voor zijn dichterlijk werk. T.S. Eliot (1888-1965) was een conservatief modernistisch dichter. Martinus Nijhoff (1894-1953) was behalve een bekend dichter, ook een productief vertaler.

Presentatie, format, productie, vogels en muziek: Michiel van de Weerthof. Het verblijf wordt mede mogelijk gemaakt door de Nederlandse Taalunie.

Minstens nul bananen

Geplaatst op door

Door Marc van Oostendorp

Er is weer nieuws over nul bananen. Ook in 2013 en 2018 waren er al wederwaardigheden te melden uit de wetenschap over de precieze betekenis van deze uitdrukking; als Neerlandistiek nog 50 jaar bestaat, kunnen we een bundeling maken met artikelen over dit onderwerp. Er is nu in ieder geval een nieuw artikel verschenen in het wetenschappelijk tijdschrift Glossa dat weer een puzzelstukje toevoegt.

Het centrale taalfeit in dat artikel is de volgende zin:

  • Minstens nul studenten roken.
Lees verder >>

Rick Honings leest François HaverSchmidt

Geplaatst op door

Het verblijf (dag 96)

Rick Honings is Scaliger-hoogleraar aan de Universiteit Leiden, en onder meer biograaf van Willem Bilderdijk en Herman Brusselmans. François HaverSchmidt (1834-1894) was dominee en schrijver. Zijn bekendste werk schreef hij onder het pseudoniem Piet Paaltjens.

Presentatie, format, productie, vogels en muziek: Michiel van de Weerthof. Het verblijf wordt mede mogelijk gemaakt door de Nederlandse Taalunie.

Rob van Essen leest Rob van Essen

Geplaatst op door

Het verblijf (dag 94)

Rob van Essen (1963) is een schrijver en recensent. Met zijn roman De goede zoon won hij in 2019 de Libris Literatuurprijs. Het verhaal ‘Waar het werkelijk om ging’ staat in de verhalenbundel Een man met goede schoenen (2020). Weblog,

Presentatie, format, productie, vogels en muziek: Michiel van de Weerthof. Het verblijf wordt mede mogelijk gemaakt door de Nederlandse Taalunie.

Ronny Boogaart leest Hans Warren

Geplaatst op door

Het verblijf (dag 93)

Ronny Boogaart is universitair docent Taalkunde en Taalbeheersing aan de Universiteit Leiden. Hans Warren (1921-2001) was dichter, criticus en vertaler. Hij publiceerde zijn Geheim Dagboek over de jaren 1942 tot en met 2001. In 2021 is het honderd jaar geleden dat Warren werd geboren, en twintig jaar geleden dat hij overleed. 

Presentatie, format, productie, vogels en muziek: Michiel van de Weerthof. Het verblijf wordt mede mogelijk gemaakt door de Nederlandse Taalunie.

Amsterdam vs. Rotterdam in de 18e eeuw

Geplaatst op door

Tommie van Wanrooij doet na zijn BA Nederlandse Taal en Cultuur in Nijmegen een onderzoeksmaster Literary Studies. Hij schreef al zijn eerste wetenschappelijke artikel – over twee ‘stroomgedichten’ uit de achttiende-eeuw, waaruit blijkt dat men in Amsterdam zijn eigen centrale positie ook toen al vanzelfsprekend achtte, terwijl men daar in Rotterdam heel anders over dacht.

Nimma! is een serie korte video’s met neerlandici van de Radboud Universiteit. Meer info.

Onno Blom leest Gerard Reve

Geplaatst op door

Het verblijf (92)

Onno Blom (1969) is literair journalist en auteur van onder meer Het litteken van de dood, de biografie van Jan Wolkers. Gerard Reve (1923-2006) debuteerde met De avonden in 1947; het boek zou een cultboek worden. Nog steeds lezen mensen het boek tijdens de laatste tien avonden van ieder jaar. 

Presentatie, format, productie, vogels en muziek: Michiel van de Weerthof. Het verblijf wordt mede mogelijk gemaakt door de Nederlandse Taalunie.

Het beste van Neerlandistiek-tv 2020

Geplaatst op door

Door Marc van Oostendorp

2020 was het jaar van de doorbraak van de YouTube-neerlandistiek. Misschien had het iets te maken met covid-19, misschien stond het al langere tijd te gebeuren, in ieder geval hebben we nog nooit zoveel video’s gepubliceerd als dit jaar. Hieronder een selectie, voor de oudejaarsavond of de nieuwjaarsdag.

Een aantal video’s komen uit reeksen. Ik koos er dan steeds één uit die reeks, maar geef ook steeds een link naar de hele reeks. Ik geloof dat het overzicht hieronder al avondvullend is, maar het is dus makkelijk om het hele komende weekeinde neerlandistiek te bingen.

De video’s staan in alfabetische volgorde. Alle video’s die we dit jaar verzamelden in de YouTube-playlist Neerlandistiek-tv staat hier. Ik hoop overigens dat deze lijst meer collega’s kan inspireren tot het maken en uploaden van eigen filmpjes.

Lees verder >>

Bart Steman leest Bart Steman

Geplaatst op door

Het Verblijf (dag 91)

Bas Steman (1971) is neerlandicus en schrijver van onder meer biografieën van Leontine van Moorsel en Ramses Shaffy en een aantal romans. In 2020 trok hij de aandacht met het boek Lekker boekie! waarin hij beschrijft hoe hij zijn zoon en een aantal van diens vrienden aan het lezen krijgt in een leesclub. Website.

Presentatie, format, productie, vogels en muziek: Michiel van de Weerthof. Het verblijf wordt mede mogelijk gemaakt door de Nederlandse Taalunie.

Je ligt ver weg met je vriendinnetje te rollebollen

Geplaatst op door

Pronomina in de hedendaagse Nederlandse lyriek (7: Erik Bindervoet, De droom van Eb inkt diervoer)

Door Marc van Oostendorp

Erik Bindervoet is, samen met Robbert-Jan Henkes, misschien wel de taalvaardigste spreker van het Nederlands van dit moment. De twee toonden dat met vertalingen van onder andere James Joyce, Shakespeare, Bob Dylan en de Beatles, Bindervoet laat het ook zien met zijn dichtbundels, zoals zijn laatste: De droom van Eb inkt diervoer (waarin ook nog een andere titel wordt aangekondigd: De droom van erotiek verbindt).

Lees verder >>

Reina Boerrigter leest Albertina Soepboer

Geplaatst op door

Reina Boerrigter studeerde Nederlands in Leiden en is tegenwoordig coördinator van een onderzoeksprogramma van de vier Technische Universiteiten in Nederland (Delft, Twente, Eindhoven, Wageningen). Albertina Soepboer (1969) is schrijfster, vertaler en beeldend kunstenaar. Ze dicht zowel in het Nederlands als in het Fries.

Presentatie, format, productie, vogels en muziek: Michiel van de Weerthof. Het verblijf wordt mede mogelijk gemaakt door de Nederlandse Taalunie.

Ewoud Sanders is een meneer

Geplaatst op door

Dat Ewoud Sanders na 20 jaar WoordHoek verdwijnt uit de NRC betekent dat de meest klassieke krantencolumn over taal ophoudt te bestaan. Natuurlijk houden bijvoorbeeld Ton den Boon en Peter-Arno Coppen in Trouw moedig stand, maar hun werk is toch minder klassiek.

De klassieke krantencolumn was Dezer dagen van Jérôme Heldring: een autoriteit die met een bepaalde regelmaat in de krant stond, van wie je vantevoren wist wat je moest verwachten, en die op dat kleine podiumpje in de krant een persoonlijke band opbouwde met zijn lezers, die ook regelmatig brieven schreven, die vervolgens soms weer aanleiding vormden voor een nieuwe column. De column was zo een rubriek, een klein instituut binnen de krant.

Lees verder >>

Lezers roddelen in leesclubs

Geplaatst op door

Door Marc van Oostendorp

Er zijn schrijvers die met graagte beweren dat personages in romans natuurlijk geen echte mensen zijn. Ze zijn namelijk gemaakt. Jörgen Apperloo wijdde vorig jaar een goede video aan deze kwestie. Natuurlijk kun je met volhouden dat romanpersonages geen ademhalen, vooral niet nadat wij het boek dicht hebben geslagen, en dat hun gedrag vooral moet voldoen aan wetten van plausibiliteit en niet zozeer aan de willekeur van het dagelijks leven, maar de werkelijkheid is óók dat romanpersonages meer weg hebben van mensen dan van koelkasten. En vooral: van mensen zoals we ze beschrijven in de verhalen die we de hele dag aan elkaar vertellen.

Een nieuw artikel in het wetenschappelijk tijdschrift Poetics werpt aardig licht op die kwestie. De Britse ‘literair taalkundige’ Alexander Laffe onderzocht hoe er in leesclubs over boeken wordt gepraat. Vijf van dergelijke clubs, met verschillende samenstelling, liet hij allemaal praten over hetzelfde boek, The Other Hand van Chris Cleave (ooit vertaald als Kleine bij), en hij bestudeerde hoe die mensen over de personages spraken.

Wat bleek? Ze roddelen.

Lees verder >>

Erik van Muiswinkel doet Gerard Reve

Geplaatst op door

Erik van Muiswinkel is onder meer, kleinkunstenaar, zanger, acteur en vertaler van De kleine prins. Gerard Reve (1923-2006) was bij leven een grote volksschrijver van veelgelezen gedichten, reisbrieven en romans.

Presentatie, format, productie, vogels en muziek: Michiel van de Weerthof. De ganzen zijn opgenomen door Klankbeeld bij het Haarsteegse Wiel.

Het verblijf wordt mede mogelijk gemaakt door de Nederlandse Taalunie.