Eindelijk weer een aflevering in de gruwelserie De verleden tijd van lijken!Door Marc van OostendorpWat voorafging: alle leden van Rie Velds vakgroep zijn veranderd in managers. Zijzelf doet nog onderzoek en geeft nog onderwijs, maar ze zitten achter haar aan!Het gevaarlijkste moment van de dag was als de e-mail binnenkwam. Rie had besloten dat ze slechts één uur per dag in … [Lees meer...] overDat heeft Bestuursondersteuning mooi bereikt!
Onbeschreven en ongepubliceerde boeken
Door Marc van Oostendorp Dat over het woord boek twee etymologische verhalen de ronde doen, dat komt goed uit. Volgens het ene verhaal heeft het te maken met het woord beuk: de Germanen zouden hun runen in beukenstaafjes hebben gekerfd, en het woord boek zou dus oorspronkelijk hebben verwezen naar een fysiek object – de tak van een boom. Deze etymologie, die ooit … [Lees meer...] overOnbeschreven en ongepubliceerde boeken
Ebola hééft geen juiste klemtoon!
Door Marc van OostendorpWaar komt toch de neiging van mensen vandaan om in taalzaken altijd per se een keuze te maken? De ziekte ebola doet zich nog niet voor, of mensen beginnen zich af te vragen wat nu de correcte klemtoon is. De VRT heeft er een mening over, het Genootschap Onze Taal heeft er dezelfde mening over. Er zijn ook nog afwijkende meningen (Onze … [Lees meer...] overEbola hééft geen juiste klemtoon!
De beste taalregel van 2014: Juryrapport
Door Marc van OostendorpDe Nederlandse taal is af. Dat is de conclusie die zich opdringt wanneer we de inzendingen bestuderen die dit jaar binnenkwamen voor de wedstrijd De beste taalregel.De achterliggende gedachte van die wedstrijd is van oudsher tweeërlei. Enerzijds hebben de deelnemers in de loop der jaren actief gaten in de taal gedicht: zaken opgespoord waar taaladviseurs … [Lees meer...] overDe beste taalregel van 2014: Juryrapport
Bourdieu vs. de Blanke Volksschrijver van Stad en Land
De persoon en het personage Gerard Reve Door Marc van OostendorpDe Franse socioloog Pierre Bourdieu schreef eens dat je best "met Marx tegen Marx in kon denken, of met Durkheim tegen Durkheim. (...) Dat is hoe de wetenschap werkt." Wat Bourdieu toen niet kon weten was dat er na zijn overlijden een jonge promovendus zou opstaan aan de Universiteit van … [Lees meer...] overBourdieu vs. de Blanke Volksschrijver van Stad en Land
Ik ben naar het museum en niet naar het raam
Door Marc van Oostendorp Waarom kun je wel zeggen 'Ada is naar het museum'? en niet 'Ada is naar het raam'? Het is een van de bij mijn weten nooit eerder gestelde vragen die wordt opgeworpen in het nieuwe nummer van het tijdschrift Nederlandse Taalkunde. De Nederlandse syntactici doen de laatste jaren iets wat heel nuttig is en tegelijkertijd voor zover ik kan zien … [Lees meer...] overIk ben naar het museum en niet naar het raam
Nelleke Noordervliet en Jan Siebelink ineen gepropt
Door Marc van Oostendorp Waarom heeft Nederland geen Romantiek gekend? Terwijl aan het begin van de negentiende eeuw overal in Europa het enige onsterfelijke genie opstond na het andere in de kunst en de literatuur, bleven Nederlandse schrijvers en kunstenaars keurige burgervaders – waarom? De Groningse hoogleraar Kunstgeschiedenis Wessel Krul geeft een origineel antwoord … [Lees meer...] overNelleke Noordervliet en Jan Siebelink ineen gepropt
Na bejaarden wassen is wetenschap het nuttigst
Door Marc van OostendorpHet thema in de kranten vandaag is nut. In de Volkskrant bespreekt de Mieke Zijlmans het nieuwe boek van Jan Stroop. Ze doet dat kritisch, want: "De vraag is wat de moedertaalspreker ermee opschiet." Het antwoord op die retorische vraag is: weinig. Het is al jaren Zijlmans' vaste deun: wat wetenschappers over taal zeggen is allemaal onzin, zij weet … [Lees meer...] overNa bejaarden wassen is wetenschap het nuttigst
Open access: de uitgevers gaan toch weer winnen
Door Marc van OostendorpEen van de beloftes van het internet, zo'n twintig jaar geleden, was dat het publicatiemogelijkheden zou democratiseren. Ineens kon iedereen zijn eigen krant uitgeven, ineens kon iedere mening gehoord worden, ook al waren er wereldwijd slechts zeven mensen in die mening geïnteresseerd. Ineens konden mensen met heel kleine en gespecialiseerde … [Lees meer...] overOpen access: de uitgevers gaan toch weer winnen
De theorie van het weglaten
Door Marc van Oostendorp Veel vragen hoef je niet met een volledige zin te beantwoorden. Wanneer iemand je bijvoorbeeld vraagt: 'Schijnt de zon?' en het is midden in de nacht, dan hoef je niet te zeggen: 'Nee, de maan schijnt'. Het werkwoord kun je weglaten: 'Nee, de maan' is een prima antwoord. Maar nu komt het. Stel dat iemand de observatie doet 'De maan schijnt'. Dan zou … [Lees meer...] overDe theorie van het weglaten
Vroeger spraken wij Latijn voor in de mond
Door Marc van Oostendorp In de vroege middeleeuwen moet een grote groep mensen in het westen van ons taalgebied een (verbasterde) vorm van Latijn hebben gesproken. Dat beweert in ieder geval de Utrechtse hoogleraar Peter Schrijver in een nieuw boek. Pas toen daar in de loop van de tijd de stam van de Franken steeds machtiger werd, schakelden die mensen over op de taal van … [Lees meer...] overVroeger spraken wij Latijn voor in de mond
Wie ontwerpt de beste nieuwe taalregel van 2014?
Door Marc van OostendorpUit betrouwbare kring komt het bericht dat de spellingcommissie die het nieuwe Groene Boekje van 2015 voorbereidt, de strikte opdracht heeft gekregen om deze keer niets te veranderen. Niets! Volgend jaar komt er een nieuwe versie van de officiële woordenlijst en daar zal ons de correcte spelling van jezedi worden onthuld, alsmede van een … [Lees meer...] overWie ontwerpt de beste nieuwe taalregel van 2014?
Kóningin als spreekfout
Door Marc van OostendorpJohan Michiel Dautzenberg wilde een beknopte en zakelijke studiegids schrijven, maar af en toe werd hij emotioneel. "Iedereen wil hier dichter en kunstenaer zyn," verzuchtte hij dan, "maer weinigen getroosten zich de moeite de kunst vooraf ernstig te bestuderen."Het citaat komt uit Dautzenbergs Beknopte prosodia der Nederduitsche tael uit 1851, dat sinds … [Lees meer...] overKóningin als spreekfout
Met flauwekul de kost verdienen
Door Marc van Oostendorp "Wie zelf ook aan het verzamelen van taal wil beginnen," schrijft Wim Daniëls in zijn nieuwe boek De taal achterna, "moet één ding heel goed beseffen: je moet het vooral voor jezelf doen. Andere mensen vinden het niet zo’n probleem dat er taalgekken zijn, maar ze meekrijgen in die taalgekte is een heel ander verhaal, of, zoals mijn vader het ooit zei: … [Lees meer...] overMet flauwekul de kost verdienen
Wij blanke mannen hebben veel geleden
Door Marc van Oostendorp Wat betekent het woord wij? In werkwoordsrijtjes wordt het wel voorgesteld als het meervoud van ik, zoals zij het meervoud is van hij (of zij). Maar daar klopt iets niet helemaal. Ik betekent zoveel als: de persoon die nu aan het woord is, maar wij wordt slechts zelden gebruikt door mensen die in koor spreken. In een nieuw artikel over voornaamwoorden … [Lees meer...] overWij blanke mannen hebben veel geleden
Asjemenou
Over het zelfmedelijden van VlamingenDoor Marc van Oostendorp"De Noord-Nederlandse norm regeert", meldt de Vlaamse schrijver Margot Vanderstraeten opstandig in een column. Volgens haar proberen Nederlanders Vlamingen "de mond te snoeren" en het Zuid-Nederlandse taaleigen wordt door zijn "machtige en autoritaire variant in het Noorden" overschaduwd.Wat heb ik nou aan mijn fiets … [Lees meer...] overAsjemenou
Schadetje
Door Marc van Oostendorp Kleine Marie heet Marietje, kleine Els heet Elsje, kleine Nel heet Nelletje. En hoe heet nu kleine Hilde? Dat is lastig: Hildje klinkt niet goed, en Hildetje eigenlijk ook niet. Alleen als je de uitgang -ke in je repertoire hebt, heb je een uitweg: Hildeke. Zoiets geldt ook voor andere woorden die eindigen op -de of -te. Een lichte straf is een strafje, … [Lees meer...] overSchadetje
Je moet je taal veranderen
Door Marc van Oostendorp De "verlamming die tegenwoordig over de geesteswetenschappen ligt" is er volgens de Duitse filosoof Peter Sloterdijk in zijn boek Je moet je leven veranderen aan te wijten "dat de beoefenaren zich in meerderheid hebben opgesteld als ongebonden beschouwers in het archief [waarin alles zonder onderscheid wordt opgeslagen en bewaard] en het … [Lees meer...] overJe moet je taal veranderen
Argumenteren volgens het College voor Examens
Komt het ooit goed met het eindexamen Nederlands?Door Marc van Oostendorp"Heeft het College voor Examens", luidde een Kamervraag van het Pvda-Kamerlid Jadnansing, "in 2014 opnieuw een gesprek gevoerd met hoogleraren taalkunde inzake de inhoud van het examen Nederlands en de nieuwe kritiek daarop?"Het antwoord op die vraag luidt natuurlijk: nee, dat heeft het College voor … [Lees meer...] overArgumenteren volgens het College voor Examens
Spanneld!
Door Marc van OostendorpWie nog nooit op Marktplaats.nl geweest is, kent de Nederlandse taal niet. Zo iemand mist bijvoorbeeld advertenties waarin gezocht wordt naar een 'mooie vrouw voor spannelde foto's maken samen': "Ben op zoek naar een mooi vrouwtje voor spannelde foto 's te maken voor hobby geen foto modellen of betalingen puur voor hobby en spannelde locaties … [Lees meer...] overSpanneld!
Te gast in mijn rommelige werkkamer: Jan Stroop
Door Marc van OostendorpWelkom in de chaos van mijn werkkamer op het Meertens Instituut. Deze week verscheen Jan Stroops nieuwe boek De taal, die weet wat. In bovenstaande video praat ik met Jan over dat boek.Deze video is een eerste poging om Neder-L multimedialer te maken. Ik hoop dat het jullie bevalt, al zal ik voorlopig toch wel vooral blijven schrijven.Hier is het … [Lees meer...] overTe gast in mijn rommelige werkkamer: Jan Stroop
De R in verengelsen
Door Marc van OostendorpHet is misschien best leuk om met mensen te werken die net zo oud en sloom zijn als ik, maar het haalt het niet bij werken met mensen die jong en slim zijn. Leve het college geven! Er komt weer een briljante nieuwe generatie taalwetenschappers aan.We hadden het gisteren over de verschillende manieren om de r uit te spreken. Er zijn er volgens de … [Lees meer...] overDe R in verengelsen
De “meest iconische” zanger
Door Marc van Oostendorp Vandaag is het tien jaar geleden dat André Hazes overleed en dus gebruikt iedereen naar hartelust het woord icoon. 'In de boekwinkel is vanaf dinsdag een nieuwe biografie beschikbaar over het icoon', schrijft Wel.nl. 'Toen André Hazes in 2004 overleed, verloor Nederland een van zijn meest iconische zangers,' weet Nu.nl. Meest iconisch? Het WNT … [Lees meer...] overDe “meest iconische” zanger
Veel gedoe rondom de Franse koning
Soms droom ik dat ik de loterij win, mij terugtrek in de bergen, taalfilosoof word en mijn dagen wijd aan de Koning van Frankrijk. Sinds de Britse wijsgeer Bertrand Russell (1872-1970) over die man begon te praten, is de discussie onder semantici nooit opgehouden. Russell maakte zich druk over de zin: (i) - De huidige Koning van Frankrijk is kaal.Deze zin is duidelijk niet … [Lees meer...] overVeel gedoe rondom de Franse koning
Scheer je weg van de volwassenmensentafel
Het taalgebruik van Pepijn Lanen Door Marc van Oostendorp "Sociaal engagement," zingt de rapper Pepijn Lanen op zijn nieuwe, afgelopen vrijdag verschenen, 'mixtape' Angst & Walging, "vinkgor". Er zijn op diezelfde track nog meer zaken die dezelfde kwalificatie krijgen toebedeeld: "stappen zonder flappen" bijvoorbeeld, "gek worden", "telefoon op vijf … [Lees meer...] overScheer je weg van de volwassenmensentafel