In het Nederlands gebeurt het gewoon morgen Kan een taal de mens onvoorzichtiger maken? De Amerikaanse econoom Keith Chen verwierf een jaar of 13 geleden faam met de bewering dat dit inderdaad zo was. Chen had een groot aantal talen in een database bekeken en daarbij steeds genoteerd of die taal al dan niet verplicht de toekomende tijd uitdrukt met het werkwoord. Voor het … [Lees meer...] overIt may happen tomorrow?
Over Marc van Oostendorp
Onderscheiden alle talen dit en dat?
Voornaamwoorden zijn de leukste woorden: kleine woorden waarmee we kort de rol van deze of gene aanduiden in de conversatie. Neem de woorden dit en dat. We maken er een verschil mee waarbij we dit gebruiken voor dingen die in de buurt zijn en dat verder weg, waarbij 'dichterbij' en 'verderweg' gemeten worden vanaf degene die aan het woord is. Dat is fascinerend, en ik heb er … [Lees meer...] overOnderscheiden alle talen dit en dat?
De zeven lagen van een gedicht
Poëtica's dienen te beginnen met de constatering dat er al enige tijd geen poëtica meer is verschenen, geen overzichtswerk over vorm en betekenis van poëzie. In 1993 opende W. Bronzwaer zijn Lessen in lyriek met de constatering dat er sinds vlak na de Tweede Wereldoorlog geen poëtica's meer waren verschenen. Nu is het weer ruim 30 jaar later en publiceert Paul Claes zíj́n … [Lees meer...] overDe zeven lagen van een gedicht
De mensen thuis
De VVD-leider Dilan Yeşilgöz is een geschikt object voor een cursus framing voor beginners. Ze legt het er voortdurend zo dik bovenop dat je niet heel doorkneed hoeft te zijn in de techniek om willekeurig welk fragment een paar frames aan te kunnen wijzen. Een coalitie kan de meest radicale partners hebben en in de taal van Yeşilgöz nog steeds 'centrumrechts' zijn, terwijl … [Lees meer...] overDe mensen thuis
Pronouns en beleefdheid
Zolang er op de wereld nog een Journal of Politeness Research bestaat, is de mensheid niet verloren. In het nieuwste nummer staat bijvoorbeeld een interessant artikel van de Franse onderzoeker Sandrine Sorlin, over een belangwekkende kwestie: het pronouns-debat. Beleefdheidsonderzoek gaat over de vraagt wat geldt precies als beleefd in verschillende culturen. Het is … [Lees meer...] overPronouns en beleefdheid
Pittig goes Flanders
Als je maar lang genoeg doorschrijft, komen onderwerpen vanzelf weer terug in een nieuwe gedaante. Van de week sprak ik met een bekende en taalgevoelige Vlaming die ineens losbarstte in een klaagzang over het woord pittig. Van alles en nog wat was volgens hem in zijn vaderland maar pittig: gesprekken, opgaven, werkzaamheden, een en al pittigheden die de klok slaat in … [Lees meer...] overPittig goes Flanders
Leren van middeleeuwse toestanden
De problemen van onze tijd zijn zo groot dat we iedere goede raad kunnen gebruiken. Die uit de middeleeuwen bijvoorbeeld – een periode waarin de wereld misschien wel even onzeker was als in de huidige tijd en een periode die we desalniettemin zijn doorgekomen. De tijd dat we begonnen te beseffen dat er weinig reden is om neer te zien op de 'middeleeuwse toestanden', de tijd … [Lees meer...] overLeren van middeleeuwse toestanden
‘Op onze leeftijd ben je niet meer jaloers’
Nieuwe verhalen van Arnon Grunberg In de verhalen van Arnon Grunberg gaat het altijd mis met intimiteit. Mensen verlangen er wel naar om dichterbij een ander te komen, maar al die pogingen tot intimiteit eindigen altijd op zijn best in onverschilligheid, maar anders in wreedheid of gruwelijk misverstand. Of verraad. Ze denkt de hoofdpersoon in een verhaal in Het … [Lees meer...] over‘Op onze leeftijd ben je niet meer jaloers’
Mijn eigen taal
Kleine kinderen leren niet alleen heel gemakkelijk talen – ze vergeten ze ook weer net zo gemakkelijk. Over het wonder van de vroege taalverwerving zijn we de afgelopen decennia wel meer te weten gekomen, maar hoe dat vergeten werkt is bij mijn weten nog niet goed uitgezocht. We weten wel dat dit vergeten nooit absoluut is. Mijn Nijmeegse collega Mirjam Broersma heeft … [Lees meer...] overMijn eigen taal
Ikke weese dinkie joe sa weese Kos or
Een voornaamwoord in de tropen Voor een goed voornaamwoord kun je me 'altijd's nachts wakker maken. Ze zijn me allemaal even leven en allemaal even intrigerend: het ik waarmee een zin verwijst naar degene die de zin uitspreekt, alsof dat een samenhangend individu is, het jullie dat zowel onderwerp, lijdend voorwerp als bezitter kan zijn, het hij dat zijn genderneutraliteit … [Lees meer...] overIkke weese dinkie joe sa weese Kos or
Een taalrijke prie
Wie wil laten zien wat de waarde is van zijn taal kan er de bijbel in vertalen, maar als dat eenmaal is gedaan, is Shakespeare vaak een logische keuze. Zijn werk wordt algemeen gezien als het diepzinnigste dat de Westerse literatuur heeft voortgebracht, en tegelijkertijd is het taalgebruik, bijvoorbeeld omdat het bedoeld is voor het toneel, niet te ontoegankelijk. Vorig jaar … [Lees meer...] overEen taalrijke prie
De chatbot als eerstejaarsstudent
Dat chatbots zinnen, alinea's en teksten aan elkaar kunnen haken die in ieder geval qua vorm heel behoorlijk zijn, al zijn ze qua stijl meestal nogal plastic en qua inhoud nogal hol, dat weten we nu wel. Maar kunnen ze ook redeneren over taal? Zouden ze bijvoorbeeld een eerstejaarstentamen in de taalkunde succesvol kunnen afleggen? Dat het heel behoorlijk lukt, blijkt uit … [Lees meer...] overDe chatbot als eerstejaarsstudent
Waarom ik mijn beste vriendin heb doodgemaakt
Leeslogboek november 2025 Waarom zouden lezers zich zo richten op verse boeken? Je kunt nog zeggen dat een boek van 100 jaar geleden wat lastiger te lezen is, maar een boek van 10 jaar geleden kan toch net zo aangrijpend of onderhoudend zijn als een boek van nu? Het is bovendien vaak goedkoper – je kunt het zo uit de minibieb meenemen – en de papierkwaliteit en de redactie … [Lees meer...] overWaarom ik mijn beste vriendin heb doodgemaakt
Misschien is taal plotseling ontstaan
Andrea Moro over Lucretius Andrea Moro is langzaam op weg de Umberto Eco van de taalwetenschap te worden: een onderzoeker die door zijn onderzoek geïnspireerd wordt tot fictie en literaire essays. Dat onderzoek gaat over 'onmogelijke talen' – met hersenscans heeft Moro laten zien dat mensen die een verzonnen taal krijgen aangeleerd met regels zoals die ook in bestaande … [Lees meer...] overMisschien is taal plotseling ontstaan
Kleuters die Calippo’s eten
Ik denk dat we in een periode zijn aanbeland van het prozagedicht. Iemand zou het serieus moeten onderzoeken, want het recency effect ligt altijd op de loer – het effect dat je denkt dat iets dat jou recent is opgevallen daarom ook recent is. In ieder geval valt het me op in Verzachtende omstandigheden van Lotte Dodion. Didion gebruikt … [Lees meer...] overKleuters die Calippo’s eten
Op wie te stemmen?
Sinds 2017 heb ik bij iedere verkiezingen op een rijtje gezet wat er in de verkiezingsprogramma's stond over taal. Ik ben heel blij dat Heleen de Vries het dit jaar heeft willen doen, want ze deed het beter dan ik zou kunnen. En ik kon me er niet meer toe zetten: neutraal beschrijven hoe pakweg BBB denkt over de erkenning van streektalen. Er is de afgelopen jaren te veel … [Lees meer...] overOp wie te stemmen?
Groet aan Jozef Deleu
Het woord cultuurdrager wordt vaak ironisch gebruikt, maar er zijn mensen die je niet beter dan zo kunt beschrijven. Mensen op wie een deel van de cultuur vanaf een bepaald moment rust, en van wie je je afvraagt hoe het verder moet als zij niet langer kunnen of willen steunen. Zo iemand is Jozef Deleu, schrijver, dichter, en oprichter van twee van de belangrijkste culturele … [Lees meer...] overGroet aan Jozef Deleu
‘Ik ga stad’ vier jaar later
In sommige opzichten is het jammer dat er geschreven wordt over taalveranderingen die nog gaande zijn. Je vestigt dan toch de schijnwerper op de groei van een plantje, en zo'n plantje gaat onder dat licht misschien toch anders groeien. Aan de andere kant: in de toekomst kunnen onderzoekers de ontwikkeling dan wel stap voor stap volgen. Ik denk dat ik inmiddels een jaar of … [Lees meer...] over‘Ik ga stad’ vier jaar later
‘Hij trapte haar in de buik en op haar bange hart’
Vondel als Nederlandse Krasznohorkai Lászlo Krasznohorkai, de Nobelprijswinnaar van dit jaar, wordt door de Nobelprijscommissie geprezen om zijn 'meeslepende en visionaire oeuvre dat, te midden van apocalyptische terreur, de kracht van kunst bevestigt'. Ik geloof niet dat er een hedendaagse Nederlandstalige schrijver is over wie je dat zou kunnen zeggen. Met name de … [Lees meer...] over‘Hij trapte haar in de buik en op haar bange hart’
Chatbots gebruiken meer naamwoorden
Kun je herkennen of een tekst geschreven is door een computer? Ja, zegt een groep onderzoekers in een recent online geplaatst artikel. Tenminste, als je een computer hebt die het herkennen voor je kan doen. De onderzoekers lieten mensen en chatbots een aantal taalopdrachten doen. Zo moesten ze teksten herschrijven in de stijl van een schoolopstel of een Wikipedia-artikel. … [Lees meer...] overChatbots gebruiken meer naamwoorden
Vijftig jaar doeg
Vorig jaar vergeten te vieren: het vijftigjarig jubileum van doeg. Althans, in 1974 verscheen heet eerste wetenschappelijke artikel over het woord, geschreven door Jan Stroop, tegenwoordig medewerker van Neerlandistiek. De eerste zin daarvan luidt: Er is de laatste tijd (midden 1973) in Amsterdam een nieuw groetwoord in opkomst. Het woord was regionaal, in de … [Lees meer...] overVijftig jaar doeg
Vraag niet wat de neerlandistiek voor jou kan doen
Zondag mocht ik in Antwerpen namens Neerlandistiek de Visser-Neerlandiaprijs in ontvangst nemen. Deze prijs is genaamd naar Hendrik Visser (1872-1943) die, zoals meerdere sprekers gisteren benadrukten, waarschuwde voor massahysterie. Het is alles bij elkaar voor liefhebbers van de taal een mooie tijd om in te leven. De waardevolle en goede dingen worden allerwegen … [Lees meer...] overVraag niet wat de neerlandistiek voor jou kan doen
Wanen
Wat is het verschil tussen menen en weten? Dat blijkt uit het verschil tussen de volgende twee zinnetjes: De eerste zin kan ik voor mijn rekening zonder naar buiten te kijken: een verklaring van Janneke over wat zij zoal denkt is genoeg. Maar om het tweede te kunnen zeggen moet ik als spreker er zelf van overtuigd zijn dat het regent. Als ik die zin zeg, en jij gaat naar … [Lees meer...] overWanen
Nog een noodklok voor de neerlandistiek
De Vlaamse regering gaat voortvarend te werk, met het slopen van de neerlandistiek, dat moet gezegd. Behalve de KANTL en de culturele organisatie Ons Erfdeel wordt nu ook de Bibliografie voor Nederlandse Taal- en Literatuurwetenschap, de BNTL, geraakt door draconische bezuinigingen. Van de infrastructuur voor de studie van Nederlandse taal en literatuur blijft er zo weinig … [Lees meer...] overNog een noodklok voor de neerlandistiek
Vind je moeder dat ook?
In het Nederlands hebben we een permanente IQ-toets ingebouwd in het spellingsysteem: de werkwoordsspelling. Wanneer schrijf je een d, een t, of dt? We weten dat zo'n beetje iedereen af en toe een fout maakt in dezen, ook de meest belezen en hoogst opgeleide schrijvers. De ingewikkeldste constructie van allemaal is misschien wel de persoonsvorm (vind, wordt) onmiddellijk … [Lees meer...] overVind je moeder dat ook?
