Auteur: Lucas Seuren

Door Lucas Seuren

De afgelopen week heeft Marc hier op Neerlandistiek twee stukken geplaatst waarin hij zijn frustratie uit over het gebrek aan bereidheid bij collega academici om mee te doen aan de Witte Staking. Een staking die in zekere zin geen staking is, want wie zich eraan houdt zegt slechts toe zich te houden aan de uren die in hun contract staan. Je doet kortom gewoon nog steeds het werk waar je voor betaald wordt. De verwijten vliegen nu over en weer: jonge onderzoekers zijn lafaards die zich niet in willen zetten voor het grote belang, terwijl senioronderzoekers al het risico af schuiven op de zwaksten. Het moge duidelijk zijn, daar is niemand bij gebaat, want zolang we vooral intern ruzie maken, zullen we genegeerd worden. Maar hoe lossen we dat op?

Door Lucas Seuren

Al decennia wordt ons voorgehouden dat computers beter worden in praten met mensen. En hoewel ik niet zal ontkennen dat er vooruitgang is geboekt in de vorm van assistenten zoals Siri, Alexa, en Google Now, hebben ze nog een lange weg te gaan. Halverwege de vorige eeuw werd dit probleem geformaliseerd door Alan Turing, de voorvader van de computerwetenschap. Hij vroeg zich af of computers kunnen denken en stelde dat als een computer net zo handelt als een mens het antwoord ja is. Om dat te testen ontwikkelde hij de naar hem vernoemde Turing Test. Het idee is simpel: kan een mens op basis van een gesprek raden of hij gesproken heeft met een computer of met een ander mens? Of in een iets andere vorm: kan een robot een mens foppen?

Op het oog lijkt deze test simpel. In de praktijk lopen we alleen tegen een belangrijk probleem aan: mensen rationaliseren op basis van wat ze weten van de wereld. Hoe gek een robot dus ook praat, we zullen in eerste instantie heel veel moeite doen om die rariteiten te verklaren als normaal menselijk gedrag. Met andere woorden, als we iets zien wat niet strookt met ons beeld van de wereld, dan passen we ons beeld van de wereld niet aan, maar zoeken we naar een manier waarop onze waarneming toch strookt met ons wereldbeeld.

Door Lucas Seuren

Vorige week schreef ik een stukje over wat taalkundigen bestuderen; gaat het om het cognitief systeem dat ten grondslag ligt aan taal, of wat ik ‘taal in de wereld om ons heen’ noemde. Marc van Oostendorp merkte daarbij terecht op dat taal helemaal niet in de wereld zit, maar dat er menselijke cognitie nodig is; elektrische impulsen in onze hersenen. Zowel de taalkunde die door Noam Chomsky en andere generatieve grammatici befoefend wordt, als de taalkunde zoals die bijvoorbeeld door mijn collega’s beoefend wordt, gaan dus uiteindelijk over menselijke cognitie.

In eerste instantie wilde ik die discussie niet voeren; taalkundigen hebben wat je noemt een reputatie voor felle debatten die vooral de tegenstellingen helder maken en weinig doen om het onderzoeksveld vooruit te helpen. Er heerst soms een onderzoeksklimaat dat niet eens zo ver af staat van het politieke klimaat in het Verenigd Koninkrijk rond Brexit. Maar ik realiseerde me dat dat te gemakkelijk zou zijn – bovendien maak ik me ook soms schuldig aan dergelijke posities – en dus hierbij een poging om wat verder uit te diepen wat de verschillende stromingen binnen de taalkunde bestuderen, op een hopelijk genuanceerde manier.

Door Lucas Seuren

In april gaf Noam Chomsky, de godfather van de moderne taalkunde, twee lezingen aan MIT. Het zullen voor de meeste mensen niet de meest eenvoudige lezingen zijn geweest: hij praat immers tegen taalkundigen over taalkunde en Chomsky kan bijzonder complex uitleggen. Maar zoals wel vaker met Chomsky weet hij complexe zaken soms ook heel eenvoudig voor het voetlicht te brengen. De lezingen zitten vol fascinerende observaties en discussies, maar een van de meest interessante—in mijn ogen—is zijn opvatting over data: wat moet je bestuderen om taal te begrijpen?

Vorig jaar kondigde Google een nieuwe service aan voor zijn persoonlijke assistent: Duplex. Deze nieuwe service zou in staat moeten zijn om reserveringen te maken in bijvoorbeeld restaurants. De opnames die Google gebruikte waren indrukwekkend: het klonk natuurlijk en de reserveringen werden probleemloos gemaakt, ondanks dat de restaurantmedewerker een zwaar Chinees accent had. Maar na een test door de New York Times blijkt dat de toekomst van digitale persoonlijke assistenten wat minder rooskleurig is dan Google ons voorhield: Duplex doet nog lang niet alles en veelal vertrouwt Google nog op mensen om reserveringen te maken.

Ruim een jaar terug schreef ik hier een stukje over het mij volslagen onbekende concept bitterballenelftal. De term werd gebruikt om duidelijk te maken dat een elftal in kwestie vooral voor de lol voetbalt, dat wil zeggen, voor de derde helpt in de kantine waar de bitterballen klaar staan. Onlangs kwam ik er achter dat dit een breed gedragen concept is: een samenstelling van de term voor een groep sporters met een versnapering die na de wedstrijd voor de gezelligheid wordt genuttigd betekent dat die groep sporters er niet is om serieus mee te doen aan de competitie. In het Nederlandse voetbal heet dat een bitterballenelftal, in het roeien—in ieder geval in Oxford—heet dat een beer boat, een ‘bierboot’.

Door Lucas Seuren

Van tijd tot tijd komt hier in de reacties of op Twitter een discussie voorbij over een taalfout die een auteur gemaakt heeft in zijn of haar stuk. Hoe kan het toch dat Neerlandici en Taalkundigen op een weblog over taal fouten maken? Het is een symptoom van een overkoepelende vraag: Waarom doen taalkundigen niet meer moeite om te zorgen dat Nederlanders zich houden aan de regels? De verdediging is dan veelal dat het er niet toe doet; wij als taalkundigen zijn niet geïnteresseerd in een set arbitraire regels, ook al gaan die toevallig over taal. Maar waarom niet?

Het standpunt van de taalkundigen wordt door de niet-taalkundigen vaak als volgt samengevat: “Taal verandert altijd: het is een levend organisme en daar kun je niks aan veranderen, dus hoef je je er niet druk om te maken.” Ik wil niet betwisten dat we dit denken, maar het is niet de kern van het verhaal. Dergelijk fatalisme zouden we ook niet snel als argument accepteren om de serieuze wereldproblemen niet te hoeven tackelen—mijn buren vervuilen, dus waarom zou ik recyclen? Laat me hier dus een poging doen om uit te leggen waarom taalkundigen, of in ieder geval interactioneel taalkundigen zoals ik, “correct” taalgebruik niet tot hun onderzoeksobject maken. Lees verder >>

Afgelopen weekend gaf ik een lezing in kleine kring bij de zuidelijke afdeling Maatschappij der Nederlandse Letterkunde. Daar besprak ik een fenomeen dat in de Amerikaanse politiek en journalistiek niet onopgemerkt is gebleven: de manier waarop president Trump soms als hij zich verspreekt met een simpel talig truukje doet alsof hij helemaal geen fout maakte. Op momenten dat Trump een woord verhaspelt en daardoor het verkeerde woord produceert zegt hij and ‘en’ en geeft dan het juiste woord. Op die manier creëert hij de illusie dat beide woorden goed zijn en hij zich dus helemaal niet versprak. Het is een fascinerend truukje, omdat het zo eenvoudig is en het niet duidelijk is wanneer Trump ermee is begonnen of waarom, maar het is bijzonder effectief. Lees verder >>