Auteur: Leonie Cornips

Taalkundig onderzoek: genetisch experimenteren op de vleermuis

Posted on by

Door Leonie Cornips

Deze week verscheen een persbericht dat onderzoekers van het Max Planck Instituut voor Psycholinguïstiek in Nijmegen en de Ludwig Maximilian Universiteit in München gevonden hebben dat volwassen vleermuizen hun sociale geluiden kunnen veranderen door geluiden in het laboratorium na te bootsen. De onderzoeksvraag die in dit persbericht centraal staat is of andere zoogdieren dan mensen geluiden kunnen leren door imitatie? Maar is deze onderzoeksvraag wel urgent genoeg om intrusief dierproef-onderzoek te rechtvaardigen? Ik stel als taalkundige en academica inderdaad ethische vraagtekens bij de methoden die met dieren uitgevoerd worden en vooral door taalkundigen. Lees verder >>

Koeientaal

Posted on by

Door Leonie Cornips

Voor me ligt de vierde druk (2019) van Dierentalen geschreven door Eva Meijer. De titel is intrigerend, want kunnen we van dierentalen spreken? Taalkundigen gaan er vanzelfsprekend van uit dat taal uniek is aan de menselijke soort. Dieren communiceren ‘slechts’. Maar mensen zijn natuurlijk ook dieren. Eva Meijer is filosofe en stelt intrigerende vragen waarmee ze taalkundigen uitdaagt: ‘Kunnen we communicatie van andere dieren dan mensen taal noemen? Kunnen we met andere dieren praten, en hoe dan? Is de taal van de mens speciaal, of zijn alle talen speciaal? Wat is taal eigenlijk?’ Lees verder >>

Retoriek aan de voet van de Cauberg, 30 juni 1889

Posted on by

door Lou Spronck

Bij de onthulling van het monument beschermden velen het hoofd met een paraplu tegen de hete zon

Op 30 juni 1889, een zonovergoten zondag, was er feest in Valkenburg. Op het Grendelplein, aan de voet van de Cauberg, werd een mergelstenen monument onthuld ter herinnering aan de ‘hereeniging’ in 1839 van het Hertogdom Limburg met het Koninkrijk der Nederlanden. Een initiatief van de in 1885 opgerichte ‘Vereeniging Het Geuldal’, de eerste Nederlandse VVV.

Lees verder >>

De staat van het Limburgs

Posted on by

Subtiele verschillen weerspiegelen taalpolitieke opvattingen over het Limburgs

Door Leonie Cornips en Roeland van Hout

Sinds 6 november is er een Convenant inzake de Nederlandse erkenning van de Limburgse taal getekend in Venlo door de minister van Binnenlandse Zaken en de provincie Limburg. De titel van dit Limburgse convenant wijkt af van het convenant voor het Nedersaksisch waarboven de Nederlandse erkenning van de regionale Nedersaksische taal prijkt. Het woord regionaal is in het Convenant voor het Limburgs weggelaten. Dat verschil lijkt misschien subtiel, maar door het weglaten van regionaal klinkt de Limburgse taal een stuk sterker en zelfstandiger. In het eerste deel van deze bijdrage zullen we uitleggen hoe subtiele verschillen in omschrijvingen en benamingen van een taalvariëteit gekoppeld zijn aan taalpolitieke opvattingen. De terminologische verwarring is groot en dat is vooral een gevolg van de onwelwillendheid om het Limburgs in Nederland als een erkende taal te beschouwen. Lees verder >>

Peuters als actieve taalwisselaars

Posted on by

Door Leonie Cornips

Al eerder (hier en hier en hier) heb ik geschreven over het verschijnsel dat (groot)ouders in Limburg mij berichten dat hun (klein)kind na het bezoek van peuterspeelzaal, kinderdagverblijf of crèche stopt met het spreken van Limburgs thuis hoewel vader, moeder, opa en oma wel Limburgs met hun kind willen spreken. Zo e-mailt een ouder mij:

Twee van onze kleinkinderen wonen naast ons in x. Wij spreken dialect (…), de ouders spreken dialect, de andere grootouders spreken dialect en de tantes spreken ook dialect. En tóch spreken de jongens van 6 en 4 alleen maar Nederlands. Ze hebben tot hun vierde twee dagen per week op de crèche gezeten, en daar werd Nederlands gesproken. Lees verder >>

Meertaligheid in Trentino-Alto Adige/Südtirol

Posted on by

Door Anne Kruijt, Universiteit van Verona

Veel talen op een klein oppervlakte

De naam van de regio Trentino-Alto Adige/Südtirol laat er al geen twijfel over bestaan: wij bevinden ons hier in een meertalige regio. En zo is het ook: deze autonome grensregio in Noord-Italië heeft niet één, niet twee, maar wel liefst drie officiële talen: Duits, Italiaans, en Ladinisch. Daarmee zijn er niet alleen verschillende talen aanwezig, maar ook nog eens verschillende taalfamilies. Duits is lid van de Germaanse taalfamilie, terwijl Italiaans een Romaanse taal is. Ladinisch behoort tot de Reto-Romaanse talen, wat betekent dat hoewel het van Romaanse afkomst is, er al eeuwen een sterke invloed vanuit de Germaanse talen aanwezig is.

Lees verder >>

Levende Talen Limburgs

Posted on by

Door Esther van Loo

In december 2018 zijn we op het idee gekomen om een sectie Limburgs bij de Vereniging van Leraren in Levende Talen (VLLT, of kortweg Levende Talen) op te richten.

Levende Talen is een koepelvereniging voor talenonderwijs die sinds 1911 bestaat. Op dit moment maken er 14 talensecties deel van uit. Levende Talen vertegenwoordigt ruim 3600 mensen, allen met interesse in onderwijs, talen, en/of een combinatie van deze twee. Ziehier de website: www.levendetalen.nl. Zelf ben ik – Esther van Loo (initiatiefnemer) sinds 1990 actief bij Levende Talen, in verschillende functies bij de sectie Russisch. De vereniging vertegenwoordigde oorspronkelijk voornamelijk eerstegraadsdocenten moderne vreemde talen, echter door de jaren heen richt de aandacht zich ook op algemene promotie van talen en talenonderwijs in Nederland.

Inspiratie voor het oprichten van een sectie Limburgs bij Levende Talen kregen we door een initiatief van een delegatie uit Enschede/Groningen. Daar streeft men ook naar oprichting van een sectie, maar dan voor het Nedersaksisch. Lees verder >>

Het alledaagse maar zo complexe verschijnsel meertaligheid

Posted on by

Door Leonie Cornips

In 2018 verscheen het rapport Talen in Nederland – Talen voor Nederland. In dat rapport stelde de KNAW vast dat Nederland een meertalige samenleving is geworden en dat het tijd wordt om verstandiger en efficiënter om te gaan met de talen die binnen onze landsgrenzen worden gesproken. Dat het rapport meertaligheid signaleert als kenmerk van een moderne samenleving is belangrijk, maar niet nieuw. Hoe wij ons neigen te verhouden tot meertaligheid echter, is wel een thema. Lees verder >>

De Nederlandse Taalunie en het wegmoffelingseffect. Waar zijn de streektalen (regionale talen)? De overheid moet streektalen als het Limburgs en Nedersaksisch vrijwaren van centralistisch ontmoedigingsbeleid

Posted on by

Door Joep Leerssen, Henk Bloemhoff, Leonie Cornips, Roeland van Hout en Goffe Jensma

In 2017 zorgde de Taalunie-enquête De Staat van het Nederlands voor onrust: waarom moesten, bijvoorbeeld, Limburgers, in die enquête invullen dat ze thuis ‘Nederlands’ spraken, wanneer dat in werkelijkheid Venloos was? Inmiddels zijn de partijen gelijkgestemd. Begin november 2018 spraken ondergetekenden met de Taalunie over de tweede Taalunie-enquête die op dit moment online staat, met als gevolg dat nu wel aan het Limburgs of Nedersaksisch gerefereerd wordt. Er is de belofte gedaan dat in de 2020 versie van De Staat van het Nederlands de drie erkende regionale talen apart als invuloptie aangeboden zullen worden.
Waarom waren we verontrust over de enquête? Wij vonden dat de gevolgde methodiek Lees verder >>

Uitnodiging voor de 2e Dr. Lou Spronck-Lezing

Posted on by

Uitnodiging voor de 2e Dr. Dr. Lou Spronck-Lezing (door: Leerstoel Taalcultuur in Limburg (FASoS/UM))

Spreker: Prof.dr. Martin Paul, voorzitter College van Bestuur Universiteit Maastricht
Titel lezing: “De grenzen van mijn taal zijn de grenzen van mijn wereld”- een pleidooi      voor meertaligheid
Wanneer: donderdag 13 september 2018, 20:00 – 21:00 uur
Waar: Turnzaal, Hof van Tilly, Grote Gracht 90-92, Maastricht

Opgeven: stuur een mail naar secr.hislk@maastrichtuniversity.nl

Lees verder >>

Positiepaper: De positie van de erkende regionale talen in Nederland

Posted on by

Door Roeland van Hout, Henk Bloemhoff, Leonie Cornips, Goffe Jensma en Joep Leerssen

Onderstaand positiepaper is uitgedeeld tijdens de Rondetafelbijeenkomst van de Nederlandse Taalunie over taalvariatie, 14 maart 2018, Rotterdam.

De Taalunie wil een taalbeleid gestalte geven met nadrukkelijke, positieve aandacht voor variatie in het Nederlands. Het lijkt ons belangrijk dat die benadering rekening houdt met de specifieke status van het Fries, Nedersaksisch en Limburgs, die als regionale talen wettelijk erkend zijn onder het Europees Handvest voor regionale talen of talen van minderheden van de Raad van Europa. We betreuren het dat het taalvariatiebeleid van de Taalunie een tendens vertoont om voorbij te gaan aan de maatschappelijke en publiekrechtelijke status van deze regionale talen en roepen de Taalunie op om zich expliciet te committeren aan hun specifieke status en erkenning. We hebben hiervoor de volgende argumenten: Lees verder >>

Marianne van der Heijden

Posted on by

Door Leonie Cornips

Voordat ik het proefschrift van kunsthistorica Lies Netel las, had ik nog nooit van de Limburgse kunstenares Marianne van der Heijden gehoord. Toch moet ik haar kunstwerken ongetwijfeld in gebouwen in de voormalige Oostelijke Mijnstreek tegengekomen zijn. Marianne van der Heijden is van de generatie van mijn ouders (geboren in 1922) en groeit op in Kerkrade. Ze volgt een opleiding aan de Rijksakademie van Beeldende Kunst in Amsterdam en maakt in de jaren vijftig en zestig in Limburg furore met haar monumentale wandkunstwerken voor de katholieke kerk. Wat ze maakt is zeer divers: van glas-in-lood ramen voor de Onze-Lieve-Vrouw van Lourdeskerk in de Kerkraadse wijk Gracht tot kleine houtsneden, wandkleden, grafiek en papiercollages.
Lies Netel probeert een antwoord te geven op de vraag waarom Marianne van der Heijden, in tegenstelling tot haar Limburgse generatiegenoten Jef Diederen, Ger Lataster en Frans Nols onzichtbaar is (gebleven) in overzichtsboeken van Nederlandse kunstenaars. Lees verder >>

Nieuwjaarsboodschap Taalunie

Posted on by

Door Leonie Cornips

Onder de ‘beste-wensen’-boodschappen kreeg ik ook de nieuwjaarsfolder Tal van Talen. In en Om het Nederlands van de Taalunie onder ogen. De folder visualiseert en verwoordt de boodschap van de Taalunie anno 2018: Nederland en België is rijk aan variatie en meertaligheid. De strip op de voorkant van de folder bevat noodgedwongen een dosis versimpeling in de poging om de complexiteiten van taalvariatie en meertaligheid als een soort netwerk van knooppunten in kaart te brengen. Meer precies beeldt de strip uit dat talen aan plekken en zelfs heel expliciet aan gebouwen in Nederland en België verankerd zijn. Lees verder >>

Gebarentaal

Posted on by

Door Leonie Cornips

Mijn laatste column in De Limburger wijd ik graag aan meertalige kinderen die extra zorg in het onderwijs nodig hebben. Dove en slechthorende kinderen, net als kinderen met autisme of kinderen met een taalontwikkelingsstoornis (TOS) communiceren op meerdere manieren om hun boodschap over te brengen. Vaak ontbreekt een perspectief op deze manieren, evenals op de kwetsbaarheid en cognitieve, sociale en emotionele ontwikkeling van deze kinderen.

Lees verder >>

Interculturele communicatie

Posted on by

Door Leonie Cornips

Een droomstage voor student en begeleider is het beantwoorden van vragen die de overheid stelt zoals het politieteam Horst aan de Maas en de gemeenten Horst en Peel aan de Maas. Zij willen weten of hun informatie Poolse arbeidsmigranten bereikt? De regio Noord-Limburg herbergt immers meer dan elders in Nederland, Poolse en andere Oost-Europese arbeidskrachten.

Paulina Wołoszyn, MA-student Interculturele Communicatie aan de Universiteit van Utrecht, studeerde Neerlandistiek aan de Universiteit van Wrocław en Wenen en voerde stageonderzoek uit aan het Meertens Instituut om antwoorden te zoeken op bovenstaande vraag. Ze observeerde daartoe in Horst aan de Maas en Peel en Maas, hield interviews met Polen en nam hen schriftelijke enquêtes af in winkels en supermarkten. Sommige Polen vonden Paulina maar een vreemde Poolse. De winkelmedewerker van ‘Polo-Smak’ in Horst zei, toen Paulina groetend binnenkwam met dzień dobry (goedendag): ‘Je ziet er niet uit als een Pools meisje. Je draagt andere kleren, je hebt een ander gezicht, je gedraagt je ook anders.’ Voor anderen was Paulina niet vreemd: een Poolse vrouw met haar vriendinnen nodigde haar uit om mee te gaan naar het café en de discotheek The Shuffle in Horst. Lees verder >>

Peutertaalbeleid

Posted on by

Door Leonie Cornips

Tijdens het streektaalsymposium, georganiseerd door het Ministerie van Binnenlandse Zaken in Deventer, heb ik gepleit voor een taalbeleid voor peuterspeelzalen in Limburg. Hoe ben ik tot dit advies gekomen? (Groot)ouders vertellen: ‘Ons kind weigert sinds de peuterspeelzaal Limburgs te spreken, ook al houden we thuis Limburgs aan.’ Juist peuterspeelzalen, veel meer dan basisscholen, blijken het spreken van een regionale taal een halt toe te roepen. Ook elders in Europa is dat zo. Lees verder >>

Sociolinguistics Circle 5

Posted on by

The Sociolinguistics Circle is an annual one-day conference that aims at bringing together students and researchers of language variation, sociolinguistics and social dynamics of language with a connection to the Low Countries. The upcoming, fifth edition will be hosted by the chair Languageculture in Limburg of Maastricht University, Faculty of Arts and Social Sciences, and will take place on April 6, 2018. For this fifth edition, we also invite BA and MA students to submit their work for (poster) presentation Lees verder >>

Streektaalsymposium

Posted on by

Door Leonie Cornips

Streektaalliefhebbers komen aan hun trekken want naast het symposium van de Stichting Nederlandse Dialecten (SND), afgelopen 13 oktober, organiseert ook het Ministerie van Binnenlandse Zaken (BZK) op 7 november een streektaalsymposium in de schouwburg in Deventer. De SND programmeerde taalkundigen die zich over de vraag bogen of een streektaal talig te definiëren is. Het antwoord op deze vraag is een academische discussie: het is taalkundigen nooit gelukt om voor welke taal dan ook unieke verschijnselen te achterhalen die niet gedeeld worden met andere (buur)talen.

Lees verder >>

‘Straattaal In Nederland’ 1997-2017

Posted on by

Door Leonie Cornips en Vincent de Rooij

Eind 1997 brak er in Nederland een moral panic los over de vermeende verloedering van het Nederlands van jongeren van vooral Surinaamse, Turkse, Marokkaanse of Antilliaanse afkomst. In een artikel van Frans van Deijl in Het Parool van 24 december 1997, werd dit taalgebruik door middelbare schooldocenten aangeduid als ‘smurfentaal.’ Met deze benaming wilden ze aangeven dat het hier ging om een lexicaal verarmde variant van het Nederlands. Een variant die bovendien voor buitenstaanders onverstaanbaar was door het mengen van Nederlands, Arabisch, Turks, Surinaams en garant zou staan voor achterblijvende leerprestaties. Lees verder >>

Ich en zaen dat neet

Posted on by

door Leonie Cornips

De Maastrichtse Pieter Willems uit 1885 is een van de eerste dialectologen geweest die de zuidelijke Nederlandse dialecten niet alleen op uitspraak maar ook op zinsbouw wilde onderzoeken. Willems verstuurde een grootschalige vragenlijst aan personen in Zuid-Nederland, België, Luxemburg, Duitsland en Frankrijk. Hij vroeg meestal in het Frans aan een notabele welk dialect uit naburige dorpen of steden volgens zijn beleving op het eigen dialect leek. Vaak hebben een onderpastoor, pastoor, onderwijzer of directeur deze enquête schriftelijk ingevuld. De hoofdonderwijzer in Beek (Jan Louis Nubert Roebrack, geboren in 1851) antwoordt in zijn vragenlijst dat het dialect van Beek waar hij opgegroeid is, lijkt op dat van Meerbeek, Geverik, Kelmond, Geul, Geleen, Stein, Grootgehout en Elsloo. Lees verder >>