Door Willem Kuiper

Afgelopen maandag 30 november 2020 stond er in de rubriek ‘Volkskeuken’ in de Volkskrant, deze keer van de hand van Onno Kleyn, een recept voor een 16de-eeuwse spinazie-omeletrol als hoofdgerecht voor 2 personen. Aan dat recept ging een laudatio vooraf op de heruitgave van een historisch kookboek, die de aandacht trok van mijn echtgenote. Sinds mijn neus reukblind geworden is en mijn tong smaakdoof, is mijn belangstelling voor eten en drinken niet meer wat het geweest is. Maar omdat zij bleef aandringen dat dit absoluut een boek voor mij was – volgens Onno Kleyn was het “huiveringwekkend goed” – besloot ik het haar voor Sinterklaas te geven.  De lokale Bruna werkte mee en zo kon zij vanavond dit excellente kookboek uitpakken.

Zelf had ik ondertussen even op Google Books naar mogelijk ander werk van deze Carolus Battus gekeken en was er zo achter gekomen dat hij de man was die de Hoogduitse Historia von Doctor Johann Fausten (1588) vertaald had als:

Dat was, gebiedt de eerlijkheid te zeggen, de andere helft van de reden om dit boek in huis te halen. Moet een hele interessante man geweest zijn, die Carolus Battus.

In de haast had ik de tijd en moeite niet genomen om op het internet te kijken hoe het boek eruit zag. Ik hield rekening met een paperback – het boek moest maar € 29,95 kosten – met een rug die net zo stijf was als de mijne. Maar toen mijn bestelling uit de kast gehaald werd en op de toonbank gelegd, zag ik dat het een écht gebonden boek was. En nadat het mijn beurt was om het boek vast te houden en in te kijken zag ik al snel dat Onno Kleyns “huiveringwekkend goed” een understatement was.

Daarom, geachte lezer met historische belangstelling, laat nu alles uit uw handen vallen en bestel dit boek voordat het uitverkocht is, want dit boek is veel meer dan een 16de-eeuws receptenboek, dit is een ‘totaalboek’,

Tot slot voor de aardigheid drie kleine recepten uit het begin van het kookboek van Battus om u te laten zien hoe de editeurs met de tekst zijn omgegaan:

11 HOERENSCHEETJES

Neem geroosterd witbrood, wijn, eieren, gember en suiker. Meng dit goed door elkaar, en bak koekjes ervan en een pan met boter. Rasp suiker erover en dien op.

12 GEKLOVEN NONNEN

Neem hardgekookte eieren, en doe de dooiers in een vijzel. Doe dan gebakken appel, kaneel en suiker erbij. Stamp alles goed fijn en doe deze vulling in de eiwitten. Bak ze in hete boter. Strooi vervolgens kaneel en suiker erover en dien op.

13 MERGPAP

Neem een pint verse melk, rijnwijn en twee lepels gezuiverde gesmolten merg. Doe hier geraspt witbrood bij en royall broodsuiker. Laat dit lange tijd zachtjes staan koken op gloeiende kooltjes tot het de juiste dikte heeft, en dien op.

Zo te lezen hield Carolus van zoet.

En nu als de wiedeweerga bestellen voordat u te laat bent!

Christianne Muusers en Marleen Willebrands (eds.), Het excellente kookboek van Doctor Carolus Battus uit 1593. Proef de smaak van de 16de eeuw. Met een bijdrage van Alexandra van Dongen. Boekverzorging Jelle Post. Gorredijk [Sterck & De Vreese] 2020, gebonden, 320 p, met facsimile van het origineel, zeer rijk geïllustreerd.  € 29,95.