Door Kristel Doreleijers

Feestje vanavond? Van plan om even lekker ‘los’ (of loesoe) te gaan? Zie je jezelf al ‘hard gaan’ op de muziek? Of wil je echt ‘hélemaal naar de klote gaan’? Vergeet alles van dit. Ga raket! Gerard Joling helpt je een handje, samen met rapper Poke. Het duo brengt in hun single ‘We Gaan Raket Nu’, gelanceerd op 3 juli 2020 (nu!), een ode aan het Raketijsje. Tenminste, dat is wat het AD kopt: ‘Geer brengt met rapper Poke ode aan de Raket’. In de videoclip zie je Gerard en rapper Poke door de ruimte vliegen en landen in een volksbuurt, waar een ijskar klaarstaat om een feestje te bouwen in de straat. Maar slaan de lyrics van de single echt alleen op het sinds 1962 meest gelikte waterijsje van Nederland? 

We gaan raket nu, sneller dan het licht nu
Ey het is nu heet nu
Pak je ijs en eet nu
Pak een raketje
Iedereen vindt het lekker
Lik op, het spettert
Uh uh zo lekker

Ten dele wel, wat blijkt uit de bovenstaande regels: ‘Pak je ijs en eet nu, pak een raketje, iedereen vindt het lekker, lik op, het spettert’. In de eerste regel klinkt echter ook de associatie door met het Nederlandse zelfstandig naamwoord ‘raket’ in de betekenis van ‘ruimtevaartuig’: ‘sneller dan het licht nu’. Het beeld dat wordt opgeroepen doet daarmee denken aan de karakteristieke Raketijsjesverpakking van Ola, met de planeten, spaceshuttles en lichtflitsen. Maar toch is het een vreemde constructie: ‘raket gaan’. Anders dan bijvoorbeeld ‘hard gaan’ bevat de constructie geen adjectief maar een zelfstandig naamwoord dat als adjectief wordt gebruikt. Is dat compleet nieuw?

In het Nederlands heb ik het gebruik van ‘raket’ als adjectief nog niet eerder gehoord, maar wat blijkt: in het Engels is er wel een soortgelijke constructie, volgens de Urban Dictionary. Dit woordenboek merkt ‘raket’ of ‘racket’ aan als adjectief met de betekenis ‘very over the top behavior, ridiculous, potentially obnoxious, but always with a positive overtone’. Als je ‘raket gaat’ zou je je dus kunnen begeven op het grensgebied van ridiculiteit en coolness. Uit de beschrijving van de Urban Dictionary blijkt dat het adjectief ‘raket/racket’ afstamt van het zelfstandig naamwoord ‘racket’, dat in het Engels niet alleen de betekenis draagt van het bekende tennisattribuut, maar ook van een ‘loud noisy (distressing) sound’, een betekenis die we in het Nederlands niet kennen. Bovendien blijkt dat het Engels ‘to racket’ ook nog als werkwoord kan gebruiken: ‘to make a racket or noise’ of ‘to take part in a social gaiety or dissipation’. 

De Engelse betekenis lijkt erg dicht in de buurt te komen van het Nederlandse ‘raket gaan’, namelijk een feestje bouwen, luidruchtig zijn en je losbandig gedragen; een beetje ridicuul maar ook cool. Er is echter nog een andere verklaring mogelijk waarom ‘raket gaan’ zo lekker bekt. In het Nederlands kennen we natuurlijk al de uitdrukking ‘als een raket’: ‘De prijzen schieten als een raket omhoog!’ In dit soort uitdrukkingen wordt ‘als een raket’ gebruikt als een soort intensiveerder (als iets omhoog kan gaan, dan kan het dat doen ‘als een raket’). Het ‘omhoog gaan’ wordt dan ondersteund door de versterkende bepaling ‘als een raket’. In Gerards en Pokes woorden betekent dat ‘sneller dan het licht’. Met de toevoeging van het onbepaalde lidwoord ‘een’ krijgt de als-woordgroep de waarde van een bijwoordelijke bepaling van vergelijking: 

• ‘Jan spreekt als een advocaat.’ 
• ‘Hij is zo slim als een vos.’ 
• ‘We gaan als een raket nu.’

Mogelijk heeft de combinatie van Engelse invloed, de intensiverende betekenis die al bestond in het Nederlands (‘als een raket’), én het succesvolle ijsje hier tot de nieuwe constructie ‘raket gaan’ geleid. Of wellicht zijn er nog andere factoren? Het lijkt er in elk geval op dat we met ‘raket gaan’ een nieuwe Nederlandse uitdrukking te pakken hebben voor ‘ongeremd feestvieren, uit zijn dak gaan, door het lint gaan’. Mét of zónder Raketje.