• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Neerlandistiek. Online tijdschrift voor taal- en letterkunde

Neerlandistiek

Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek

  • Over Neerlandistiek
  • Contact
  • Homepage
  • Categorie
    • Neerlandistiek voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal

zooitje / zootje

17 januari 2018 door Redactie Neerlandistiek 6 Reacties

Verwarwoordenboek Vervolg (54)

Door Jan Renkema

In het Verwarwoordenboek worden zo’n 500 woordparen behandeld met vaak onduidelijke verschillen: afgunst-jaloezie, bloot-naakt, geliefd-populair, plaats-plek, enz. Talrijke lezers hebben woordparen aangedragen met het verzoek om ook die te behandelen. Vandaar deze wekelijkse rubriek.

Mocht u ook een ‘verwarpaar’ behandeld willen zien, plaats dan een reactie onder deze rubriek. Kijkt u dan wel even op de website om te zien of de woorden al zijn opgenomen.

zooitje / zootje

De woorden verschillen niet in betekenis, maar wel in stijl. 

zooitje ordeloze hoeveelheid, rommel

Noem je dat een interim-manager? Hij heeft er een zooitje van gemaakt!

zootje ordeloze hoeveelheid, boeltje

De bemanning klimt aan wal. Plunjezakken over de schouder, een blik met een zootje haring in de hand

Beide vormen komen van een oud woord zode, dat ‘kooksel’ betekent. Het is verwant aan het woord ‘zieden’, dat we nu nog tegenkomen in een ‘ziedende’ storm. Een zode – niet de grasmat hè – is eigenlijk de hoeveelheid eten die je tegelijk kookt, bijvoorbeeld een zootje paling. En dat bruisen bij het koken zou dan wijzen op het ongeordende en het ordeloze van die hoeveelheid.

Hoe komen we aan deze vormen zonder d en met i? We kunnen het ons als volgt voorstellen. Als je zo’n woord gaat verkleinen, wordt zodetje toch wel lastig; vandaar dat de d overging in een i, (zooitje). Dat gebeurt trouwens wel vaker tussen de lange oo en de e; vergelijke rode en rooie. En in zooitje bleek die i niet meer nuttig, vandaar zootje. Misschien is uit zooitje ook wel de vorm zooi ontstaan, om een grotere ongeordende hoeveelheid te benadrukken. De Vlamingen kennen overigens zooi in een heerlijk ‘kooksel’, de soep waterzooi.

Maar willen wij dat wel in onze taal, twee vormen met dezelfde betekenis? Dan maar verschil in stijl onderzoeken. En ja, er daagt misschien iets. Beantwoord u de volgende vragen maar eens voor u verder leest. Welk woord is platter, zooitje of zootje? Welk woord is negatiever, zootje of zooitje? Er zijn mensen die in beide gevallen antwoorden met zooitje. Misschien is dit wel hetzelfde onderscheid als tussen ‘rode’ en ‘rooie’, de i maakt de vorm wat volkser. En met enige goede wil zien we het negatieve van die i dan nog versterkt in rotzooi. De vorm zootje komt trouwens vaker voor dan zooitje. Overigens is een zooitje ongeregeld eigenlijk een pleonasme; het ‘ongeregelde’ zit al in zooi. En puinzooi is een treffende, emotievolle contaminatie van ‘puinhoop’ en ‘rotzooi’.

Wat een informatie over deze ‘facultatieve’ i! En er is nog zoveel meer over te vertellen! Als u nog even hebt. Hoe noemt u een klein stukje stro of een kleine vlo? Schrijft u het eens zonder de letter -i- te gebruiken. Er is een spellingregel die zegt dat een klinker in open lettergreep niet wordt verdubbeld, la – lade. Maar voor -tje kun je dan die lange klinker als korte lezen: stro – strotje, vlo – vlotje. Vandaar nu daar wel een dubbele oo: strootje, vlootje. Maar je kunt het ook anders oplossen: zorg dat de o niet in open lettergreep staat, en plak er een i achter die je als j uitspreekt: strooitje. Bij vlooitje kun je dan ook nog mooi onderscheid maken met het vlootje van de boter. En bij vlooien is de i een overgangs-j tussen o en e. Wat ontzettend aardig van u om tot zover te lezen. U hebt echt een i-interesse. Dank u wel.

Delen:

  • Klik om af te drukken (Wordt in een nieuw venster geopend) Print
  • Klik om dit te e-mailen naar een vriend (Wordt in een nieuw venster geopend) E-mail
  • Klik om te delen op Facebook (Wordt in een nieuw venster geopend) Facebook
  • Klik om te delen op WhatsApp (Wordt in een nieuw venster geopend) WhatsApp
  • Klik om te delen op Telegram (Wordt in een nieuw venster geopend) Telegram
  • Klik om op LinkedIn te delen (Wordt in een nieuw venster geopend) LinkedIn

Vind ik leuk:

Vind-ik-leuk Aan het laden...

Gerelateerd

Categorie: Artikel Tags: fonologie, spelling, Verwarwoordenboek, woordbetekenis

Lees Interacties

Reacties

  1. Pieter Verschoor zegt

    18 januari 2018 om 06:45

    Citaat uit het artikel: “De vorm zootje komt trouwens vaker voor dan zooitje.”
    Resultaten in de Google zoekmachine:
    zootje – 238.00
    zooitje – 289.00

    Beantwoorden
    • Pieter Verschoor zegt

      18 januari 2018 om 06:52

      Ik maak er een zootje/zooitje van:
      Resultaten in de Google zoekmachine:
      zootje – 238.000
      zooitje – 289.000

      Beantwoorden
      • Jan Renkema zegt

        18 januari 2018 om 15:59

        Dank! Ik kreeg indertijd andere getallen. Zal voortaan voorzichtiger zijn met dit soort uitspraken.

        Beantwoorden
        • Ruud zegt

          23 januari 2018 om 17:03

          Ja, zeg. Het is bijna ex aequo. Ik zeg altijd “zooitje” en dat zal ik blijven gebruiken. Leuk! Ik behoor tot een minderheid!

          Beantwoorden
  2. Anton zegt

    19 januari 2018 om 01:34

    Ik “zeg”altijd zoodje / zooitje

    Beantwoorden
  3. siuyj zegt

    23 januari 2018 om 16:56

    Ik weet het, maar ik zou het graag in jullie uitstekende woordenboek opgenomen willen zien: het verschil tussen lachen met… (mee lachen) en lachen om… (spotten met). “Ik moest heel erg lachen met die komiek.” “Om die politicus kun je enkel lachen.”

    Beantwoorden

Laat een reactie achterReactie annuleren

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie gegevens worden verwerkt.

Primaire Sidebar

Gedicht van de dag

Eugenio Montale • De citroenen

Hier zwijgt als bij toverslag
de strijd van de rusteloze driften, hier valt
ook ons armzaligen ons deel van de rijkdom toe
en het is de geur van de citroenen.

➔ Lees meer

Bekijk alle gedichten

  • Facebook
  • YouTube

Chris van Geel

ZEEPOKKEN

Een zeepok wordt soms zes jaar oud
en gek van jaloezie op wat
een staart bezit, een golf die slaat.

Bron: Soma, januari-februari 1971

➔ Bekijk hier alle citaten

Agenda

24 september 2025: Johan de Witt Dag in Dordrecht

24 september 2025: Johan de Witt Dag in Dordrecht

28 juli 2025

➔ Lees meer
11 oktober 2025: Taalfeest in Utrecht

11 oktober 2025: Taalfeest in Utrecht

22 juli 2025

➔ Lees meer
7 oktober 2025: een cadeautje voor secties Nederlands

7 oktober 2025: een cadeautje voor secties Nederlands

18 juli 2025

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle agendapunten

Neerlandici vandaag

geboortedag
1939 Frans Janssen
sterfdag
1948 Bernardus Molkenboer
➔ Neerlandicikalender

Media

Taalwetenschapper Rosa Zaaijer

Taalwetenschapper Rosa Zaaijer

29 juli 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
Ritorno in Grecia

Ritorno in Grecia

27 juli 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
De Inktpodcast 30: Muziek voor tekst deel II

De Inktpodcast 30: Muziek voor tekst deel II

26 juli 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle video’s en podcasts

Footer

Elektronisch tijdschrift voor de Nederlandse taal en cultuur sinds 1992.

ISSN 0929-6514
Bijdragen zijn welkom op
redactie@neerlandistiek.nl
  • Homepage
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Over Neerlandistiek
  • De archieven
  • Contact
  • Facebook
  • YouTube

Inschrijven voor de Dagpost

Controleer je inbox of spammap om je abonnement te bevestigen.

Copyright © 2025 · Magazine Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in

  • Homepage
  • Categorie
    • Voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal Neerlandistiek
  • Over Neerlandistiek
  • Contact
%d