Aan het begin van haar eerste college over Nederlandse identiteit – later vandaag komt het online bij de Universiteit van Nederland – laat Lotte Jensen haar paspoort zien. Een van de bekendste specialisten op het gebied van de Nederlandse letterkunde blijkt alleen een Deens paspoort te hebben. Ze heeft, vertelt ze, wel ooit een Nederlands paspoort aangevraagd, maar toen ze een taaltoets bleek te moeten doen, is ze afgehaakt. Haar Utrechtse doctoraaldiploma Nederlandse taal- en letterkunde bleek geen erkend bewijs van voldoende taalvaardigheid.
Het is het begin van een interessante serie minicolleges, die de komende week allemaal online komen. Ik ben bij de opnamen aanwezig geweest, en het publiek hing aan Jensens lippen in een college dat aan de hand van literaire fragmenten maar ook bijvoorbeeld de verkiezing van de grootste Nederlander uit 2004 liet zien hoe ons idee van de Nederlandse identiteit zich in de loop van de tijd heeft gevormd.
Een van de problemen die zich hierbij voordoet: wat doen we met de vreemde smetten uit het Volkslied (‘Wien Neêrlandsch bloed‘)? Jensen legt natuurlijk uit dat die smetten niet racistisch bedoeld waren, maar als verzet tegen de ‘besmetting’ van de Franse overheersing aan het begin van de negentiende eeuw. Maar ze legt ook uit hoe juist die Franse bezetting cruciaal was in de vorming van het gevoel van de Nederlandse identiteit – dat er zoiets als Neêrlandsch bloed bestond.
Subtiel vlecht Jensen deze kwestie door haar betoog: voor een identiteit heb je buitenstaanders nodig – van Franse koningen tot Deense geleerden. Kun je als vrouw bijvoorbeeld wel een held worden? vraagt ze naar aanleiding van de verkiezing van 2004? In de top-10 stond toen slechts een vrouw – Anne Frank – over wie meteen discussie ontstond. Omdat ze Duits was.
Jensen vertelt rustig en helder, leest enkele fragmenten voor uit de literatuur en weet de mensen in de zaal uiteindelijk zo ver te brengen dat ze opstaan en hun rechterhand op hun hart leggen.
De Universiteit van Nederland is een mooi instituut dat gratis bij heel veel mensen heel veel academische kennis de wereld instoot. Eerder hadden ze onder andere een reeks gehad met Geert Buelens. Het belang van deze Universiteit, die korte voorproefjes geeft van hoe een vak in elkaar zit, waar de mensen zich zoal mee bezighouden, is nauwelijks te onderschatten, denk ik – bijvoorbeeld voor de werving van nieuwe studenten. Ik hoop dat er nog veel reeksen komen.
Fabian Stolk zegt
Het belang van de Universiteit van Nederland is nauwelijks te overschatten, bedoel je, denk ik, hoop ik.
Carien Mensink zegt
Nog een taalkundige opmerking: 'Een van de problemen die zich hierbij voordoet' is niet correct. 'Die' verwijst naar 'problemen' (meervoud), dus: 'voordoen'.