Door Marc van Oostendorp

Vorige week vierde Dany Jaspers zijn zestigste verjaardag. Jaspers is een van de erudietste, een van de slimste én een van de aardigste taalkundigen van het Nederlandse taalgebied. Het is dus volkomen terecht dat zijn collega’s een Festsite voor hem hebben gemaakt. Hoe aardig en hoe erudiet hij is blijkt al uit de enorme diversiteit aan geleerden die hebben bijgedragen: van de letterkundige Elke Brems tot en met de semanticus Pieter Seuren; van de syntacticus Noam Chomsky tot en met de dialectoloog Jan Goossens.

Een mooie bijdrage aan de site komt van de Nijmeegse sociolinguïst Stefan Grondelaers, en gaat over het maatschappelijk meest controversiële van alle taalkundige onderwerpen, de Zwarte Piet van de Nederlandse taal: hun als onderwerp: “Als je zo speelt, krijgen hun natuurlijk altijd kansen.” In Vlaanderen komt het niet voor, maar in Nederland is het al in 1911 voor het eerst geobserveerd en ondanks de redeloze woede die het in sommige kringen oproept, wordt het steeds meer gebruikt. We weten dat hun vooral gebruikt wordt om een contrast aan te duiden (‘wij hebben het beste met de wereld voor, maar hun maken alles weer kapot’) en – mogelijkerwijs – dat het vaker gebruikt wordt voor mensen dan voor levenloze objecten: “hun liggen op bed” verwijst eerder naar de buren dan naar de jassen van de buren. Grondelaers merkt overigens op dat voor dat menselijke eigenlijk nog niet zoveel bewijs bestaat, en dat het ook niet makkelijk te isoleren is van de eerste factor: als twee groepen tegenover elkaar worden gezet (wij – hun), bestaan die groepen vaak uit mensen.

Dat geldt vooral voor Twitter, waar Grondelaers voor zijn artikeltje de gegevens vandaan heeft gehaald. Hij deed daarbij iets grappigs: hij onderzocht het verband tussen het gebruik van hun als onderwerp en het gebruik van bewust afwijkende spelling. Als mensen op Twitter vormen gebruiken die niet volgens het Groene Boekje zijn, doen ze dat namelijk niet per se alleen maar omdat ze zich verschrijven, omdat ze te dom zijn om iets op te zoeken of omdat ze zich zo kort mogelijk willen uitdrukken (‘gwn’ in plaats van ‘gewoon’). In veel gevallen doen ze dat, volgens Grondelaers, omdat ze willen laten zien hoe grappig en non-conformistisch ze zijn. Ze schrijven dan, als het over Chinezen gaat:

zij denken dat de schuldenploblematiek van tijdelijke aald is

Grondelaers onderzocht specifiek dit soort tweets, waarin met opzet een afwijkende spelling werd gebruikt, en ontdekte dat in zulke tweets naar verhouding ook vaker hun als onderwerp voorkwam.

Het lijkt er dus op dat, in ieder geval ook op Twitter, hun vaker gebruikt werd in tweets met zo’n opzettelijk afwijkende spelling. De andere functies bleven bestaan – het was vrijwel altijd in contrast met een andere groep, het ging afgezien van 1 tweet altijd over mensen -, maar onder die condities gebeurde het vaker als mensen duidelijk iets beter op hun taal letten, en ermee speelden. Het zegt denk ik niet per se iets over de manier waarop hun buiten Twitter (op dat sociale netwerk zijn hoger opgeleiden nogal oververtegenwoordigd) wordt gebruikt, maar interessant is het wel: hun gebruiken ‘hun’ soms per ongeluk, maar wij doen dat om lollig te doen en te laten zien hoe taalvaardig we zijn.