• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Neerlandistiek. Online tijdschrift voor taal- en letterkunde

Neerlandistiek

Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek

  • Over Neerlandistiek
  • Contact
  • Homepage
  • Categorie
    • Neerlandistiek voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal

Zij wonen samen in dit veilig land

13 januari 2018 door Marc van Oostendorp 9 Reacties

Een geschiedenis van het Nederlands in 196 sonnetten (158)
Het Nederlandse sonnet bestaat 452 jaar. Hoe is het de taal in die tijd vergaan?

Door Marc van Oostendorp

Illustratie: Susanne van der Kleij

Portret Theodora van B.

De vrouw, die ordent in het ochtendlicht
bloemen, instrumentarium en boek,
tipt nog een droppel met een witte doek
en stelt de stoel, die stijgt zonder gewicht.

De morgenruiker houdt nog knoppen dicht.
De kamer wacht, gereed, het vroeg bezoek.
Het nadert, kaatseballend, om de hoek:
het kind komt binnen met een fris gezicht.

Er is bedrijvigheid. Het vult het glas
en zet zich ernstig in de goede stand.
Het wacht de handelingen die het kent.

Tussen zacht babbelen tikt het instrument.
Zij wonen samen in dit veilig land.
Het blonde kind. De vrouw in witte jas.

(Ida Gerhardt, uit De slechtvalk)

Een gedicht uitleggen is altijd ook het gedicht een beetje verpesten. In dit ‘portret’ van Theodora B, komt Theodora ogenschijnlijk alleen voor in de eerste paar regels en de laatste paar – althans, het is logisch om te veronderstellen dat zij ‘de vrouw’ is waar het daar om gaat. (In haar informatieve en mooie biografie legt Mieke Koenen uit dat Gerhardt haar tandarts zeer dankbaar was; en dat deze net overleden was.) Verder gaat het over de kamer, de bloemen en het kind, en dat alles op een onpersoonlijke manier (‘er is bedrijvigheid’). Die vrouw heet ‘de vrouw’ en omdat ze ook nog eens een witte jas aanheeft is ze een instantie.

Tegelijkertijd is dit gedicht wel degelijk een portret – een portret van iemand die kennelijk samenvalt met haar omgeving en het kind dat ze verzorgt, maar die precies in dat samenvallen haar persoonlijkheid vindt.

Waarom zou het gedicht minder mooi zijn geweest als de dichter expliciet had gemaakt dat Theodora tandarts was? Je maakt het nu op uit drie details: de witte jas, het glas en de stoel die ‘in de goede stand’ moet worden gezet – nu niet bepaald de centrale attributen van het tandartswezen, maar bepalend genoeg om eenduidig te zijn.

Het heeft iets te maken met Theodora, de onnadrukkelijke manier waarop zij kennelijk zo’n kind tegemoet treedt, zodat het ook zelf min of meer vergeet dat het bij de tandarts zit. Het gedicht representeert zelf het ‘zachte babbelen’ waartussen alleen onnadrukkelijk een instrument tikt. Theodora maakt het beangstigende tot een ‘veilig land’ door aandacht te besteden aan de details. Net als de dichter, in ieder geval in dit gedicht.

Er zijn ook nog wel een paar geheimzinnige details. Vooral: wat is dat voor boek? Wat doet dat in een tandartsenpraktijk?

Delen:

  • Klik om af te drukken (Wordt in een nieuw venster geopend) Print
  • Klik om dit te e-mailen naar een vriend (Wordt in een nieuw venster geopend) E-mail
  • Klik om te delen op Facebook (Wordt in een nieuw venster geopend) Facebook
  • Klik om te delen op WhatsApp (Wordt in een nieuw venster geopend) WhatsApp
  • Klik om te delen op Telegram (Wordt in een nieuw venster geopend) Telegram
  • Klik om op LinkedIn te delen (Wordt in een nieuw venster geopend) LinkedIn

Vind ik leuk:

Vind-ik-leuk Aan het laden...

Gerelateerd

Categorie: Artikel Tags: 196 sonnetten, 20e eeuw, Ida Gerhardt, sonnet

Lees Interacties

Reacties

  1. Gert de Jager zegt

    13 januari 2018 om 07:54

    Het boek met afspraken.

    Beantwoorden
  2. Gerard van der Leeuw zegt

    13 januari 2018 om 07:55

    Het is ongetwijfeld het afsprakenboek waarin staat wie wanneer komt.

    Beantwoorden
    • Marc van Oostendorp zegt

      13 januari 2018 om 09:25

      Maar ligt dat boek dan in de spreekkamer?

      Beantwoorden
      • Gerard van der Leeuw zegt

        13 januari 2018 om 09:29

        Er is nergens sprake van een secretaresse/assistente: ze niet het blijkbaar alleen. Dus: ja! *denk ik)

        Beantwoorden
        • Marc van Oostendorp zegt

          13 januari 2018 om 09:31

          Interessant. Ik heb mijn hele leven alleen tandartsen gekend met assistenten. En dat die assistenten de afspraken maakten. Het past natuurlijk wel in het eenzame universum dat Gerhardt hier schetst.

          Beantwoorden
          • Gerard van der Leeuw zegt

            13 januari 2018 om 09:35

            Mijn eerste tandarts (en het was niet zo’n beste) deed ook alles alleen……. He kan eventueel ook een boek zijn waarin de tandarts bijhoudt wat er moet gebeuren/ al gedaan is. tegenwoordig staat dat natuurlijk op de computer, .

            Beantwoorden
          • Marc van Oostendorp zegt

            13 januari 2018 om 09:36

            Ja, ik heb het een beetje anachronistisch gelezen.

            Beantwoorden
  3. Gerard van der Leeuw zegt

    13 januari 2018 om 09:43

    De stoel en die ellendige boor zijn nog nauwelijks veranderd…… Verder is er natuurlijk enorm veel veranderd. Maar het blijft een groots sonnet.

    Beantwoorden
  4. Mient Adema zegt

    13 januari 2018 om 12:09

    Dat kind komt binnen met een fris gezicht. Heeft zich boven net gewassen. Kaatseballend in zo’n interieur, tenminste als de hoek van de gang wordt bedoeld. Gaat nota bene zelf dat glas vullen. Waar bemoeit-ie zich mee? Weet wat er gaat gebeuren. Hoezo, als dit zijn eerste consult zou zijn? Vrouw en kind moeten haast wel moeder en kind zijn. Zij wonen samen in dit veilig land.
    Onzin natuurlijk, maar wel verleidelijk om te veronderstellen

    Beantwoorden

Laat een reactie achterReactie annuleren

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.

Primaire Sidebar

Gedicht van de dag

Kees Spiering • Met schone lei

We zijn zo gezin als ’t maar kan —
toch loopt ze ver van mij. Verdriet
verslijt ze als kledij. Ons ontgaat
dat het kind geen capuchon draagt

➔ Lees meer

Bekijk alle gedichten

  • Facebook
  • YouTube

Agenda

21 juni 2025: J.H. Leopold-lezing

21 juni 2025: J.H. Leopold-lezing

19 mei 2025

➔ Lees meer
10 juni 2025: Lezingenmiddag Indische Letteren

10 juni 2025: Lezingenmiddag Indische Letteren

19 mei 2025

➔ Lees meer
23 mei 2025: Nijmegen taalhoofdstad

23 mei 2025: Nijmegen taalhoofdstad

16 mei 2025

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle agendapunten

Neerlandici vandaag

geboortedag
1838 Henri Moltzer
sterfdag
1986 Willem Pée
➔ Neerlandicikalender

Media

Verschenen: Romanreuzen

Verschenen: Romanreuzen

15 mei 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
25. alkalommal rendezték meg a Magyarországi Néderlandisztika Napját

25. alkalommal rendezték meg a Magyarországi Néderlandisztika Napját

15 mei 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
De Vliegende Hollander. De Mythe bij Gerard Reve, Jef Last en Louis Ferron

De Vliegende Hollander. De Mythe bij Gerard Reve, Jef Last en Louis Ferron

12 mei 2025 Door Redactie Neerlandistiek 1 Reactie

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle video’s en podcasts

Footer

Elektronisch tijdschrift voor de Nederlandse taal en cultuur sinds 1992.

ISSN 0929-6514
Bijdragen zijn welkom op
redactie@neerlandistiek.nl
  • Homepage
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Over Neerlandistiek
  • De archieven
  • Contact
  • Facebook
  • YouTube

Inschrijven voor de Dagpost

Controleer je inbox of spammap om je abonnement te bevestigen.

Copyright © 2025 · Magazine Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in

  • Homepage
  • Categorie
    • Voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal Neerlandistiek
  • Over Neerlandistiek
  • Contact
 

Reacties laden....
 

    %d