In de kleuterklas had ik een vriendje dat zijn vader geen ‘papa’ noemde, maar hem aansprak met zijn voornaam. Ik vond dat maar vreemd, want ik kende niemand die dat deed. Was zijn vader soms niet zijn biologische vader? Dat was hij wel! Kennelijk sprak niet iedereen zijn ouders hetzelfde aan.
Vader en moeder
Hoe kinderen hun ouders noemen, verschilt niet alleen binnen, maar ook per generatie(s). Mijn oma sprak haar ouders aan met ‘vader’ en ‘moeder’, in plaats van met ‘mama’ en ‘papa’. Ze gebruikte de aanspreekvorm ‘u’ in plaats van ‘jij’. Kinderen spraken vroeger iedereen die zij als vreemden of volwassenen aanzagen aan met ‘u’. Schoolmeesters, buren, ooms, tantes, opa’s, oma’s en ook hun ouders. Voor mijn oma en haar zes jongere broers en zussen was dat normaal.
Als kind noemde mijn oma haar vader en moeder nog ‘papa’ en ‘mama’, hoewel ze al wel ‘u’ zei. Rond haar tiende wilden haar ouders met ‘vader’ en ‘moeder’ aangesproken worden. Haar broers en zussen hebben zo’n overgang nooit gekend. Zij hebben hun ouders vanaf het begin aangesproken met ‘vader en ‘moeder’. Zelfs binnen gezinnen kan er dus (tijdelijk) verschil zijn tussen hoe kinderen hun ouders noemen!
Ik ken bijna niemand van mijn leeftijd of generatie die zijn ouders aanspreekt met ‘vader’, ‘moeder’ of afkortingen daarvan, laat staan met ‘u’. Dat is ouderwets, geen gewoonte meer. Gewoonte was de reden dat mijn oma haar ouders aansprak met ‘vader’, ‘moeder’ en ‘u’. Dezelfde manier waarop haar ouders hun ouders aanspraken. Al luisterden mijn oma’s ouders ook naar ‘mama’ en ‘papa’ als één van de kinderen dat zei. Dat was geen probleem.
Papa en mama
Na het vriendje uit de kleuterklas ben ik nooit meer iemand tegengekomen die zijn biologische vader of moeder aanspreekt met de voornaam in plaats van met ‘mama’ of ‘papa’. ‘Mama’ en ‘papa’ zijn bijzondere woorden. Iedereen heeft een naam. Andere mensen hebben dezelfde naam als jouw vader of moeder. Maar er zijn maar twee mensen op de wereld die voor jou papa en mama zijn, die jij zo kunt noemen.
Ouders aanspreken bij hun voornaam vind ik daarom wat onpersoonlijk. Het gebruik van ‘u’ creëert voor mij afstand tussen ouders en kind. Ik spreek mijn vader en moeder aan met ‘mama’, ‘papa’ en met ‘jij’. Mijn zusjes doen hetzelfde.
Hoewel het zo lijkt, doen niet alle kinderen van onze leeftijd dat. Een vriendin van mijn zusje spreekt haar ouders wel aan met ‘u’, uit respect. Het is belangrijk dat kinderen aangeleerd wordt respect te hebben voor hun ouders. Ik vind dat dat echter ook goed kan met de aanspreekvorm ‘jij’ in plaats van ‘u’.
Uiteindelijk maakt het niet uit hoe een kind zijn ouders noemt. Zolang een kind zijn ouder op een respectvolle manier aanspreekt en de ouder liefdevol reageert, denk ik dat elk woord goed is.
Je schrijft: Het is belangrijk dat kinderen aangeleerd wordt respect te hebben voor hun ouders.
Ik vind dat ouders respect moeten verdienen van hun kinderen. Het op de wereld zetten van een kind alleen vind ik niet voldoende om respect af te dwingen. Ik kom als docent helaas ouders tegen die weinig respect voor hun kind tonen.
Overigens vind ik het belangrijk dat kinderen onbekende volwassenen met u aanspreken. Maar dat staat los van respect, dat is de nette aanspreekvorm.
aanspreeksvorm heb ik nog nooit gelezen of gehoord, wel aanspreekvorm
Dank voor uw opmerkzaamheid! ‘Aanspreeksvorm’ is inmiddels aangepast naar ‘aanspreekvorm’.
Over welke jaren heb je het? Wij zeiden ‘je’ tegen ouders én grootouders, maar waren daar misschien vrij vroeg in. Ik ben van 1950. We zeiden papa en mama, mijn ouders zeiden tegen de ene oma ‘moeder’ en tegen de andere ‘mama’, dat hadden ze zo afgesproken na een periode van verwarring. Beide opa’s heb ik niet gekend.
Mijn oma is geboren in 1943.
Onze twee zoons spreken mij en mijn vrouw aan met onze voornaam. Hoe dat is ontstaan weten we niet. We hebben onze kinderen in ieder geval niet gestimuleerd (gedrild?) om papa of mama te zeggen. Ook hun vriendjes gingen ons aanspreken met de voornaam, wat hun ouders inderdaad apart vonden, maar niet corrigeerden. ‘Ouders aanspreken bij hun voornaam vind ik daarom wat onpersoonlijk.’ is een mening waar ik het helemaal niet mee eens ben. Onze mening: er is niets persoonlijker dan de voornaam die ook wij van onze ouders gehad hebben. Iemand daarmee aanspreken is veel persoonlijker dan het afgesleten papa en mama.
Gebruikelijker van papa en mama is pappa en mamma. Zelf vind ik u respectvoller klinken van jij. Ouder mensen noemden hun ouders ook vader en moeder als aanspreektitel, maar dat heb ik altijd vreemd gevonden, omdat dit gebruikt wordt om aan te geven aan derden dat het gaat om je vader en je moeder.
In de jaren zeventig dacht ik dat we heel snel naar het Engelse systeem zouden evolueren. Geen beleefdheidsvorm in die taal en toch geen enkele moeite om beleefd van lomp te onderscheiden. Wat mij betreft zit respect echt niet in een bepaald woordje of aanspreekvorm!
Respect wordt wel degelijk mede getoond door de juiste aanspreekvorm. Zeker in een groter gezelschap heeft een beleefde aanspreekvorm een extra functie. Mijn grootouders ben ik altijd met u aan blijven spreken. Mijn moeder is nog steeds maman.
Ik ken nog wel kinderen die hun moeder met u aanspreken. Onze (jonge) buurvrouw laat haar 3 kinderen “u” tegen zich zeggen. Ze zeggen wel mama tegen haar, geen moeder. Het zijn superbeleefde kinderen die ook altijd met 2 woorden spreken en mij bijvoorbeeld met “mevrouw” aanspreken.